Υποχρεώσεις της υπηρεσίας

Δεκατρία χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την εκδημία του Χρήστου Λαμπράκη, ενός σπουδαίου Έλληνα.

Δύο άνθρωποι που συνδέθηκαν στενά μαζί του, ως ξεχωριστές προσωπικότητες αλλά και ως πολύτιμοι συνεργάτες, υπήρξαν ο δημοσιογράφος Λέων Καραπαναγιώτης και ο διαπρεπής μελετητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας και πανεπιστημιακός Γιώργος Πάνου Σαββίδης, ευρέως γνωστός ως Γ. Π. Σαββίδης.

Δεν είναι ασφαλώς τυχαίο, κατά την άποψή μου, ότι οι τρεις αυτοί χαρισματικοί Έλληνες συμπορεύτηκαν και συνεργάστηκαν επί μακρόν, παραμερίζοντας τις τυχόν διαφορές τους και συμβάλλοντας —καθένας από το δικό του πόστο— στη δημιουργία ενός εκδοτικού κολοσσού, που κυριάρχησε επί δεκαετίες στο ελληνικό πολιτικοκοινωνικό σύστημα.

Η απάντηση στο ερώτημα ποιος ήταν ο συνδετικός κρίκος, η συνεκτική ουσία, που έφερνε κοντά τις τρεις αυτές ισχυρές προσωπικότητες ίσως κρύβεται μέσα στα κατωτέρω αποσπάσματα από μια ομιλία που είχε εκφωνήσει ο αείμνηστος Καραπαναγιώτης τον Ιούνιο του 2000, στο πλαίσιο εκδήλωσης για την παρουσίαση του βιβλίου του Γ. Π. Σαββίδη «Εδώδιμα Αποικιακά» (ο Σαββίδης είχε φύγει από τη ζωή πέντε χρόνια νωρίτερα, τον Ιούνιο του 1995):

Ο Γιώργος Σαββίδης δεν ήταν εύκολος άνθρωπος — και αν του το λέγατε καθόλου δεν θα τον δυσαρεστούσατε. Οι λόγοι ήταν δύο, και φυλλομετρώντας τον τόμο αυτό δεν θα αργήσετε να τους αντιληφθείτε.

Απεχθάνετο την ευκολία, απεστρέφετο την ανακρίβεια, έψεγε τη δουλειά στο άρπα κόλλα —πόσο του άρεσε ο χαρακτηρισμός αυτός—, επιτιμούσε την ανασούμπαλη —άλλη προσφιλής του επίκριση αυτή— εργασία, υποψιαζόταν τη γοητεία —αυτός ο κατ’ εξοχήν γοητευτικός άνθρωπος— που ασκούν στον τόπο μας οι ρήτορες, αντιμάχετο την ακαταστασία. Ανάμεσα στις γενικότητες και τη σαφήνεια προτιμούσε —όσο μόχθο και αν απαιτούσε— τη σαφήνεια, ανάμεσα στις ατεκμηρίωτες θεωρήσεις και τις επακριβείς καταμετρήσεις προτιμούσε τις καταμετρήσεις. Γι’ αυτό άλλωστε κατανάλωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του σ’ αυτές.

Και αυτός είναι ο δεύτερος λόγος για τον οποίο δεν ήταν εύκολος άνθρωπος ο Γιώργος Σαββίδης. Γιατί αν είχε αξιώσεις από τους άλλους και αν έκρινε τους άλλους με τόσο απαιτητικά κριτήρια, ήταν γιατί ο ίδιος είχε τις ίδιες αξιώσεις από τον εαυτό του και στα ίδια αυστηρά κριτήρια επέμενε —και πάσχιζε— ν’ ανταποκριθεί η δική του δουλειά.

[…]

Και όταν κρίνει και μέμφεται (και ο Θεός ξέρει πόσους και πόσα μέμφθηκε στη ζωή του ο Γιώργος Σαββίδης!) δεν είναι συνήθως —ή και σπάνια— γιατί διαφωνεί με τη μία ή την άλλη άποψη, αλλά γιατί το αντικείμενο της κριτικής του έκανε πρόχειρα και άτσαλα τη δουλειά του, γιατί ο ένας μετέφρασε ξένο κείμενο όχι τόσο από δεύτερο χέρι (ο ίδιος το θεωρούσε θεμιτό, απόδειξη οι μεταφράσεις του πολωνών και τσέχων ποιητών) αλλά χωρίς να το δηλώσει, και ο άλλος μετέφρασε ξένο κείμενο με αδήλωτες και πάλι περικοπές, γιατί σε μια καταγραφή υπάρχουν εκτός χρονολογικής σειράς αναδημοσιεύσεις περικοπών και σε έναν κατάλογο διακρίνει μία —τι ευρηματική διατύπωση!— «ακατάστατη ευρυχωρία», γιατί είναι απρόσεκτες οι τυπογραφικές διορθώσεις σε έναν τόμο και βιαστική η απόδοση ψευδωνύμου σ’ έναν άλλο, γιατί αναφέρονται λάθος ημερομηνίες και γίνονται ανακριβείς παραπομπές. Και αν θυμώνει —και θυμώνει!— είναι γιατί οι άλλοι έκαναν τσαπατσούλικα, όπως λέει, τη δουλειά τους και στρώθηκε κάτω αυτός —πώς αλλιώς θα έκανε τις επισημάνσεις του;— να την κάνει για λογαριασμό τους. Με άλλα λόγια, τα κείμενά του αυτά είναι ΟΧΙ ενός ερασιτέχνη αλλά ενός επαγγελματία, ΚΑΙ επαγγελματία φιλολόγου, ΚΑΙ επαγγελματία δημοσιογράφου, που ασκεί το φιλολογικό του λειτούργημα είτε γράφει μελέτη είτε γράφει δημοσιογραφικό ρεπορτάζ είτε σημείωμα. Και ως επαγγελματίας —που ΗΘΕΛΕ να είναι— ο Γιώργος Σαββίδης είχε πολύ οξεία την αίσθηση αυτού που ο Καρυωτάκης είχε αποκαλέσει —όπως ο Γιώργος μνημονεύει σ’ ένα κείμενό του στον τόμο αυτό— τις «υποχρεώσεις της υπηρεσίας». 

[…]

Μα διατρέχοντας τον τόμο αυτό, εκείνο που εντυπωσιάζει είναι πόσο ο Γιώργος Σαββίδης όχι κατέκρινε, μα αγαπούσε, πόσο αγαπούσε και ανθρώπους και τόπους και κείμενα και έργα, πόσο καλομιλά για τα προσόντα και ταπεινών τεχνιτών (εδώ, του Θανάση Βέγγου βέβαια, αλλά και της Γεωργίας Βασιλειάδου), πόσο απλοχέρης ήταν στους επαίνους του — ορθότερα, πόσο αφειδώλευτος ήταν στα εγκώμιά του. Αγαπούσε την καλή δουλειά και τα καλά έργα, επιζητούσε να τα προβάλλει και τολμούσε να το δείξει και να το πει, και επέμενε —φαίνεται ακόμη και από κάποιους τίτλους στον τόμο αυτό— να τιμά αυτούς στους οποίους οφείλετο, στην κρίση του, τιμή.

Άνθρωπος, λοιπόν, ασφαλώς όχι εύκολος ο Γιώργος Σαββίδης, αλλά που πάσχισε να είναι —όσο γίνεται στον καθένα μας και περισσότερο απ’ όσο συνήθως αξιωνόμαστε— άνθρωπος δίκαιος.

*Στη φωτογραφία του άρθρου μας, ο Γιώργος Σαββίδης στις αρχές της δεκαετίας του ’90.