Τα μυστικά των «σουπερηλίκων» με τον κοφτερό εγκέφαλο

Παρά τον εθελοντισμό και τη γυμναστική στο γυμναστήριο αρκετές ημέρες κάθε εβδομάδα, τη συχνή συναναστροφή με φίλους και οικογένεια, την ανάγνωση κάθε είδους βιβλίου και την καθημερινή λύση σταυρόλεξου, η 85χρονη Κάρολ Σίγκλερ είναι ανήσυχη.

«Βαριέμαι. Αισθάνομαι σαν μια Corvette που χρησιμοποιείται ως καρότσι για ψώνια» δήλωσε η Σίγκλερ, η οποία ζει στο προάστιο Palatine του Σικάγο.

Η Σίγκλερ είναι μια «SuperAger», η οποία διαθέτει εγκέφαλο τόσο κοφτερό όσο και άνθρωποι 20-30 χρόνια νεότεροι. Ανήκει σε μια ελίτ ομάδα που έχει εγγραφεί στο ερευνητικό πρόγραμμα SuperAging του Northwestern, το οποίο μελετά ηλικιωμένους με ανώτερη μνήμη εδώ και 14 χρόνια. Το πρόγραμμα αποτελεί μέρος του Κέντρου Mesulam για τη Γνωστική Νευρολογία και τη Νόσο Αλτσχάιμερ της Ιατρικής Σχολής Feinberg του Πανεπιστημίου Northwestern στο Σικάγο.

«Έχω περάσει δύο φορές από οντισιόν για το τηλεπαιχνίδι Jeopardy! και τα πήγα αρκετά καλά σε αυτό ώστε να με καλέσουν στις ζωντανές οντισιόν. Μετά χτύπησε η πανδημία», δήλωσε ο Σίγκλερ.

«Ποιος ξέρει πόσο καλά θα τα κατάφερνα» πρόσθεσε γελώντας. «Αυτό που έλεγα στα παιδιά μου και σε όποιον άλλον με ρωτούσε: «Μπορεί να ξέρω πάρα πολλά για τον Μπετόβεν και τον Λιστ, αλλά ξέρω πολύ λίγα για την Μπιγιονσέ και τη Λίζο»».

• Διαβάστε επίσης: Πώς το σούπερ μόντελ Πολίνα Πορίζκοβα έγινε η «κυρία που κλαίει στο Instagram» στα 57 της

Τι είναι ο SuperAger ή Σουπερήλικας;

Για να είναι κάποιος SuperAger, όρος που επινόησαν οι ερευνητές του Northwestern, πρέπει να είναι άνω των 80 ετών και να υποβληθεί σε εκτεταμένες γνωστικές εξετάσεις. Η αποδοχή στη μελέτη γίνεται μόνο εάν η μνήμη του ατόμου είναι εξίσου καλή ή καλύτερη από τα γνωστικά φυσιολογικά άτομα στα 50 και 60 τους χρόνια.

«Οι SuperAgers απαιτείται να έχουν εξαιρετική μνήμη – την ικανότητα ανάκλησης καθημερινών γεγονότων και προηγούμενων προσωπικών εμπειριών – αλλά στη συνέχεια οι SuperAgers πρέπει απλώς να έχουν τουλάχιστον μέτριες επιδόσεις στα άλλα γνωστικά τεστ» δήλωσε η νευροεπιστήμονας, Έμιλι Ρογκάλσκι, καθηγήτρια ψυχιατρικής και επιστημών συμπεριφοράς στην Ιατρική Σχολή Feinberg.

Μόνο περίπου το 10% των ατόμων που υποβάλλουν αίτηση στο πρόγραμμα πληρούν αυτά τα κριτήρια, δήλωσε η Ρογκάλσκι, η οποία ανέπτυξε το πρόγραμμα SuperAger.

«Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι όταν συγκρίνουμε τους SuperAgers με τους ανθρώπους μέσης ηλικίας, έχουν παρόμοια επίπεδα IQ, οπότε οι διαφορές που βλέπουμε δεν οφείλονται μόνο στη νοημοσύνη» είπε.

Μόλις γίνουν δεκτοί, λαμβάνονται έγχρωμες τρισδιάστατες σαρώσεις του εγκεφάλου και οι γνωστικές δοκιμασίες και οι σαρώσεις του εγκεφάλου επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο περίπου. Η ανάλυση των δεδομένων με την πάροδο των ετών έχει δώσει συναρπαστικά αποτελέσματα.

Δείτε το βίντεο

Μεγαλύτεροι νευρώνες, χωρίς ταυ

Ο εγκέφαλος των περισσότερων ανθρώπων συρρικνώνεται καθώς μεγαλώνουν. Στους SuperAgers, ωστόσο, οι μελέτες έχουν δείξει ότι ο φλοιός, υπεύθυνος για τη σκέψη, τη λήψη αποφάσεων και τη μνήμη, παραμένει πολύ πιο παχύς και συρρικνώνεται πιο αργά από ό,τι εκείνοι των ανθρώπων στα 50 και 60 τους χρόνια.

Ο εγκέφαλος ενός SuperAger, ο οποίος συνήθως δωρίζεται στο ερευνητικό πρόγραμμα από τους συμμετέχοντες μετά το θάνατό τους, έχει επίσης μεγαλύτερα, υγιέστερα κύτταρα στον ενδορινικό φλοιό. Είναι «μία από τις πρώτες περιοχές του εγκεφάλου που «χτυπιούνται» από τη νόσο Αλτσχάιμερ» δήλωσε η Ταμάρ Γκέφεν, επίκουρη καθηγήτρια ψυχιατρικής και επιστημών συμπεριφοράς στο Northwestern.

Ο ενδορινικός φλοιός έχει άμεσες συνδέσεις με ένα άλλο βασικό κέντρο μνήμης, τον ιππόκαμπο, και «είναι απαραίτητος για τη μνήμη και τη μάθηση» δήλωσε η Γκέφεν, επικεφαλής συγγραφέας μιας μελέτης του Νοεμβρίου που συνέκρινε τους εγκεφάλους αποθανόντων SuperAgers με εκείνους ηλικιωμένων και νεότερων γνωστικά φυσιολογικών ανθρώπων και ανθρώπων που διαγνώστηκαν με πρώιμη νόσο Αλτσχάιμερ.

Οι εγκέφαλοι των SuperAger είχαν τρεις φορές λιγότερες συσσωματώσεις ταυ, ή ανώμαλους σχηματισμούς πρωτεΐνης μέσα στα νευρικά κύτταρα, από τους εγκεφάλους των γνωστικά υγιών ατόμων ελέγχου, όπως διαπίστωσε επίσης η μελέτη. Οι συσσωματώσεις ταυ αποτελούν χαρακτηριστικό σημάδι της νόσου Αλτσχάιμερ και άλλων ανοιών.

«Πιστεύουμε ότι οι μεγαλύτεροι νευρώνες στον ενδορινικό φλοιό υποδηλώνουν ότι είναι πιο «υγιείς δομικά» και μπορούν ίσως να αντισταθούν στον σχηματισμό νευροϊνιδιακών συσσωματώσεων ταυ» δήλωσε η Γκέφεν.

Οι σπάνιοι νευρώνες von economo

Η Γκέφεν διαπίστωσε επίσης ότι οι εγκέφαλοι των SuperAgers είχαν πολύ περισσότερους νευρώνες von economo, έναν σπάνιο τύπο εγκεφαλικών κυττάρων, ο οποίος μέχρι στιγμής έχει βρεθεί σε ανθρώπους, μεγάλους πιθήκους, ελέφαντες, φάλαινες, δελφίνια και τραγουδοπούλια. Οι νευρώνες von economo που μοιάζουν με τιρμπουσόν πιστεύεται ότι επιτρέπουν την ταχεία επικοινωνία σε ολόκληρο τον εγκέφαλο. Μια άλλη θεωρία είναι ότι οι νευρώνες αυτοί δίνουν στους ανθρώπους και τους μεγάλους πιθήκους ένα διαισθητικό πλεονέκτημα σε κοινωνικές καταστάσεις.

Οι νευρώνες von economo βρέθηκαν στον πρόσθιο φλοιό του φλοιού του εγκεφάλου, ο οποίος σχηματίζει ένα κολάρο στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου που συνδέει τη γνωστική, λογική πλευρά με τη συναισθηματική πλευρά. Το πρόσθιο cingulate θεωρείται σημαντικό για τη ρύθμιση των συναισθημάτων και την προσοχή – ένα άλλο κλειδί για την καλή μνήμη.

Στο σύνολό τους, αυτές οι ανακαλύψεις φαίνεται να υποδεικνύουν μια γενετική σύνδεση για να γίνει κανείς SuperAger, δήλωσε η Γκέφεν. Ωστόσο, πρόσθεσε: «Ο μόνος τρόπος για να επιβεβαιώσουμε αν οι SuperAgers γεννιούνται με μεγαλύτερους εντορινικούς νευρώνες θα ήταν να μετρήσουμε αυτούς τους νευρώνες από τη γέννηση μέχρι το θάνατο. Αυτό προφανώς δεν είναι δυνατό».

Μπορεί το περιβάλλον να παίζει ρόλο;

Οι SuperAgers μοιράζονται παρόμοια χαρακτηριστικά, δήλωσε η Ρογκάλσκι. Αυτοί οι άνθρωποι παραμένουν σωματικά δραστήριοι. Τείνουν να είναι θετικοί. Προκαλούν τον εγκέφαλό τους καθημερινά, διαβάζοντας ή μαθαίνοντας κάτι νέο – πολλοί συνεχίζουν να εργάζονται μέχρι τα 80 τους. Οι SuperAgers είναι επίσης κοινωνικές πεταλούδες, περιτριγυρισμένοι από την οικογένεια και τους φίλους τους, και συχνά μπορούν να βρεθούν να προσφέρουν εθελοντική εργασία στην κοινότητα.

«Όταν συγκρίνουμε τους SuperAgers με τους ανθρώπους κανονικής ηλικίας, βλέπουμε ότι υπερτερούν στα σημεία» δήλωσε η Ρογκάλσκι.

«Αυτή η κοινωνική σύνδεση μπορεί να είναι ένα χαρακτηριστικό των SuperAgers που τους διακρίνει από εκείνους που εξακολουθούν να τα πηγαίνουν καλά, αλλά είναι αυτό που θα λέγαμε μέσος ή κανονικός πρεσβύτερος» είπε.

Κοιτάζοντας πίσω στη ζωή της, η Κάρολ Σίγκλερ αναγνωρίζει πολλά χαρακτηριστικά SuperAger. Ως μικρό παιδί κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης, έμαθε μόνη της να συλλαβίζει και να παίζει πιάνο. Έμαθε να διαβάζει εβραϊκά στα γόνατα του παππού της, διαβάζοντας την εβδομαδιαία εφημερίδα του στα εβραϊκά.

«Έχω σπουδαία μνήμη. Πάντα την είχα» δήλωσε η Σίγκλερ. «Πάντα ήμουν το παιδί που μπορούσες να του πεις, «Ποιο είναι το τηλέφωνο της Σοφίας;» και το ήξερα απ΄έξω».

Αποφοίτησε από το λύκειο στα 16 της και αμέσως πήγε στο κολέγιο. Η Σίγκλερ πήρε την άδεια πιλότου σε ηλικία 23 ετών και αργότερα ξεκίνησε μια οικογενειακή επιχείρηση στο υπόγειό της, η οποία έφτασε να έχει 100 υπαλλήλους. Στα 82 της χρόνια κέρδισε το αμερικανικό τουρνουά σταυρόλεξων για την ηλικιακή της ομάδα, λέγοντας πως συμμετείχε «για πλάκα».

Αφού είδε μια διαφήμιση για το πρόγραμμα SuperAger στην τηλεόραση, η Σίγκλερ σκέφτηκε ότι και αυτό ακούγεται διασκεδαστικό. Η επιλογή της ως SuperAger ήταν μια συγκίνηση, δήλωσε η ίδια αλλά γνωρίζει ότι γεννήθηκε τυχερή.

«Κάποιος με τις ίδιες ικανότητες ή ταλέντα με έναν SuperAger που ζούσε σε ένα μέρος όπου υπήρχαν πολύ λίγοι τρόποι για να τα εκφράσει, ίσως να μην μάθαινε ποτέ ότι τα είχε» είπε. «Και αυτό είναι πραγματικά κρίμα».

*Με στοιχεία από cnn.com