Επτά μύθοι και αλήθειες για το καλάθι του νοικοκυριού

Διανύουμε την 7η εβδομάδα εφαρμογής του «καλαθιού του νοικοκυριού» και τα συμπεράσματα, τόσο από την πλευρά των καταναλωτών όσο και των στελεχών της αγοράς, αναδεικνύουν μύθους και αλήθειες για ένα μέτρο το οποίο φιλόδοξα δημιούργησε το υπουργείο Ανάπτυξης σε μια προσπάθεια να μπει ανάχωμα στις αλλεπάλληλες αυξήσεις τιμών σε βασικά καταναλωτικά αγαθά, δημιουργώντας παράλληλα ένα δίχτυ ασφαλείας για τους πλέον ευάλωτους καταναλωτές.

Για το «εργαλείο» αυτό, το οποίο έχει μπει πλέον στην καθημερινότητα των Ελλήνων, με τις συμμετέχουσες 17 αλυσίδες να ανανεώνουν κάθε εβδομάδα τις τιμές στα προϊόντα των δικών τους καλαθιών, έχουν γίνει αρκετές συζητήσεις, αναφορικά με την αποτελεσματικότητά του, για το αν τα προϊόντα που το απαρτίζουν ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις επιλογές των καταναλωτών, για το αν τελικά έχει καταφέρει να περιορίσει τις αυξήσεις, να φέρει μειώσεις ή να εντείνει των ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων.

1         Το καλάθι δεν μπορεί να σβήσει τον πληθωρισμό

Το βασικό ερώτημα που έχει εξαρχής τεθεί είναι αν το καλάθι μπορεί να ρίξει τις τιμές και μαζί τον πληθωρισμό. Αν κανείς το πίστευε μάλλον αυτό θα ήταν μια ουτοπία. Αλλωστε αυτό παραδέχθηκε και ο υπουργός Ανάπτυξης Αδωνις Γεωργιάδης. Οι ανατιμήσεις, όπως λένε στελέχη της αγοράς, αποτελούν ένα σύνθετο και σίγουρα όχι μόνο ελληνικό φαινόμενο και η συγκράτησή τους απαιτεί ένα μείγμα πολιτικών. Οπως λένε, οι αυξήσεις στα κόστη λειτουργίας των δικών τους επιχειρήσεων (κόστος ενέργειας, μεταφορικά κ.λπ.), αλλά και οι αυξημένες τιμές από τη βιομηχανία, περιορίζουν τη δυνατότητα για καλύτερες τιμές, κάτι που θα ήταν ευκολότερο εάν η κυβέρνηση μείωνε τον ΦΠΑ και τους ΕΦΚ σε ορισμένα προϊόντα. Φυσικά ένα τέτοιο μέτρο, όπως αναφέρουν, θα μπορούσε να έχει συγκεκριμένη διάρκεια και θα ενίσχυε την κατανάλωση, η οποία μπορεί σε τζίρους να ευημερεί, σε όγκους όμως, που είναι και το ζητούμενο για όλους, όχι.

2         Οι 51 κατηγορίες

Ο καθορισμός των 51 κατηγοριών προϊόντων που συνθέτουν το καλάθι του νοικοκυριού θα μπορούσε να πει κανείς ότι καλύπτει τις ανάγκες ενός μέσου νοικοκυριού. Είναι όμως αυτό αλήθεια; Τόσο για τους ανθρώπους της αγοράς, όπως και για τους καταναλωτές, μάλλον είναι ένας μύθος. Και αυτό γιατί η πραγματικότητα είναι ότι ένα μέσο καλάθι ελληνικού νοικοκυριού φιλοξενεί πολύ περισσότερα είδη και κυρίως στις κατηγορίες των νωπών προϊόντων, κάτι που το σημερινό καλάθι έχει σε εξαιρετικά περιορισμένο ποσοστό. Αλλωστε είναι ενδεικτικό ότι το 56% των καταναλωτών, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Ινστιτούτου Ερευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), πιστεύουν πως είναι αναγκαίο να ενταχθούν και άλλες κατηγορίες προϊόντων.

3         Εξελικτική μείωση τιμών

Από την εμπειρία των επτά πρώτων εβδομάδων προκύπτει είναι μια εξελικτική μείωση τιμών στο καλάθι του νοικοκυριού από εβδομάδα σε εβδομάδα. Αυτό είναι αλήθεια. Τα στοιχεία του υπουργείου Ανάπτυξης που παρουσιάστηκαν την Τετάρτη αποτυπώνουν μείωση της τάξεως του 12,47% στο μέσο καλάθι νοικοκυριού από 124,62 ευρώ στις 2 Νοεμβρίου 2022 στα 109,08 ευρώ. Η πορεία αυτή, όπως αναφέρουν στελέχη αλυσίδων σουπερμάρκετ, είναι αναμενόμενη καθώς κάθε επιχείρηση επιλέγει κάθε εβδομάδα για το καλάθι της τα πιο ανταγωνιστικά προϊόντα της.

4         Ακολουθούν το καλάθι οι τιμές εκτός καλαθιού

Μύθος είναι ότι την καθοδική πορεία τιμών του καλαθιού ακολουθούν και οι τιμές άλλων προϊόντων που βρίσκονται εκτός. Ενώ αρκετοί καταναλωτές περίμεναν ότι μετά την έναρξη του μέτρου συνολικά οι τιμές θα πιέζονταν προς τα κάτω, αυτό δεν έγινε και η προσδοκία αυτή δεν επιβεβαιώθηκε.

Οι ανατιμήσεις στα υπόλοιπα είδη εκτός καλαθιού είναι δεδομένες, καθώς το ενεργειακό κόστος βρίσκεται ακόμα ψηλά όπως και τα μεταφορικά και οι τιμές των πρώτων υλών, λέει στέλεχος αλυσίδας σουπερμάρκετ. Το μόνο σταθερό είναι το περιθώριο κέρδους για το λιανεμπόριο, που έχει «κλειδώσει» στα περσινά επίπεδα σύμφωνα με την απόφαση της κυβέρνησης, επισημαίνει.

5         Το καλάθι αύξησε τον ανταγωνισμό

Στο ερώτημα αν το καλάθι του καταναλωτή αύξησε τον ανταγωνισμό, σύμφωνα με την αγορά η απάντηση είναι ότι αυτό είναι αλήθεια. Η προβολή κάθε εβδομάδα των επιχειρήσεων αναγκάζει καθεμία από τις συμμετέχουσες να το επιδιώκουν. Φυσικά αν και αυτή η πολιτική αφορά συγκεκριμένα είδη στο καλάθι, κάθε αλυσίδα προσπαθεί να έχει και προσφορές για τα είδη που δεν περιλαμβάνονται σε αυτό.

6         Μεγάλος αριθμός προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας

Από τις πρώτες κιόλας ημέρες λειτουργίας του καλαθιού του νοικοκυριού στο τραπέζι μπήκε το θέμα αν τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας έχουν τη μερίδα του λέοντος σε αυτό. Η απάντηση είναι ότι είναι αλήθεια. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Στελέχη του λιανεμπορίου τροφίμων σημειώνουν ότι στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας ήταν και παραμένει μεγαλύτερη η δυνατότητα για συγκράτηση των ανατιμήσεων από την πλευρά των αλυσίδων. Πάντως, όσο περνούν οι εβδομάδες υπάρχει καλύτερη αναλογία προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας και επώνυμων στο καλάθι.

7         Επάρκεια των προϊόντων του καλαθιού

Ενα ακόμα θέμα είναι η επάρκεια των προϊόντων του καλαθιού. Αυτό ήταν ένας μύθος αφού σε αρκετές περιπτώσεις το πρώτο διάστημα είδη-κράχτες στο καλάθι εξαντλούνται γρήγορα και οι επιχειρήσεις δεν τα αντικαθιστούσαν. Αυτό στάθηκε αφορμή για την παρέμβαση του υπουργείου και το φαινόμενο έχει πλέον περιοριστεί σημαντικά, καθώς στη διορθωτική τροπολογία που έφερε το υπουργείο Ανάπτυξης διευκρινίζεται ξεκάθαρα η υποχρέωση των επιχειρήσεων και προβλέπονται πλέον πρόστιμα για τις επιχειρήσεις σε περίπτωση μη τήρησής της.