Η Γερμανία αντιμέτωπη με την ακροδεξιά της

Η απόσταση ανάμεσα στο κωμικό (και το γελοίο) από τη μια, το τραγικό (και το επικίνδυνο) από την άλλη είναι μερικές φορές αρκετά μικρή. Η υπόθεση με την ομάδα ακροδεξιών που προετοίμαζαν κάποιου είδους πραξικόπημα στη Γερμανία, μάλλον επιβεβαιώνει αυτό τον άτυπο κανόνα.

Γιατί από τη μια έχουμε όλο το φάσμα των ενίοτε ευφάνταστων θεωριών συνωμοσίας στον συνδυασμό τους με φαινομενικά παράλογους ισχυρισμούς, όπως π.χ. η επιμονή τους ότι το Γερμανικό Ράιχ υφίσταται ακόμη. Από την άλλη, όμως, μόνο μεγάλη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι σε αυτή την οργάνωση φέρονται να συμμετείχαν μια εν ενεργεία δικαστής και αξιωματικοί των γερμανικών ειδικών δυνάμεων.

Το σύγχρονο τοπίο της ακροδεξιάς συνωμοσιολογίας

Το πρώτο στοιχείο που τραβάει την προσοχή είναι ο τρόπος που όλα αυτά έχουν να κάνουν και με την ιδιότυπη έξαρση μιας εκδοχής ακροδεξιάς που κυρίως στηρίζεται σε θεωρίες συνωμοσίας και που τροφοδοτείται από τις διάφορες υποκουλτούρες συνωμοσιολογίας.

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τρόπος που αναδύθηκε σαν «θεωρία» και σαν δυνάμει οργάνωση το QAnon, μέσα από το χώρο του διαδικτύου για να κατοχυρωθεί ως μια διακριτή ταυτότητα σε δημόσιες συγκεντρώσεις, κινητοποιήσεις και βίαιες επιθέσεις με αποκορύφωμα την ιδιαίτερη συμμετοχή ανθρώπων που ασπάζονταν αυτή τη θεωρία συνωμοσίας στα έκτροπα στο Καπιτόλιο στις 6 Ιανουαρίου 2021, που οργανώθηκαν από υποστηρικτές του Τραμπ. Ούτως ή άλλως, ο Ντόναλντ Τραμπ παραμένει ο βασικός πολιτικός ήρωας τέτοιων ρευμάτων στις ΗΠΑ.

Φυσικά, έχει ενδιαφέρον ότι την ίδια στιγμή ρεύματα όπως το QAnon αναπαράγουν όλους τους κλασικούς τόπους της ακροδεξιάς, ξεκινώντας από τον αντισημιτισμό (ας μην ξεχνάμε ότι ο αντισημιτισμός κατεξοχήν περιλάμβανε και θεωρίες συνωμοσίας του τύπου «Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών) και τον ρατσισμό. Στην περίπτωση των ΗΠΑ αυτό συνδυάζεται πολύ έντονα με μια αμφισβήτηση του ομοσπονδιακού κράτους, αμφισβήτηση που εκτός των άλλων στοχοποιεί και τους ομοσπονδιακούς νόμους που κατήργησαν τις φυλετικές διακρίσεις, αλλά και την λατρεία της οπλοκατοχής, που εκφράζεται και με τη συγκρότηση πολιτοφυλακών. Αυτό επέτρεπε μια βαθιά συντηρητική και αντιδραστική ιδεολογία να παρουσιάζεται ως δήθεν αντίθεση στο «βαθύ κράτος» και την «παγκόσμια διακυβέρνηση».

Αυτό κατά περίπτωση τροφοδοτείται και από τη συνωμοσιολογική αντίληψη για διάφορα ζητήματα. Στην περίοδο της πανδημίας συχνά τέτοια ρεύματα προσπάθεια να προσεταιριστούν τη δυσαρέσκεια αρκετών πολιτών για τα λοκντάουν και τα άλλα περιοριστικά μέτρα, λανσάροντας διάφορες θεωρίες συνωμοσίας και για την ίδια την πανδημία και κυρίως για τα εμβόλια.

Η Γερμανική περίπτωση

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, με βάση τα στοιχεία που έδωσαν στη δημοσιότητα οι ίδιες οι γερμανικές αρχές φαίνεται ότι είχαμε να κάνουμε με μια ακροδεξιά δικτύωση που προερχόταν από τον ευρύτερο χώρο των Reichsbürger. Η λέξη αυτή, που μεταφράζεται «πολίτες του Ράιχ», υποστηρίζει ότι το Γερμανικό Ράιχ δεν τελείωσε με το τέλος του Ναζισμού, ούτε υποκαταστάθηκε πλήρως από τη διαμόρφωση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, που την αντιμετωπίζουν ως ένα δημιούργημα των συμμαχιών δυνάμεων. Στο όνομα αυτής της πεποίθησης υποστηρίζουν διάφοροι ότι αποτελούν την προσωρινή ή εξόριστη κυβέρνηση του Ράιχ. Ορισμένοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι έχουν ανασυστήσει διάφορες παραλλαγές γερμανικών κρατών ή ακόμη και βασιλείων, στο όνομα των οποίων εκδίδουν «επίσημα έγγραφα».

Η ιδεολογία τους είναι ακροδεξιά και σε ορισμένες περιπτώσεις νεοναζιστική, παρότι οι γερμανοί Νεοναζί αποτελούν διαφορετικό ρεύμα.

Ως ένα βαθμό τέτοια ρεύματα στην περίοδο της πανδημίας στη Γερμανία αποτέλεσαν και τμήματα του ευρύτερου ρεύματος αντίθεσης στα μέτρα για την πανδημία που ονομάστηκε Querdenken (παρότι δεν ήταν ακροδεξιοί όσοι ασπάζονταν τέτοιες τοποθετήσεις για την πανδημία).

Ούτως ή άλλως τα τελευταία χρόνια η Γερμανία αντιμετωπίζει μια άνοδο διάφορων μορφών ακροδεξιών που ως ένα βαθμό αποτυπωνόταν και στην εκλογική άνοδο της AfD, της Εναλλακτικής για τη Γερμανία. Επιπλέον, όπως και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, η ακροδεξιά δεχόταν μια έμμεση ενίσχυση από τον τρόπο που βασικές θέσεις της όπως η «σκλήρυνση» της αντιμεταναστευτικής πολιτικής ή πιο αυταρχική αντιμετώπιση των ζητημάτων εγκληματικότητας.

Μια ομάδα με προτίμηση στα σώματα ασφαλείας

Η συγκεκριμένη ομάδα που φέρεται να εξαρθρώθηκε φαίνεται να συνδυάζει όλη τη συνωμοσιολογική αντίληψη αυτού του ρεύματος, με την επιλογή του «περάσματος στη δράση» και δη την ένοπλη. Γιατί μπορεί ο φερόμενος ως ηγέτης πρίγκιπας (στην πραγματικότητα μάλλον ένας ελάσσων αριστοκράτης) να μην αντιμετωπιζόταν ως ιδιαίτερα σοβαρή περίπτωση ούτε από τους συγγενείς του, όμως το γεγονός ότι η οργάνωση είχε «ένοπλο βραχίονα» και στρατολογούσε μέλη των σωμάτων ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων και στελεχών των ειδικών δυνάμεων, μόνο ανησυχία μπορεί να προκαλέσει.

Και μπορεί μια μικρή ομάδα λίγων δεκάδων ενόπλων να μην ήταν σε θέση όντως να φέρει εις πέρας το πραξικόπημα που οραματιζόταν, όμως είναι σαφές ότι μια προσπάθεια ενόπλων να καταλάβουν την Μπούντεσταγκ θα αποτελούσε μια εξέλιξη ιδιαίτερα βίαιη και επικίνδυνη.

Το ίδιο ισχύει και για το γεγονός ότι μία εκ των συλληφθέντων δεν ήταν μόνο πρώην βουλευτής της AfD αλλά και εν ενεργεία δικαστής που προαλειφόταν για «υπουργός Δικαιοσύνης» της νέας κυβέρνησης. Κάτι που δείχνει έναν αρκετά υψηλό βαθμό διάβρωσης κρίσιμων θεσμών όπως η δικαιοσύνη και τα σώματα ασφαλείας από την ακροδεξιά.

Γιατί πολύ συχνά η εξάρθρωση μιας ομάδας που ήδη έχει αποφασίσει «να κάνει το βήμα» αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου μιας ευρύτερης συνθήκης και δυναμικής και αυτό κάνει την κατάσταση πιο σοβαρή. Το παράδειγμα των ΗΠΑ, σε μια διαφορετική πολιτική και θεσμική συνθήκη, με την πολύ μεγάλη κλίμακα βίαιων κινητοποιήσεων που μπορούσαν να οργανώσουν τέτοια ρεύματα (με τον επιπλέον κίνδυνο που γεννά η πολύ εκτεταμένη οπλοκατοχή), είναι από αυτή την άποψη ιδιαίτερα διδακτικό.

Και βεβαίως σε μια χώρα που κάποτε το «πραξικόπημα της μπυραρίας» θεωρήθηκε ότι έκλεινε τον πολιτικό κύκλο των εμπνευστών του, είναι εύλογο η ανησυχία να είναι ακόμη μεγαλύτερη.

Πολιτική κρίση και άνοδος της ακροδεξιάς

Σε κάθε περίπτωση όλα αυτά δείχνουν να αποτελούν σύμπτωμα μιας ευρύτερης πολιτικής και ιδεολογικής κρίσης των σύγχρονων «φιλελεύθερων δημοκρατιών». Η απουσία μεγάλων και συνεκτικών «ηγεμονικών σχεδίων», που δύσκολα μπορούν να υποκατασταθούν από την απλή εμπιστοσύνη στον «ορθολογισμό των αγορών», σε συνδυασμό με διάφορες παραλλαγές επισφάλειας και ανασφάλειας, διαμορφώνει το έδαφος μιας συνολικότερης κρίσης νομιμοποίησης. Επιπλέον, η κρίση και των ρευμάτων που οραματίστηκαν παραλλαγές κοινωνικού μετασχηματισμού, σημαίνει ότι απουσιάζουν εκείνες οι πολιτικές και ιδεολογίας που θα σχηματοποιούσαν την αντίθεση στη σημερινή κοινωνική συνθήκη. Σε αυτή ακριβώς την αντιφατική συνθήκη οι παραλλαγές της συνωμοσιολογικής ακροδεξιάς βρίσκουν πρόσφορο έδαφος να στρατολογήσουν αλλά και οραματιστούν σχέδια βίαιων ανατροπών.