Γεώργιος Ιβάνωφ: «Γεια σας λεβέντες, ζήτω η Ελλάς, ζήτω η Πολωνία»

Ένα χειμωνιάτικο πρωινό του Φεβρουαρίου του 1942 οι Αθηναίοι διάβαζαν στους τοίχους όπου είχε επικολληθή από την νύκτα την ακόλουθη επικήρυξι: «Αμοιβή 500.000 δραχμών προσφέρεται σε όποιον καταδόση τον ληστή Γ. Ιβάνωφ, πολωνικής καταγωγής, κατηγορούμενον διά διαφόρους πράξεις…» Και η επικήρυξις περιείχε διαφόρους απειλές εναντίον εκείνων οι οποίοι θα εγνώριζον περί του Ιβάνωφ και δεν κατέδιδαν εις τας στρατιωτικάς αρχάς.

Γεώργιος Ιβάνωφ! Ένα όνομα άγνωστο ως τότε στον πολύν κόσμο, που σκόρπισε αργότερα ρίγη συγκινήσεως και υπερηφανείας, που ετόνωσε το ηθικόν των ασχολουμένων με την πάσης φύσεως αντίστασιν κατά των κατακτητών. Ποιος ήταν αυτός ο άγνωστος που είχε τρομοκρατήσει τους απαισίους Γερμανούς;

Η τοιχοκόλλησις της επικηρύξεως, με την φωτογραφίαν του Ιβάνωφ, δεν είχε άλλο αποτέλεσμα από του να γίνη γνωστό το όνομα και η μορφή του επικινδυνωδεστέρου σαμποτέρ της εποχής. Όταν αργότερα έγινε γνωστή η δράσις του Ιβάνωφ, ο θαυμασμός πλημμύρισε τις καρδιές των Ελλήνων. Σε κάθε σαμποτάζ σοβαρό και θετικό, σαμποτάζ που εδυσχέρανε πραγματικά τις κινήσεις των Γερμανών, ήταν αναμεμιγμένος και ο Ιβάνωφ.

«ΤΑ ΝΕΑ», 4.1.1951, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Από την Βαρσοβία, την άτυχη πατρίδα του ήρωος, από το Βελιγράδι, την Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, το όνομα Ιβάνωφ σκορπούσε τρόμο στους Γερμανούς. Ήταν τόσος ο πανικός που είχε καταλάβει τα ρομπότ του Ναζισμού, ώστε να φθάσουν σε σημείο ανυπακοής προς τας διαταγάς των ανωτέρων των.

– Αρνούμαι να επιβιβασθώ σε πλοίο! Τουφεκίστε με! Αυτήν την απάντησιν έδιδαν και αξιωματικοί ακόμη όταν διετάσσοντο να επιβιβασθούν πλοίων διά την Μέσην Ανατολήν.

Κατάστασις πρωτοφανής. Απειθαρχία άνευ προηγουμένου εις τας τάξεις του γερμανικού στρατού. Και αποτέλεσμα εκτελέσεις προς παραδειγματισμόν. Ένας από τους απειθαρχήσαντας, ο Γιόχαν Κουντς, υπολοχαγός, που ως πολίτης ήταν παιδαγωγός σε ένα σχολείο, ωδηγήθη στο απόσπασμα χωρίς διαδικασία. Εκεί, την τελευταία στιγμή εκάμφθη και εδέχθη να επιβιβασθή. Αλλά το πλοίο που μετέφερε στρατό και πολεμικό υλικό τορπιλλίσθηκε. Ο πρώην δάσκαλος είχε προαίσθησι. Ευτυχώς γι’ αυτόν, αφού γλύτωσε την ζωή του από το εκτελεστικό απόσπασμα, έχασε το ένα μάτι του κατά την στιγμήν του τορπιλλισμού. Και εδώ ο Ιβάνωφ και οι συνεργάται του είχαν αναμιχθή.

Οι Γερμανοί ενέτειναν τις προσπάθειές των και κάποτε κατάφεραν να πιάσουν τον σαμποτέρ υπ’ αριθμόν 1. Μα αυτός με έξυπνο τέχνασμα τούς ανάγκασε να τον μεταφέρουν στο Τμήμα Αλλοδαπών για αναγνώρισι και εκεί τους ξέφυγε μέσα από τα χέρια σαν χέλι. Νέες εκτελέσεις εις βάρος Ελλήνων και νέες εκτελέσεις Γερμανών.

Ήλθε όμως και η κακή ώρα. Ο ξανθός άγγελος για μας και διάβολος για τους Γερμανούς έπεσε στα χέρια της Γκεστάπο. Προδοσία; Μάλλον. Είναι πάντως σκοτεινή η υπόθεσις. Και από την στιγμή εκείνη ως την ώρα της δραματικής εκτελέσεώς του τού είχαν δέσει με βαρειές αλυσίδες χέρια και πόδια. Στις φυλακές Αβέρωφ, μόνος στο κελλί αριθ. 2, ο Ιβάνωφ τραγουδούσε. Έτσι πεισμάτωνε τους Γερμανούς φύλακές του.

– Ρρρρούε! εβρυχώντο οι Γερμανοί, αλλά αυτός συνέχιζε το μονότονο τραγούδι του, που μιλούσε για την γλυκειά πατρίδα του. Τριανταδύο συγκρατούμενοί του στα γύρω κελλιά είχαν μάθει απ’ έξω το τραγούδι αυτό, που άκουγαν πολωνέζικα από τον Σεπτέμβριο του 1942 ως την 3η Ιανουαρίου 1943.

Ήταν Κυριακή απόγευμα. Ο ουρανός καταγάλανος. Μόλις είχε τελειώσει το «επισκεπτήριο» των φυλακών. Σε μια στιγμή έκανε την εμφάνισή της το απαίσιο πρόσωπο που άκουγε στο όνομα Μαργαρίτα Χαρτοφίλου. Ήταν μια μάλλον κοντή, ως 25 χρόνων νέα, σβέλτη, ξανθιά, με μικρά μάτια, γεμάτα κακία. Υπηρετούσε τους Γερμανούς ως διερμηνεύς και κάθε φορά που πατούσε το πόδι της στις φυλακές, ο αριθμός των κρατουμένων καταδίκων εις θάνατον λιγόστευε.

Την συνώδευαν τρεις Γερμανοί ωπλισμένοι με αυτόματα. Στάθηκαν στη μέση του προαυλίου των φυλακών και ενώ διετάχθη ησυχία, ακούστηκε η διαπεραστική φωνή της:

– Γεώργιος Ιβάνωφ, Βασίλειος Μαλλιόπουλος, Μιχαήλ Παπάζογλου, Κωνσταντίνος Γιαννάτος, Δημήτριος Γιαννάτος και Ιωάννης Κοντόπουλος. Ήταν όλοι της ομάδος Ιβάνωφ. Και μόλις τέλειωσε τον κατάλογο, προσέθεσε: «Να πάνε για μπάνιο!»

Ήταν καθιερωμένο οι κατάδικοι να στέλνωνται πριν από το απόσπασμα στο… λουτρό.

Οι έξη κατάδικοι βγήκαν από τα κελλιά τους. Τελευταίος ο Ιβάνωφ, του οποίου έλυσαν μόλις τότε τα πόδια από τις αλυσίδες. Χαμογελούσε και κάπνιζε τσιγάρο. Στάθηκαν όλοι στη σειρά. Η Χαρτοφίλου έφυγε. Τότε τους ωδήγησαν στο λουτρό, ενώ κανείς δεν είχε χάσει το κέφι του.

Όταν γύριζαν, ένας αρχιφύλακας των φυλακών, ο Μέξας, που ήταν συγχρόνως και μυστικός ταχυδρόμος των κρατουμένων με τους οικείους των, πλησιάζει τον Μιχαήλ Παπάζογλου και του ψιθυρίζει:

– Έφεραν τέσσαρα φέρετρα!

Ώστε από τους έξη οι τέσσαρες. Και ο Παπάζογλου σκέφθηκε. Ο ένας είνε ο Ιβάνωφ, ο δεύτερος ο Κοντόπουλος. Ποιοι είνε οι άλλοι δύο;

Αυτή η σκέψις απασχολεί όλη την νύκτα τον Παπάζογλου. Δεν λέει λέξι, γιατί η πληροφορία που του έδωσεν ο Μέξας τον βασάνιζε αντί να τον ενθαρρύνη. Τις σκέψεις του διακόπτει κατά διαστήματα το τραγούδι του Ιβάνωφ. Μα απόψε δεν ακούστηκε καμμιά φωνή Γερμανού, για να επιβάλη ησυχία. Κι’ ο Ιβάνωφ τραγουδά. Υμνεί την ελεύθερη ζωή, είνε όλος ελπίδα για το μέλλον.

Για το μέλλον!

Και το ξέρει πολύ καλά πως δεν του μένουν παρά λίγες ώρες ζωής. Κι’ ο Παπάζογλου, αντλώντας θάρρος, σκέπτεται για τον αρχηγό του: Δυνατό παλληκάρι ο Ιβάνωφ. Πρωταθλητής της κολυμβήσεως και του γουώτερ πόλο, αγωνιζόμενος με τα χρώματα του Ηρακλέους Θεσσαλονίκης, έχει σπουδάσει στη Γαλλία, στη Γεωπονική σχολή του Μον Πελιέ, μιλάει πέντε γλώσσες. Τι θάρρος που έχει…

Κι’ από σκέψι σε σκέψι πλησιάζουν τα ξημερώματα.

Δευτέρα, 4 Ιανουαρίου, ώρα 5 ακριβώς, ακούγεται ο γνωστός θόρυβος που κάνει ο μεταλλικός ήχος των θυρών που ανοιγοκλείνουν. Και πάλιν η απαισία Χαρτοφίλου, συνοδευομένη από ολόκληρο απόσπασμα.

Ένας Γερμανός βγάζει ένα χαρτί και διαβάζει. Αυτή κάνει την μετάφρασιν:

Γ. Ιβάνωφ, Β. Μαλλιόπουλος, Ι. Κοντόπουλος, Δημ. Γιαννάτος, επειδή η αίτησίς σας περί απονομής χάριτος απερρίφθη, ο στρατηγός διέταξε την εκτέλεσί σας διά σήμερον την πρωίαν.

Ο Δημ. Γιαννάτος ζητάει την άδεια να μιλήση με τον αδελφό του. Του επιτρέπουν.

Δύο ιερείς, ένας καθολικός για τον Ιβάνωφ και ένας ορθόδοξος για τους άλλους, εκτελούν το τελευταίο θρησκευτικό χρέος των. Και σε λίγο απόσπασμα και μελλοθάνατοι ξεκινούν ενώ οι συγκρατούμενοι άφωνοι παρακολουθούν. Ξαφνικά ακούγονται φωνές. Ο Ιβάνωφ φωνάζει: «Γεια σας λεβέντες. Ζήτω η Ελλάς. Ζήτω η Πολωνία». Το ίδιο φωνάζουν οι άλλοι.

Ξεχωρίζουν οι λέξεις του Δημ. Γιαννάτου:

– Μη ξεχνάτε, παιδιά! Εκδίκησιν!

Εκεί στο Σκοπευτήριο, τώρα, οι μελλοθάνατοι παρατάσσονται μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Κανείς δεν δέχεται να του δέσουν τα μάτια. Ενώ ο αξιωματικός απομακρύνεται για να πάρη θέσι και να δώση το παράγγελμα, ο Ιβάνωφ, με τις αλυσίδες στο χέρι, ξεφεύγει. Τρέχει, αλλά δεν υπάρχει διέξοδος. Στο βάθος, ο τοίχος είναι ψηλός. Στη γωνιά, που φαίνονται κάτι σπίτια, θα βρη την σωτηρία. Μα οι Γερμανοί τον πυροβολούν. Μια σφαίρα τον βρίσκει στο πόδι. Πέφτει χάμω. Ο πρώτος Γερμανός που τον φθάνει του δίνει μια κλωτσιά. Τον φέρνουν τώρα δίπλα στους άφωνους συντρόφους του. Στο ύψωμα, που είναι ο Γολγοθάς των. Και εκεί πλέον, ο Ιβάνωφ και οι τρεις άλλοι πατριώται πέφτουν κάτω από τα δολοφονικά βόλια των Γερμανών.

Συμπληρώθηκαν, από τότε, σαν σήμερα, 8 χρόνια. Ποιος μπορεί να ξεχάση τον θρύλο που έπεσε για την ελευθερία μας;

*Κείμενο του Χρ. Σβολόπουλου, συνεργάτη της εφημερίδας «Τα Νέα», για τον Γεώργιο Ιβάνωφ. Έφερε τον τίτλο «Η εκτέλεσις του Ιβάνωφ» και είχε δημοσιευτεί στα «Νέα» στις 4 Ιανουαρίου 1951, με αφορμή τη συμπλήρωση οκτώ ετών από την εκτέλεση του Ιβάνωφ και των συναγωνιστών του επί Γερμανικής Κατοχής.

Ο Γεώργιος Ιβάνωφ (Jerzy Iwanow-Szajnowicz στην πολωνική γλώσσα) γεννήθηκε στη Βαρσοβία στις 14 Δεκεμβρίου 1911 και απεβίωσε στην Αθήνα στις 4 Ιανουαρίου 1943.

Ως σαμποτέρ που ενεργούσε για λογαριασμό των Συμμάχων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο εκπαιδευμένος στη Μέση Ανατολή Ιβάνωφ ανέπτυξε αξιοπρόσεκτη δράση στην κατεχόμενη Ελλάδα, έχοντας λάβει εντολή να προβεί σε πράξεις δολιοφθοράς, να οργανώσει το δίκτυο πληροφοριών και να συντονίσει τη δράση των αντιστασιακών οργανώσεων.