Ιραν: Πώς ο φίλος του Ερντογάν απέφυγε τις κυρώσεις

Αν και η Τουρκία και το Ιράν δεν έχουν πολύ καλές σχέσεις, ο Ερντογάν έχει ένα μυστικό όπλο, τον Sitki Ayan. Ο επιχειρηματίας και φίλος του Τούρκου Προέδρου έχει μεσολαβήσει πολλές φορές προκειμένου να παρακαμφθούν οι κυρώσεις των ΗΠΑ πάνω στο πετρέλαιο.

Σύμφωνα με πληροφορίες του Politico, στις 22 Μαρτίου 2021, έλαβε χώρα μία μυστική συνάντηση μεταξύ μιας αντιπροσωπείας ανώτατων ιρανών στρατιωτικών και κυβερνητικών αξιωματούχων και μιας επιχειρηματικής ομάδας από την Τουρκία με επικεφαλής έναν έμπιστο άνθρωπο του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι δύο πλευρές επιθυμούσαν να εμβαθύνουν τη συνεργασία τους στο λαθρεμπόριο ιρανικού πετρελαίου με αγοραστές από την Κίνα και τη Ρωσία για να συγκεντρώσουν κεφάλαια για τους αντιπροσώπους της τρομοκρατίας της Τεχεράνης, σύμφωνα με δυτικούς διπλωμάτες.

Διαβάστε επίσης: ΗΠΑ: Δεν έχουμε αποδείξεις ότι το Ιράν προμηθεύει με πυραύλους στη Ρωσία

Η λίστα κυρώσεων και η εξαίρεση

Μετά από ένα περίπου έτος, οι βασικοί συμμετέχοντες ήταν μεταξύ των ονομάτων που είχαν επιβληθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ, με βασική εξαίρεση, τον Τούρκο επιχειρηματία, Sitki Ayan. Αν και για την συμμετοχή του επιχειρηματία υπάρχουν εκατοντάδες σελίδες εγγράφων, αυτός έμεινε εκτός της λίστας κυρώσεων.

Παρά την υπογραφή του Ayan σε συμβόλαια με Ιρανούς αξιωματούχους που συνδέονται με τις τρομοκρατικές δραστηριότητες του Ιράν και άλλα στοιχεία για τους δεσμούς του Τούρκου μαζί τους, η κυβέρνηση των ΗΠΑ απέτρεψε την επιβολή κυρώσεων.

Ωστόσο, δεδομένου του βάθους της εμπλοκής του με τους Ιρανούς, η Ουάσιγκτον διαπίστωσε ότι δεν έχει άλλη επιλογή, καθώς κινδυνεύε να εξοργίσει τον Τούρκο πρόεδρο, πάνω στον οποίο βασίζεται για αρκετά ζητήματα, όπως ακόμα και για την διαμεσολάβηση με τον πρόεδρο Πούτιν για την εύρεση λύσης στην Ουκρανία.

Η σύνδεση με την Ιρανική τρομοκρατία

Με τη βοήθεια της ASB, το καθεστώς της Τεχεράνης έχει παρακάμψει τις αμερικανικές κυρώσεις για να διοχετεύσει περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια στους αντιπροσώπους της τρομοκρατίας από το 2020, σύμφωνα με δυτικούς διπλωμάτες και έγγραφα που περιγράφουν λεπτομερώς τις συναλλαγές της εταιρείας του, τα οποία εξέτασε το POLITICO.

Ο κύριος δικαιούχος των πωλήσεων πετρελαίου είναι η Δύναμη Quds, η οποία χρησιμοποιεί τα χρήματα για να πληρώνει μισθοφόρους και να χρηματοδοτεί ομάδες όπως η Χεζμπολάχ του Λιβάνου, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική οργάνωση τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την ΕΕ, ανέφεραν οι διπλωμάτες.

Κοινή αφετηρία

Ο Ερντογάν και ο Αγιάν έχουν κοινή αφετηρία. Και οι δύο παρακολούθησαν το θρησκευτικό λύκειο İmam Hatip της Κωνσταντινούπολης και ανέπτυξαν μια σχέση που θα αποδεικνυόταν επωφελής και για τους δύο άνδρες καθώς προχωρούσαν στην καριέρα τους στην πολιτική και τις επιχειρήσεις, αντίστοιχα.

Ο Ayan, για παράδειγμα, βοήθησε τον παλιό του φίλο να κρύψει την ιδιοκτησία του στο «Agdash», ένα δεξαμενόπλοιο πετρελαίου 25 εκατομμυρίων δολαρίων που έλαβαν ο Ερντογάν και η οικογένειά του ως δώρο από έναν πλούσιο ευεργέτη το 2008, σύμφωνα με εμπιστευτικά οικονομικά αρχεία της Μάλτας που αποκαλύφθηκαν από την Ευρωπαϊκή Investigative Collaborations, μια κοινοπραξία αναφοράς, το 2017.

Το 2014, το όνομα του Ayan έγινε πρωτοσέλιδο σε όλη την Τουρκία μετά τη δημοσιοποίηση κρυφά ηχογραφημένων κλήσεων, που υποτίθεται ότι είχε  μεταξύ του Τούρκου προέδρου και του γιου του Μπιλάλ Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένου ενός, στο οποίο ο πρεσβύτερος Ερντογάν είπε ότι έπρεπε να απαιτήσουν περισσότερα χρήματα από έναν «κ. Sıtkı» από τα 10 εκατομμύρια δολάρια που τους είχαν προσφερθεί.

Δεδομένης της ιστορίας των δύο ανδρών – ο Ayan είναι επίσης κοντά στον αδερφό του προέδρου, Μουσταφά Ερντογάν – Δυτικοί διπλωμάτες λένε ότι δεν πιστεύουν ότι ο Ayan θα συνέχιζε τις συνεχιζόμενες δραστηριότητές του με το Ιράν χωρίς τη σιωπηρή γνώση και έγκριση από τον Ερντογάν.

Τα προβλήματα Ιράν – Τουρκίας

Η Τουρκία και το Ιράν είναι οικονομικά αλληλένδετες. Η Τουρκία είναι ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους του Ιράν, αλλά βασίζεται στις ιρανικές εισαγωγές ενέργειας. Επίσης είναι ο κορυφαίος τουριστικός προορισμός για τους Ιρανούς, πολλοί από τους οποίους διαθέτουν επίσης ακίνητα στη χώρα.

Τονίζοντας τη σημασία αυτών των δεσμών, ο Ερντογάν ταξίδεψε στην Τεχεράνη τον Ιούλιο για να συναντηθεί με τον Ιρανό Πρόεδρο Ebrahim Raisi. Οι δύο χώρες σχεδίαζαν να τετραπλασιάσουν το διμερές εμπόριο στα 30 δισεκατομμύρια δολάρια, είπε ο Ερντογάν, προσθέτοντας ότι ο στόχος θα μπορούσε να επιτευχθεί «με την αποφασιστική πορεία των δύο χωρών».

Το τέλειο κόλπο για την παράκαμψη κυρώσεων στο πετρέλαιο

Αν και η δέσμευση του Ayan με το Ιράν εκτείνεται περισσότερο από μια δεκαετία, η πρόσφατη συνεργασία του με το IRGC και την Quds πυροδοτήθηκε από την απόφαση του τότε προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ το 2018 να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από μια πυρηνική συμφωνία με την Τεχεράνη, η οποία παρείχε στο καθεστώς ανακούφιση από τις περισσότερες διεθνείς κυρώσεις εφόσον επέτρεπε στα Ηνωμένα Έθνη να παρακολουθούν τις πυρηνικές τους δραστηριότητες.

Η δυσκολία ήταν η δημιουργία ενός συστήματος που θα μπορούσε να παρακάμψει το καθεστώς κυρώσεων «μέγιστης πίεσης» του Τραμπ. Το πετρέλαιο θα έπρεπε να αναμειχθεί για να συγκαλύψει την προέλευσή του. Ακόμη, θα έπρεπε να δημιουργηθούν πλαστά έγγραφα και το πιο σημαντικό, ένας μηχανισμός που να μεταφέρει έσοδα από τις πωλήσεις στον επιδιωκόμενο αποδέκτη.

Σε όλα τα παραπάνω αποφάσισε να βοηθήσει ο Ayan και ο Όμιλος ASB. Οι εταιρείες του κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων σε περισσότερες από δώδεκα χώρες με αποτέλεσμα να προσφέρει την τέλεια κάλυψη.

Η συμφωνία  Ghasemi – Ayan

Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί ο Ayan συμφώνησε να συνεργαστεί με τον υπουργό Ghasemi, αλλά σύμφωνα με ένα «αυστηρά εμπιστευτικό» έγγραφο που υπογράφηκε, τόσο από τον Ayan, όσο και από τον Ghasemi, στις 19 Νοεμβρίου 2020 και το οποίο ήρθε στο φως από το POLITICO, το έκανε.

«Τα μέρη συμφώνησαν να συνεργαστούν για την ίδρυση μιας ναυτιλιακής επιχείρησης για τη μεταφορά αργού πετρελαίου της RG από τα λιμάνια του Βόρειου Ντουμπάι στην Κίνα», αναφέρεται στο έγγραφο, το οποίο χρησιμοποιεί τα αρχικά του κάθε άνδρα μετά την πρώτη αναφορά. Το «Βόρειο Ντουμπάι» είναι κωδικός για το Ιράν, είπε ένας δυτικός αξιωματούχος που εξέτασε τα έγγραφα και έκρινε ότι είναι αυθεντικά.

Βάσει της συμφωνίας, οι θυγατρικές της ASB Baslam Nakliyat και Baslam Petrol, οι οποίες μεταφέρουν πετρέλαιο σε όλο τον κόσμο, επιφορτίστηκαν με τη μίσθωση δεξαμενόπλοιων για να στείλουν το πετρέλαιο στην Κίνα.

O ρόλος Ρωσίας και Κίνας

Ο Ghasemi είχε επίσης τη διακριτική ευχέρεια να θέσει σε εφαρμογή το δεύτερο σχέδιο, το οποίο απαιτούσε από την ASB να μισθώσει δύο δεξαμενόπλοια για να στείλει το πετρέλαιο στη Μαλαισία, όπου θα μεταφερόταν σε διαφορετικά δεξαμενόπλοια, πιθανώς για να συγκαλύψει καλύτερα την προέλευση του πετρελαίου, πριν την τελική παράδοση στην Κίνα.

Εκτός από τις συναλλαγές της με την Κίνα, η Τεχεράνη δημιούργησε έναν δεύτερο πυλώνα για το παράνομο εμπόριο πετρελαίου με Ρώσους εταίρους που λειτουργούν ως μεσίτες για το ιρανικό αργό. Και εδώ, η ASB του Ayan χρησίμευσε ως το νόμιμο πρόσωπο της επιχείρησης, χρησιμοποιώντας τις θυγατρικές και τις τράπεζές της για να βοηθήσουν στην εκφόρτωση του πετρελαίου του Ιράν και να φιλτράρουν τα κέρδη προς την Quds Force και το IRGC μέσω ενός δικτύου εταιρειών-πρώτη.

Αν και είναι σε γενικές γραμμές παρόμοιο με το κινεζικό δίκτυο, το κανάλι της Ρωσίας, με επικεφαλής ένα ξεχωριστό γραφείο που εδρεύει στην Τεχεράνη που ονομάζεται Resistance Economy, βασιζόταν επίσης σε ανταλλαγή για την πληρωμή. Βασικά προϊόντα όπως το σιτάρι, η ζάχαρη και το ηλιέλαιο, εξαιρούνται από τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Αυτό διευκόλυνε τους Ρώσους αγοραστές να καμουφλάρουν τις πληρωμές τους για το πετρέλαιο, οι οποίες γενικά αντιπροσωπεύουν το ήμισυ του συνολικού λογαριασμού, ως ανθρωπιστική βοήθεια ή άλλα αγαθά που δεν έρχονται σε αντίθεση με το καθεστώς κυρώσεων.

Απαραίτητη η Τουρκία για τις ΗΠΑ

Η πραγματικότητα είναι ότι οι ΗΠΑ χρειάζονται την τουρκική υποστήριξη σε πολλαπλά μέτωπα, ειδικά στη Μαύρη Θάλασσα εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία. Η Τουρκία μπλοκάρει επίσης τις αιτήσεις ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, απαιτώντας παραχωρήσεις και από τις δύο χώρες, συμπεριλαμβανομένης της άρσης του φινλανδικού εμπάργκο όπλων κατά της Άγκυρας.

Επιπλέον, όταν προκλήθηκε, ο Ερντογάν έδειξε την προθυμία του να αντεπιτεθεί, στέλνοντας πρόσφυγες πέρα από τα σύνορα στην Ελλάδα. Εν τω μεταξύ, παρά την καταστολή των επιχειρηματικών εταίρων του από τις ΗΠΑ, ο Ayan δεν έχει αντιμετωπίσει κάποιο πλήγμα. Στα τέλη Αυγούστου, σύναψε συμφωνία για λογαριασμό της NIOC, της ιρανικής εταιρείας πετρελαίου, για την πώληση έως και τεσσάρων εκατομμυρίων βαρελιών αργού το μήνα στην κινεζική Qingdao Deming Petrochemical Co. Ltd.

Το συμβόλαιο, που διευθετήθηκε από μεσάζοντες που είναι εγγεγραμμένοι στα Νησιά Μάρσαλ, φέρει τη σφραγίδα «Αυστηρά Ιδιωτικό & Εμπιστευτικό» με κόκκινα γράμματα. Ενώ είναι ασαφές ως προς την προέλευση του πετρελαίου, ο πωλητής προδίδει την πραγματική του προέλευση: «Εταιρεία που έχει οριστεί από τη NIOC». Η Resistance Economy, η επιχείρηση λαθρεμπορίου της Quds Force που επικεντρώνεται σε Ρώσους μεσίτες, είναι τόσο ενεργή όσο ποτέ. Οι εταιρείες που χρησιμοποιεί για τις πετρελαϊκές συμφωνίες έχουν μέχρι στιγμής γλιτώσει τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Ακόμη και όταν προκύπτουν επιπλοκές, οι Ιρανοί έχουν αποδειχθεί αρκετά ικανοί στους χειρισμούς της.

Πώς εμπλέκεται το δεξαμενόπλοιο Lana

Τον Νοέμβριο, η Ελλάδα συμφώνησε να απελευθερώσει το ρωσικό δεξαμενόπλοιο, γνωστό ως Lana που είχε ιρανική σημαία, μαζί με το ιρανικό αργό επί του πλοίου, προκειμένου να απελευθερώσει τα δικά της πλοία.

Την Παρασκευή, το Lana έπλευσε στο συριακό λιμάνι Μπανιάς και ξεφόρτωσε το ωφέλιμο φορτίο του με περισσότερα από 700.000 βαρέλια ιρανικού αργού. Το επεισόδιο αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί ο Ayan συνέχισε τις δραστηριότητές του με την Quds Force εν μέσω της αυξανόμενης πίεσης των ΗΠΑ και άλλων επιπλοκών.