«Ναι, όλα είναι πιθανά», απάντησε σιβυλλικά τις προάλλες ο Bλαντίμιρ Πούτιν, ερωτηθείς εάν επίκεινται κι άλλες ανταλλαγές κρατουμένων μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ.

«Οι επαφές συνεχίζονται. Στην πραγματικότητα, δεν σταμάτησαν ποτέ. Επιτεύχθηκε ένας συμβιβασμός», τόνισε στο φόντο της απελευθέρωσης της Αμερικανίδας μπασκετμπολίστριας Μπρίτνεϊ Γκράινερ με τον Ρώσο έμπορο όπλων Βίκτορ Μπουτ. «Δεν απορρίπτουμε τη συνέχιση αυτού του έργου στο μέλλον»…

Στο πίσω μέρος του μυαλού του Βλαντίμιρ Πούτιν φαίνεται ότι είναι τουλάχιστον ακόμη ένας Ρώσος κρατούμενος. Δεν είναι τόσο διαβόητος όσο ο Μπουτ – ο οποίος φέρεται να έχει δεσμούς με τη ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών GRU.

Ωστόσο το Κρεμλίνο δείχνει να «καίγεται» εξίσου ή και περισσότερο για την περίπτωσή του.

Τόσο ώστε να εντείνει τις πιέσεις, εξαιρώντας από την τελευταία ανταλλαγή τον Αμερικανό Πολ Γιούλαν -έναν 52χρονο πρώην πεζοναύτη, που συνελήφθη στη Μόσχα το 2018 και καταδικάστηκε το 2020 σε 16ετή κάθειρξη για κατασκοπεία.

Ο Γιούλαν θεωρείται ισχυρό διαπραγματευτικό «χαρτί» στα χέρια της Ρωσίας. Η συνεχιζόμενη κράτησή του έχει φέρει σε δύσκολη θέση την κυβέρνηση Μπάιντεν στις ΗΠΑ, εν μέσω επικρίσεων για ανισοβαρή συμφωνία ανταλλαγής μεταξύ Γκράινερ και Μπουτ.

Ωστόσο ο νέος κρατούμενος που θέλει να πάρει πίσω η Μόσχα δεν βρίσκεται σε φυλακές των ΗΠΑ, αλλά της συμμάχου Γερμανίας.

Στο φόντο πάντως του πολέμου στην Ουκρανία και των ευρύτερων συνεπειών του στην Ευρώπη -ενεργειακών, οικονομικών και πολιτικών, όπως καταδεικνύουν και οι κραδασμοί στους κόλπους της κυβέρνησης συνασπισμού στο Βερολίνο- η επιχειρούμενη… τριγωνική «διπλωματία της ανταλλαγής κρατουμένων» δείχνει να σκοντάφτει…

Ο «δολοφόνος με το ποδήλατο»

Στο επίκεντρο αυτή τη φορά βρίσκεται ο 57χρονος Βαντίμ Κρασίκοφ, πάλαι ποτέ καταζητούμενος στη Ρωσία για τη δολοφονία επιχειρηματία το 2013 έξω από τη Μόσχα.

Η μεθοδολογία της εκτέλεσης και, κυρίως, το μέσο διαφυγής του δράστη τον έκαναν τότε γνωστό ως τον «δολοφόνο με το ποδήλατο».

Ωστόσο τα ίχνη του Κρασίκοφ ξαφνικά χάθηκαν. Μέχρι που εμφανίστηκε ξανά στο προσκήνιο το 2019, στο Βερολίνο.

Τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς, σε ένα πάρκο κοντά στην Ομοσπονδιακή Βουλή της Γερμανίας, εκτελέστηκε εν ψυχρώ ο  Ζελιμχάν Κανγκοσβίλι.

Επρόκειτο για τσετσενικής καταγωγής Γεωργιανό υπήκοο, που από το 2000 έως το 2004 διοικούσε ισλαμιστική πολιτοφυλακή κατά του ρωσικού στρατού στον δεύτερο πόλεμο στην Τσετσενία.

Μετέπειτα συνεργάστηκε με τις μυστικές υπηρεσίες της Τιφλίδας. Εγκατέλειψε ωστόσο τη Γεωργία, μετά τον αποχώρηση από την προεδρία του φιλοδυτικού Μιχαήλ Σαακασβίλι και κατέφυγε στη Γερμανία, ζητώντας άσυλο.

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα The Daily Beast, η επίσημη καταχωρημένη διεύθυνση διαμονής του ήταν ένα ξενοδοχείο στο Βερολίνο, απέναντι από τα κεντρικά γραφεία της BND, της υπηρεσίας πληροφοριών της Γερμανίας.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν τον είχε χαρακτηρίσει «στυγνό και αιμοδιψή» τρομοκράτη, υποστηρίζοντας ότι ο Κανγκοσβίλι ήταν «ένας από τους οργανωτές» επίθεσης αυτοκτονίας το 2010 στο μετρό της Μόσχας.

Στις 23 Αυγούστου, ο τσετσενικής καταγωγής Γεωργιανός δολοφονήθηκε στο πάρκο Kleiner Tiergarten του Βερολίνο, δεχόμενος δύο σφαίρες στο κεφάλι και μια στον ώμο.

Ο δράστης, που διέφυγε με ποδήλατο από τον τόπο του εγκλήματος, συνελήφθη λίγο αργότερα. Έφερε ρωσικό διαβατήριο, όπου αναφερόταν ως «Βαντίμ Σοκόλοφ».

Ψάχνοντας στα αρχεία της Interpol και με βάση τα τηλεφωνικά μεταδεδομένα του συλληφθέντα, η ομάδα ερευνητών δημοσιογράφων Bellingcat σε συνεργασία με το ρωσικό ιστότοπο Insider και το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel κατάφεραν να ξεσκεπάσουν την πραγματική του ταυτότητα. Ήταν ο Βαντίμ Κρασίκοφ.

Τα αρχεία του, διαπίστωσαν, είχαν… μυστηριωδώς διαγραφεί από τις κρατικές βάσεις δεδομένων στη Ρωσία. Το γιατί παρέμενε τότε ασαφές.

Το «μακρύ χέρι» της FSB

«Η Ρωσία ξέρει ότι είμαι εδώ και δεν θα με ξεχάσει», φέρεται να είχε πει με νόημα ο Κρασίκοφ μετά τη σύλληψή του, σύμφωνα με γερμανικά ΜΜΕ.

Έπειτα από έρευνες, οι γερμανικές αρχές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο συλληφθείς εκτελούσε εντολές της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσίας, της FSB, και του Κρεμλίνου.

Όπως προέκυψε, ο Κρασίκοφ είχε επισκεφθεί δύο φορές την έδρα της FSB, οκτώ φορές το κέντρο ειδικών επιχειρήσεων και τέσσερις φορές το κέντρο εκπαίδευσης των ειδικών δυνάμεων των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών έξω από τη  Μόσχα, ορισμένες φορές με πολυήμερη εκεί παραμονή.

«Στις τρεις εβδομάδες που προηγήθηκαν της δολοφονίας» Κανγκοσβίλι, ανέφεραν, ο Κρασίκοφ έκανε σειρά τηλεφωνημάτων σε «εν ενεργεία ή πρώην μέλη του 5ου τμήματος της FSB»: μιας ελίτ μονάδας με επίκεντρο την «αντιτρομοκρατία»…

Οι Γερμανοί εισαγγελείς κατονόμασαν τον Κρασίκοφ ως πρώην συνταγματάρχη της FSB. Τον περασμένο Δεκέμβριο καταδικάστηκε σε ισόβια, για «δολοφονία με εντολή του [ρωσικού] κράτους», που είχε ήδη κλονίσει από τα τέλη του 2019 τις σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Βερολίνου, με απελάσεις διπλωματών.

«Για τους Ρώσους, η περίπτωση της Γκράινερ και του Μπουτ ήταν μια ανταλλαγή δύο εγκληματιών», δήλωσαν Αμερικανοί αξιωματούχοι στους New York Times.

«Ο Γουίλαν από την άλλη υποτίθεται ότι είναι -κατά τη ρωσική εκδοχή- Αμερικανός πράκτορας», προσέθεσαν. Και σε αυτή τη λογική «μόνο ένας άλλος πράκτορας ή κάποιος άλλος ισοδύναμης σημασίας θα άξιζε για την ανταλλαγή του».

ΟΙ ΗΠΑ ωστόσο -που απορρίπτουν τις κατηγορίες για του Πολ Γουίλαν και θεωρούν πολιτική την κράτησή του- αναφέρουν ότι δεν έχουν υπό κράτηση Ρώσους κατασκόπους. Κάπως έτσι λοιπόν προέκυψε η περίπτωση του Βαντίμ Κρασίκοφ.

Τριγωνική… καραμπόλα

Ο Ρώσος εκτελεστής, κατονομαζόμενος από τους Γερμανούς ως πρώην συνταγματάρχης της FSB και τώρα ισοβίτης έχει μείνει μέχρι στιγμής στη φυλακή μόλις ένα χρόνο.

«Υπογραμμίζοντας το πόσο αποφασισμένη ήταν η κυβέρνηση Μπάιντεν να φέρει πίσω στις ΗΠΑ τους Γκρίνερ και Γουίλαν, Αμερικανοί αξιωματούχοι διερεύνησαν αθόρυβα για το εάν οι Γερμανοί θα ήταν πρόθυμοι να συμπεριλάβουν τον Κρασίκοφ στην ανταλλαγή», ανέφερε σε αποκλειστικό ρεπορτάζ του κιόλας από τον περασμένο Αύγουστο το δίκτυο CNN, επικαλούμενο κυβερνητική πηγή του Βερολίνου.

Οι συζητήσεις δεν έφτασαν τότε στα ανώτατα επίπεδα της γερμανικής κυβέρνησης, σύμφωνα με το δημοσίευμα, και η συμμετοχή του Κρασίκοφ σε μια πιθανή ανταλλαγή «δεν εξετάστηκε σοβαρά».

Πιο πρόσφατα, Γερμανοί αξιωματούχοι αρνήθηκαν να απελευθερώσουν τον Ρώσο κρατούμενό τους όταν τους ζητήθηκε από τις ΗΠΑ, ανέφεραν οι NYT. «Οι Αμερικανοί εξέτασαν ακόμη και κάποιου είδους τριμερούς συμφωνίας, που θα έδινε στους Γερμανούς κάτι σε αντάλλαγμα», προσθέτει, «όμως αυτό δεν οδήγησε πουθενά».

Οι σχέσεις Βερολίνου και Ουάσιγκτον δεν βρίσκονται άλλωστε στην καλύτερη φάση τους και η κυβέρνηση Σολτς δεν θα ήθελε να αντιμετωπίσει ένα νέο κύμα επικρίσεων για διαλλακτική στάση απέναντι στη Μόσχα.

Οι ΗΠΑ εν τω μεταξύ δεν μπορούν να ζητήσουν την έκδοση του Ρώσου, δεδομένου ότι από τη δράση του δεν προκύπτουν κατηγορίες που θα μπορούσαν να του αποδοθούν επί αμερικανικού εδάφους.

Παρ’ όλα αυτά η κυβέρνηση Μπάιντεν -που έχει και αυτή να λογοδοτήσει στη δική της κοινή γνώμη- συνεχίζει τις προσπάθειες.

Αμερικανοί αξιωματούχοι επρόκειτο να συναντηθούν με Ρώσους ομολόγους τους την προηγούμενη εβδομάδα, σύμφωνα με την Washington Post. Στο επίκεντρο, ανέφερε, ήταν η προοπτική απελευθέρωσης του Πολ Γουίλαν.

Headlines