Η Κρυστάλλω ήταν άνδρας

Αθήνα, δεκαετία του 1960. Πρέπει να πήγαινα στην Τρίτη Δημοτικού και ήμουν το πιο ευτυχισμένο κοριτσάκι της περιοχής μου διότι είχα επιλεγεί για το σκετς της 25ης Μαρτίου. Δεν θα έκανα πια το βουβό αγγελάκι όπως στα χριστουγεννιάτικα tableaux vivants των προηγούμενων χρόνων. Θα είχα ρόλο, λέμε, και τα βράδια ονειρευόμουν τι πλουμιστά ρούχα θα φορούσα και ποιο ρόλο θα υποδυόμουν. Καμιά Μαντώ Μαυρογένους ίσως, μια Μόσχω Τζαβέλλα επίσης ή, έστω, μία άδολη Ελληνοπούλα που θα ύψωνα το κοντοπίθαρο ανάστημά μου στον Τούρκο. Και ήρθε η μέρα της διανομής. Και μου έδωσαν… τον ρόλο του οπλαρχηγού, «βοηθούσαν» και τα κοντοκουρεμένα μαλλιά μου. Να πεθάνω ήμουν όταν μου φόρεσαν τη φουστανέλα και μου κότσαραν ένα ψεύτικο μουστάκι. Αλλά υπέρ πάντων η τέχνη. Εκανα την ανάγκη φιλοτιμία και φρόντισα να μακρύνω τα μαλλιά μου. Ετσι, έπειτα από δύο χρόνια πήρα τον κορυφαίο ρόλο της τελευταίας Σουλιώτισσας που τρελάθηκε. Πάντως δεν θυμάμαι κανένα γονιό να διαμαρτυρήθηκε επειδή ένα κοριτσάκι παρίστανε τον μυστακοφόρο φουστανελά.

Πάτρα, 2022. Το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας ανεβάζει παιδική παράσταση μπαλέτου για τη ζωή του Μότσαρτ. Και τον μικρόσωμο Μότσαρτ υποδύεται μια γυναίκα μπαλαρίνα. Με αντρικό κοστούμι και το ανάλογο μακιγιάζ. Μέχρι εδώ όλα καλά. Διότι δεν φανταζόμουν ποτέ ότι μια τέτοια είδηση θα μπορούσε να έχει συνέχεια. Και όμως, είχε. Κάποιος ή κάποιοι γονείς διαμαρτυρήθηκαν διότι θεώρησαν ότι αυτή η επιλογή του καλλιτεχνικού διευθυντή Λουκά Θάνου «διαφημίζει» την ομοφυλοφιλία. Και ο κύριος Θάνος, καλλιτέχνης άνθρωπος, έσπευσε να απολογηθεί ότι αναγκαστικά κατέληξε σε αυτήν την επιλογή διότι δεν έβρισκε άντρα χορευτή με σωματοδομή που θα παρέπεμπε στον μικροσκοπικό Μότσαρτ. Και ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα με την ομοφυλοφιλία, αλλά το να παροτρύνεις και να πιέζεις έναν άνθρωπο να γίνει ομοφυλόφιλος επειδή είναι της μόδας δεν τον βρίσκει σύμφωνο.

Μια χαρά απάντησε ο υφυπουργός Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης υπενθυμίζοντας στον Λουκά Θάνο τη μη ταύτιση του φύλου του ηθοποιού με το φύλο του ρόλου που υποδύεται (και να καταθέσω κι εγώ την προσωπική μου εμπειρία ότι ουδόλως «κατηύθυνε» τη σεξουαλική μου έκφραση ο ρόλος του βαρβάτου αρματολού). Το θέμα όμως δεν είναι τόσο απλό.

Σκέφτομαι την αντίδραση των γονιών και τη σπουδή του κυρίου Θάνου να απολογηθεί τόσο ενοχικά. Υποτίθεται ότι ζούμε μια εποχή ορατότητας της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, αν και στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν πρόκειται καν περί αυτού. Εκείνο το «η ομοφυλοφιλία είναι μόδα» με προβληματίζει. Πρώτα απ’ όλα η σεξουαλική ταυτότητα δεν είναι θέμα μόδας. Είναι, απλά, θέμα εκσυγχρονισμού το να μην την αποκρύπτει κάποιος. Γιατί όμως καταγράφεται ως μόδα και έτσι πυροδοτεί, ως αντίδραση, την ομοφοβία; Εχω την εντύπωση ότι εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα ρητορικής. Που καλλιεργεί μια εμπόλεμη ατμόσφαιρα, η οποία δεν ξέρω από πού αρχίζει και ποιους, τελικά, φανατίζει περισσότερο.

Και μια αναφορά στον τίτλο. Θεατρικό του Γιώργου Μανιώτη, για το οποίο, στα μέσα της δεκαετίας του 1980, κάναμε ουρές έξω από το Θέατρο Καισαριανής.

Ο Χατζιδάκις και ο Παζολίνι

Εγραψε ο Χατζιδάκις για τη δολοφονία του Καλτετζά το 1985: «Οταν έχω να κρίνω ανάμεσα σε ένα παιδί 15 χρονών που πετάει μολότοφ κι έναν τριαντάρη εκπαιδευμένο αστυνομικό που κρατάει πιστόλι, εγώ είμαι με το μέρος του παιδιού και όχι του αστυνομικού. Εκτιμώ βαθύτατα ένα παιδί που εξεγείρεται και βγαίνει στους δρόμους για να διαμαρτυρηθεί, έστω κι αν υπερβάλλει, έστω κι αν κρατάει μολότοφ. Και δεν εκτιμώ καθόλου έναν αστυνομικό που το πυροβολεί».

Είπε ο Παζολίνι σε φοιτητές που έβριζαν τους «μπάτσους»: «Από τα βλαστάρια των μεγαλοαστών που καίνε τον κόσμο με μολότοφ για να διασκεδάζουν την ανία τους παίζοντας τους αναρχικούς, εγώ προτιμώ το παιδί του φτωχού αγρότη που εσείς αποκαλείτε «μπάτσο» την ώρα που αγωνίζεται για την ασφάλειά μας».

Ο Χατζιδάκις ήταν δεξιός, ο Παζολίνι ήταν αριστερός. Κι αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος έχει πολλές θεάσεις, φτάνει να μετακινείσαι πού και πού από τη γωνίτσα σου.