Η Φραν Λίμποβιτς για τη ζωή χωρίς το διαδίκτυο: «Αν ακυρωθώ, μην μου το πείτε!»

«Δεν ξέρω αν η Νέα Υόρκη ήταν πιο διασκεδαστική τη δεκαετία του 1970, αλλά ξέρω ότι είναι πιο διασκεδαστικό να είσαι στα 20 σου παρά στα 70 σου» λέει με τον χαρακτηριστικό απότομα αλλά ουσιαστικό τρόπο.

Όταν η Φραν Λίμποβιτς ήταν παιδί, της έλεγαν ότι οι απόψεις της δεν ήταν ευπρόσδεκτες. Ήταν η δεκαετία του 1950, λέει, όταν «τα παιδιά δεν έπρεπε να σχολιάζουν τα πράγματα που έλεγαν οι ενήλικες. Αυτό έμοιαζε με το αντιμιλάς και δεν επιτρεπόταν να το κάνεις. Ακόμη και ως μικρό παιδί, αυτό μου φαινόταν άδικο. Στο σχολείο με έδιωχναν από την τάξη, παρόλο που τα άλλα παιδιά έκαναν σαφές ότι ήθελαν να ακούσουν τι είχα να πω. Οπότε με διασκέδαζε, όταν μεγάλωσα πολύ, το γεγονός ότι για αυτό για το οποίο τιμωρούμουν τώρα πληρώνομαι».

Στα 72 της χρόνια, οι απόψεις της Λίμποβιτς – καυστικές, αφιλτράριστες, σχεδόν πάντα σωστές – είναι πιο περιζήτητες από ποτέ. Αφού δημοσίευσε δύο μπεστ σέλερ, το Metropolitan Life (1978) και το Social Studies (1981) στις αρχές της καριέρας της, εμφάνισε συγγραφικό μπλοκάρισμα – προτιμά να το αποκαλεί έτσι – και επαναπροσδιορίστηκε ως δημόσια ομιλήτρια. Στη σειρά Pretend It’s a City του Netflix του 2021, που σκηνοθέτησε ο φίλος της Μάρτιν Σκορτσέζε (είναι το δεύτερο ντοκιμαντέρ του για τη Λίμποβιτς- το πρώτο ήταν το Public Speaking του 2010), μπορείτε να τη δείτε να μιλάει για την πατρίδα της, τη Νέα Υόρκη, από την απαγόρευση του καπνίσματος μέχρι το μετρό και τις ξαπλώστρες γκαζόν που είναι διάσπαρτες στην Times Square.

• Διαβάστε ακόμα: Μάργκαρετ Άτγουντ: «Οι συγγραφείς μιλούν για τον φθόνο πιο σωστά από τους ψυχολόγους»

Με τα παρατεταμένα πλάνα της να περπατάει στους δρόμους με το χαρακτηριστικό της ντύσιμο – παλτό Anderson & Sheppard, λευκό πουκάμισο, τζιν, χοντρές μπότες – η σειρά εδραίωσε τη θέση της Λίμποβιτς ως style icon και τη σύστησε σε μια νέα γενιά θαυμαστών, πολλοί από τους οποίους τώρα την σταματούν στο δρόμο. «Λένε: «Ήρθα στη Νέα Υόρκη επειδή πίστευα ότι θα σε δω και τώρα σε είδα». Λέω: “Φυσικά, γιατί είναι ένα πολύ μικρό μέρος και κυκλοφορώ πολύ. Οπότε είναι φυσικό να με είδες»».

Δείτε το βίντεο

Δεν την νοιάζει!

Η Λίμποβιτς μιλάει στη Fiona Sturges του Giardian από το διαμέρισμά της μέσω του σταθερού της τηλεφώνου, το οποίο είναι όχι μόνο το αγαπημένο της μέσο επικοινωνίας αλλά και το μοναδικό της. Δεν έχει κινητό τηλέφωνο ή υπολογιστή και δεν έχει ανάγκη από wifi. Μιλάει με στακάτες προτάσεις που μπορεί να εκληφθούν ως κακοδιάθετες, αλλά συνήθως εκφέρονται με τόνο διασκεδαστικό. Η Λίμποβιτς δεν ανέχεται τους ανόητους, αλλά αγαπάει το κοινό που την εκτιμά.

Τι γίνεται με τους επικριτές της, όπως η συγγραφέας των New York Times, η Ginia Bellafante, η οποία πέρυσι κατήγγειλε τη «μισάνθρωπη, ιδιότροπη, παθιασμένη άποψη της για τη ζωή στο Μανχάταν»; «Δεν με νοιάζει! Ποτέ δεν με ένοιαζε!» λέει η ίδια. «Δεν είναι ότι δεν με νοιάζει τι σκέφτονται οι άνθρωποι για μένα ως άτομο. Αλλά δεν με νοιάζει πώς αισθάνονται για αυτό που σκέφτομαι. Δηλαδή δεν συμφωνείτε μαζί μου – και τι έγινε; Πραγματικά με εκπλήσσει, γενικά, το πόσο θυμώνουν οι άνθρωποι επειδή δεν συμφωνούν με κάποιον. Ποια είναι η διαφορά;».

Είναι ένα ακόμα από τα πλεονεκτήματα του να μην έχεις σύνδεση στο διαδίκτυο ότι, αν το κοινό δυσανασχετούσαν με μια από τις δηλώσεις της, η Λίμποβιτς δεν θα το καταλάβαινε. «Μπορεί λοιπόν να ακόμη και να με ακυρώσουν, αλλά δεν θα το μάθαινα ποτέ. Αν με ακυρώσουν, μην μου το πείτε! Γνωρίζω όμως ότι υπάρχουν άνθρωποι, ιδίως εκείνοι που έχουν κάποιο δημόσιο κύρος, οι οποίοι προκαλούν σκόπιμα άλλους ανθρώπους στο διαδίκτυο. Εγώ δεν θα το έκανα ποτέ αυτό. Δεν μου αρέσουν τέτοιου είδους καταστάσεων.

Το γεγονός ότι ξέρω ότι οι άνθρωποι θυμώνουν μαζί μου είναι, για μένα, απλά ατυχές αλλά δεν σκέφτομαι: «Ω, χαίρομαι τόσο πολύ που είσαι θυμωμένος ώστε να μπορώ να μπω σε έναν γιγαντιαίο παγκόσμιο καυγά μαζί σου». Οι μόνοι άνθρωποι των οποίων οι απόψεις έχουν πραγματικά σημασία, προσθέτει, είναι οι πολιτικοί «επειδή έχουν εξουσία πάνω στη ζωή σας και στον κόσμο, και αυτό μπορεί να είναι απίστευτα επικίνδυνο. Αλλά αν ανησυχείτε μόνο για τις απόψεις των μουσικών ή των διασκεδαστών … μην τους παρακολουθείτε. Μην τους ακούτε. Είναι απλό».

Παραμένει συγγραφέας μέσα της

Η Λίμποβιτς εξακολουθεί να αποκαλεί τον εαυτό της συγγραφέα, παρόλο που δεν έχει εκδώσει νέο βιβλίο εδώ και χρόνια. Ενθαρρυμένοι από την επιτυχία του Pretend It’s a City, πέρυσι οι εκδότες της επανέκδοσαν για τους Βρετανούς αναγνώστες το The Fran Lebowitz Reader, το οποίο συνδύαζε τα δύο βιβλία δοκιμίων της. Αποκαλύπτει την τότε εικοσάχρονη συγγραφέα της ως οξυδερκή κοινωνική παρατηρήτρια – μια Νόρα Έφρον με πρόσθετες αιχμές – και μετρ της λιτής πεζογραφίας. «Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως η εσωτερική γαλήνη» έγραψε. «Υπάρχει μόνο νευρικότητα και θάνατος».

Η Λίμποβιτς λέει ότι δεν έχει εγκαταλείψει την ιδέα να επιστρέψει στη συγγραφή, αν και, δεδομένης της επιτυχίας των περιοδειών ομιλίας της, δεν αισθάνεται καμία πίεση. Αυτή και ο εκδότης της έχουν αυτή τη ρουτίνα όταν βγαίνουν μαζί: εκείνη τον συστήνει λέγοντας: «Αυτός είναι ο εκδότης μου» και εκείνος αστειεύεται: «Η πιο εύκολη δουλειά στην πόλη».

Κάποτε της είπε ότι έχει «υπερβολικό σεβασμό για τον τυπωμένο λόγο», κάτι που νομίζει ότι την βρήκε σαν καρφί στο κεφάλι. «Είμαι ψυχωτική τελειομανής όταν πρόκειται για το γράψιμο, πράγμα που το κάνει πολύ δύσκολο» λέει. «Είναι ένας συνδυασμός αυτού και του γεγονότος ότι αν δεν είμαι ο πιο τεμπέλης άνθρωπος που έζησε ποτέ, τότε σίγουρα είμαι ανάμεσα σε αυτούς. Το γράψιμο είναι πολύ δύσκολο και είμαι πολύ τεμπέλα – ενώ το να μιλάω είναι εύκολο για μένα».

Η Λίμποβιτς παραμένει αχόρταγος αναγνώστης και περνάει ώρες περιηγούμενη σε βιβλιοπωλεία. Έχει στην κατοχή της περίπου 12.000 βιβλία – το ξέρει αυτό επειδή την τελευταία φορά που μετακόμισε σε διαμέρισμα, οι μεταφορείς επέμεναν να τα μετρήσουν. Επειδή στερήθηκε νέα βιβλία κατά τη διάρκεια του λοκντάουν του 2020, κατέφυγε στη χρήση του λογαριασμού Amazon ενός φίλου της. Προς εκνευρισμό της, τώρα έχει φορτωθεί 200 βιβλία που δεν θα αγόραζε ποτέ αν είχε τη δυνατότητα να τα πάρει και να τα ξεφυλλίσει σε ένα κατάστημα.

Μετά το τέλος του λοκντάουν το πρόγραμμα ομιλιών της Λίμποβιτς δεν έχει σταματήσει ποτέ. Το κομμάτι του ταξιδιού είναι το πιο δύσκολο. «Είναι αλήθεια ότι μισώ τα ταξίδια» λέει. «Πάντα λέω στον ατζέντη μου: ‘Με πληρώνουν για να έρθω εδώ’. Τα ταξίδια είναι φρικτά- ήταν φρικτά εδώ και 20 χρόνια, αλλά τώρα είναι χειρότερα. Αν έχετε πάει σε αεροδρόμιο, το ξέρετε αυτό. Και μισώ τα ξενοδοχεία, ακόμη και τα πολύ ωραία. Προτιμώ να είμαι σπίτι μου. Κι αυτό γιατί δεν θέλω να περιμένω την υπηρεσία δωματίου να μου φέρει τον καφέ, θέλω να πάω να φέρω τον καφέ μόνη μου».

Η ιστορία της -Έξυπνη, αστεία και παρείσακτη

Η Λίμποβιτς μεγάλωσε στο Morristown του New Jersey, το οποίο «ήταν μια ωραία μικρή πόλη. Ξέρω ότι αυτό είναι παράνομο, αλλά είχα μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία». Οι γονείς της ήταν δεύτερης γενιάς ανατολικοευρωπαίοι Εβραίοι που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στη Νέα Υόρκη – ο πατέρας της ήταν ταπετσιέρης επίπλων και η μητέρα της νοικοκυρά που, σε μια προηγούμενη ζωή, ήταν πρωταθλήτρια στο χορό jitterbug.

Εκτός από το να λέει στην κόρη της να κρατάει τις απόψεις της για τον εαυτό της, η μητέρα της Λίμποβιτς την προειδοποιούσε να μην είναι αστεία, ειδικά όταν ήταν κοντά σε αγόρια. «Μου έλεγε: «Στα αγόρια δεν αρέσουν τα αστεία κορίτσια». Λοιπόν, πρώτον, αποδείχτηκε ότι αυτό δεν ήταν αλήθεια και, δεύτερον, αποδείχτηκε ότι δεν με ένοιαζε».

Όταν αποφοίτησε από το γυμνάσιο -«που παρεμπιπτόντως ήταν η μόνη φορά που αποφοίτησα από οτιδήποτε» κακαρίζει, αναφερόμενη στην αποβολή της από το λύκειο για αυτό που περιγράφει ως «μη συγκεκριμένη αγένεια» – έκαναν μια τελετή στο τέλος της χρονιάς στην οποία η Λίμποβιτς βραβεύτηκε ως η εξυπνότερη της τάξης -κάτι που δεν ήθελε να το πει στο σπίτι της.

Δεν ήταν μόνο το γεγονός ότι ήταν αστεία που την έκανε παρείσακτη. Από νεαρή ηλικία ήξερε ότι ήταν ομοφυλόφιλη, κάτι που καταλάβαινε ότι δεν θα θεωρούνταν ποτέ αποδεκτό στα προάστια. Και έτσι αποφάσισε να μετακομίσει στη Νέα Υόρκη όταν θα ήταν αρκετά μεγάλη. Έχοντας επισκεφθεί μουσεία εκεί σε όλη την παιδική της ηλικία, ήταν, στο μυαλό της, το «πιο συναρπαστικό μέρος στον κόσμο».

Όταν έφτασε το 1970, είχε στην τσέπη της 200 δολάρια που της είχε δώσει ο πατέρας της, αν και μετά από λίγες εβδομάδες ήταν απένταρη. Αλλά ήταν ευτυχισμένη. «Ένιωσα σαν: «Αυτό είναι το σωστό μέρος για μένα’». Κάνει μια παύση και αφήνει έναν θεατρικό αναστεναγμό. «Βρήκα αυτό το σωστό μέρος, το οποίο αποδεικνύεται ότι είναι επίσης το σωστό μέρος για 9 εκατομμύρια άλλους ανθρώπους».

Δείτε το βίντεο

Δουλειές από δω κι από κει

Η Λίμποβιτς έκανε μια σειρά από δουλειές, από καθαρισμό διαμερισμάτων και πώληση ζωνών σε πάγκο της αγοράς μέχρι μπάρμαν και οδήγηση ταξί. Κάθε φορά που μπούχτιζε από μια κακή δουλειά, κοιτούσε τις αγγελίες εργασίας στο Village Voice και έβρισκε μια άλλη. Έβαλε όριο στη δακτυλογράφηση και τη σερβιτόρα. «Όλες οι αγγελίες εργασίας ήταν χωρισμένες ανά φύλο, κάτι που προφανώς θα ήταν παράνομο τώρα. Όλα τα κορίτσια που ήξερα, ήταν σερβιτόρες. Μου έλεγαν: ‘Ελάτε να δουλέψετε στο εστιατόριό μου’. Κι εγώ έλεγα, ‘Ξέρετε κάτι; Δεν πρόκειται να χαμογελάω στους άντρες για τα λεφτά’, γιατί αυτή είναι η δουλειά».

Άρχισε να γράφει κριτικές ταινιών για μια underground εφημερίδα, την Changes, στην οποία πουλούσε επίσης διαφημιστικό χώρο. Μια φίλη της έγραφε για το περιοδικό Interview του Άντι Γουόρχολ, οπότε η Λίμποβιτς κανόνισε μια συνάντηση με τον εκδότη. Όταν πήγε στο Factory, το οποίο εκείνη την εποχή είχε μετακομίσει στην Union Square, βρήκε μια ατσάλινη πόρτα με ένα κομμάτι χαρτί κολλημένο πάνω της που έλεγε: «Χτυπήστε δυνατά και αναγγείλετε τον εαυτό σας».

«Αυτό έγινε αφού ο Άντι είχε πυροβοληθεί», λέει η Λίμποβιτς. «Και έτσι χτύπησα την πόρτα και άκουσα κάποιον να λέει: «Ποιος είναι εκεί;», οπότε είπα: «Βαλερί Σολάνας!», η γυναίκα που πυροβόλησε τον Γουόρχολ. Και τότε αυτός, ο ΄Σντι, άνοιξε την πόρτα! Έτσι, κατάλαβα τότε ότι αυτό το άτομο δεν ήταν μια ιδιοφυΐα. Αν κάποιος με πυροβολούσε και μετά χτυπούσε την πόρτα μου, δεν θα την άνοιγα».

Κανείς δεν ήθελε να γίνει συγγραφέας

Σε κάθε περίπτωση, πήρε τη δουλειά. Τότε, η Νέα Υόρκη ήταν πόλος έλξης για επίδοξους καλλιτέχνες, μουσικούς και κινηματογραφιστές, αν και η Λίμποβιτς λέει ότι κανείς δεν ήθελε να γίνει συγγραφέας. Με την έκδοση του Metropolitan Life, πήρε μια διθυραμβική κριτική στους New York Times και έκανε αίσθηση μέσα σε μια νύχτα.

Δεν ήταν οπαδός του ροκ εν ρολ – πάντα προτιμούσε τη τζαζ – αλλά παρόλα αυτά έγινε φίλη με τους New York Dolls και τον Lou Reed. Είναι γοητευμένη από το πώς οι νέοι άνθρωποι τώρα ρομαντικοποιούν τη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του 1970 – έφηβοι την πλησιάζουν συνέχεια και της λένε πόσο θα ήθελαν να είχαν ζήσει στην πόλη τότε. «Τώρα, η δεκαετία του 1970 στη Νέα Υόρκη είναι σαν τη δεκαετία του 1920 στο Παρίσι. Και φυσικά, υπάρχουν όλο και λιγότεροι άνθρωποι εν ζωή από εκείνη την εποχή. Κοντεύω να γίνω ο τελευταίος άνθρωπος που στέκεται όρθιος. Ειλικρινά, δεν ξέρω αν η Νέα Υόρκη ήταν πιο διασκεδαστική τη δεκαετία του 1970, αλλά ξέρω ότι είναι πιο διασκεδαστικό να είσαι στα 20 σου παρά στα 70 σου, όπως είμαι εγώ τώρα».

Όταν η Λίμποβιτς δεν περιοδεύει, οι μέρες της περνούν κυρίως διαβάζοντας, κάνοντας θελήματα και επισκεπτόμενη μουσεία και τα αγαπημένα της βιβλιοπωλεία. «Αν είχα επιλογή, δεν θα έβγαινα έξω την ημέρα» λέει. «Μου αρέσει η νύχτα. Αλλά δυστυχώς, έχω ραντεβού και ο οδοντίατρος δεν με δέχεται τα μεσάνυχτα». Σε αντίθεση με την κοινή γνώμη, προσθέτει, είναι πολύ κοινωνική. «Αυτό είναι το πράγμα που οι άνθρωποι φαίνεται να βρίσκουν το πιο σοκαριστικό για μένα: Μου αρέσει να πηγαίνω σε πάρτι. Όλοι λένε: ‘Πώς μπορεί να σου αρέσουν τα πάρτι; Και εγώ πάντα λέω: ‘Πώς θα μπορούσαν να μη σου αρέσουν; Είναι πάρτι». Η ίδια η λέξη: πάρτι! Αυτό είναι διασκεδαστικό!»

Ωστόσο, είναι η δική της παρέα που εκτιμά περισσότερο απ’ όλα. Έχοντας μετατραπεί από cult ήρωας σε μια γνήσια διασημότητα, δεν είναι να απορεί κανείς που η Λίμποβιτς λαχταρά την ηρεμία και την ησυχία. «Όταν βγαίνω από το διαμέρισμά μου, θέλω να υπάρχει μια πόλη εκεί. Αλλά μου αρέσει επίσης να μένω μέσα. Μόνο εγώ, μόνη με τις σκέψεις μου».

*Η Φραν Λίμποβιτς θα περιοδεύσει στο Ηνωμένο Βασίλειο τον Απρίλιο του 2023. Για περισσότερες λεπτομέρειες, επισκεφθείτε τη διεύθυνση fane.co.uk/fran-lebowitz-tour

*Με στοιχεία από theguardian.com