Η τελευταία μάχη του Πούτιν – Η «υπόσχεση» και ο κίνδυνος της ρωσικής ήττας

Ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, δήλωσε σήμερα πως οι απώλειες στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία είναι «μια κοινή τραγωδία» και πως συνεχίζει να θεωρεί τον ουκρανικό λαό «αδελφό έθνος», παρά την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» της Μόσχας, όπως αποκαλεί τη ρωσική εισβολή.

Ο Πούτιν υποστήριξε πως οι εχθροί της Ρωσίας θέλουν να την δούν να αποσυντίθεται και επανέλαβε τον ισχυρισμό ότι η Ρωσία αναγκάσθηκε να προβεί σε στρατιωτικές ενέργειες στην Ουκρανία εξαιτίας αυτού που αποκάλεσε δυτικές «προκλήσεις», μια θέση που το Κίεβο και η Δύση απορρίπτουν ως ψευδή.

Παραδοχή Πούτιν: Η κατάσταση στις προσαρτημένες περιοχές είναι «εξαιρετικά δύσκολη»

«Δεν θα στρατιωτικοποιήσω την ρωσική οικονομία»

«Αυτό που συμβαίνει είναι ασφαλώς μια τραγωδία. Μια κοινή τραγωδία. Όμως δεν είναι το αποτέλεσμα της δικής μας πολιτικής, είναι το αποτέλεσμα της πολιτικής τρίτων χωρών», δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος σε μία συνεδρίαση των επικεφαλής των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν υποστήριξε ακόμη πως η Ρωσία θα επιτύχει τους στόχους τής «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησής» της στην Ουκρανία, χωρίς να βλάψει την οικονομία στρατιωτικοποιώντας την.

Σύμφωνα με τον Ρώσο ηγέτη, η Ρωσία θα βελτιώνει σταθερά και ήρεμα τις στρατιωτικές δυνάμεις της, χωρίς να υπονομεύει την ποιότητα των κοινωνικών υπηρεσιών για τον ρωσικό λαό.

Η τελευταία μάχη του Πούτιν

Είναι γεγονός ότι ο πόλεμος του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία προοριζόταν να αποτελέσει το επιστέγασμα του έργου του, μια επίδειξη του πόσο μακριά είχε φτάσει η Ρωσία από την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας το 1991.

Η προσάρτηση της Ουκρανίας υποτίθεται ότι θα ήταν το πρώτο βήμα για την ανοικοδόμηση μιας ρωσικής αυτοκρατορίας. Ο Πούτιν σκόπευε να εκθέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως χάρτινη τίγρη έξω από τη Δυτική Ευρώπη και να αποδείξει ότι η Ρωσία, μαζί με την Κίνα, προοριζόταν να παίξει έναν ηγετικό ρόλο σε μια νέα, πολυπολική διεθνή τάξη, σημειώνει το Foreign Affairs.

Δεν αποδείχθηκε κάτι τέτοιο, όμως. Το Κίεβο άντεξε και ο ουκρανικός στρατός μετατράπηκε σε μαχητή, εν μέρει χάρη στη στενή συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους δυτικούς συμμάχους. Ο ρωσικός στρατός, αντίθετα, επέδειξε κακή στρατηγική σκέψη και οργάνωση.

Το πολιτικό σύστημα που βρίσκεται πίσω του αποδείχθηκε ανίκανο να μάθει από τα λάθη του. Με μικρή προοπτική να υπαγορεύσει τις ενέργειες του Πούτιν, η Δύση θα πρέπει να προετοιμαστεί για το επόμενο στάδιο του καταστροφικού πολέμου της Ρωσίας.

Ο πόλεμος είναι εγγενώς απρόβλεπτος. Πράγματι, η πορεία της σύγκρουσης έχει χρησιμεύσει για να ακυρώσει ευρέως διαδεδομένες πρώιμες προβλέψεις ότι η Ουκρανία θα πέσει γρήγορα – μια αντιστροφή της κατάστασης είναι αδύνατο να προεξοφληθεί.

Ωστόσο, φαίνεται ότι η Ρωσία οδεύει προς την ήττα, εκτιμά το Foreign Affairs. Λιγότερο βέβαιο είναι – σημειώνει – ποια μορφή θα πάρει αυτή η ήττα. Υπάρχουν τρία βασικά σενάρια και το καθένα από αυτά θα είχε διαφορετικές συνέπειες για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στη Δύση και την Ουκρανία.

Τα τρία σενάρια

Το πρώτο και λιγότερο πιθανό σενάριο είναι ότι η Ρωσία θα δεχτεί την ήττα της, αποδεχόμενη μια διευθέτηση με διαπραγμάτευση με τους όρους της Ουκρανίας. Θα πρέπει να αλλάξουν πολλά για να υλοποιηθεί αυτό το σενάριο, διότι κάθε ίχνος διπλωματικού διαλόγου μεταξύ της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Δύσης έχει εξαφανιστεί.

Το εύρος της ρωσικής επιθετικότητας και η έκταση των ρωσικών εγκλημάτων πολέμου θα καθιστούσαν δύσκολο για την Ουκρανία να δεχτεί οποιαδήποτε διπλωματική διευθέτηση, που θα ισοδυναμούσε με οτιδήποτε λιγότερο από μια ολική ρωσική παράδοση.

Τούτου λεχθέντος, μια ρωσική κυβέρνηση – υπό τον Πούτιν ή έναν διάδοχό του – θα μπορούσε να προσπαθήσει να διατηρήσει την Κριμαία και να διεκδικήσει ειρήνη αλλού. Για να σώσει τα προσχήματα στο εσωτερικό της χώρας, το Κρεμλίνο θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι προετοιμάζεται για ένα μακροχρόνιο παιχνίδι στην Ουκρανία, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο πρόσθετων στρατιωτικών εισβολών.

Θα μπορούσε να κατηγορήσει το ΝΑΤΟ για την υπο-απόδοσή του, υποστηρίζοντας ότι οι παραδόσεις όπλων της Συμμαχίας και όχι η δύναμη της Ουκρανίας εμπόδισαν μια ρωσική νίκη. Για να περάσει αυτή η προσέγγιση στο εσωτερικό του καθεστώτος, οι σκληροπυρηνικοί – ενδεχομένως και ο ίδιος ο Πούτιν – θα πρέπει να περιθωριοποιηθούν. Αυτό θα ήταν δύσκολο αλλά όχι αδύνατο. Παρόλα αυτά, υπό τον Πούτιν αυτό το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά απίθανο, δεδομένου ότι η προσέγγισή του στον πόλεμο ήταν μαξιμαλιστική από την αρχή.

Κίνδυνος πυρηνικής επίθεσης αν…

Ένα δεύτερο σενάριο ρωσικής ήττας θα περιλάμβανε αποτυχία εν μέσω κλιμάκωσης. Το Κρεμλίνο θα προσπαθούσε μηδενιστικά να παρατείνει τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ θα ξεκινούσε μια εκστρατεία ανομολόγητων πράξεων σαμποτάζ σε χώρες που υποστηρίζουν το Κίεβο και στην ίδια την Ουκρανία. Στη χειρότερη περίπτωση, η Ρωσία θα μπορούσε να επιλέξει μια πυρηνική επίθεση στην Ουκρανία.

Ο πόλεμος θα οδεύσει τότε προς μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Η Ρωσία θα μεταμορφωνόταν από αναθεωρητικό κράτος σε κράτος-απατεώνα, μια μετάβαση που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και που θα σκλήρυνε την πεποίθηση της Δύσης ότι η Ρωσία αποτελεί μοναδική και απαράδεκτη απειλή. Η υπέρβαση του πυρηνικού ορίου θα μπορούσε να οδηγήσει στη συμβατική εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον πόλεμο, επιταχύνοντας την ήττα της Ρωσίας στο έδαφος.

Ήττα με κατάρρευση καθεστώτος Πούτιν

Το τελικό σενάριο για το τέλος του πολέμου θα ήταν η ήττα μέσω της κατάρρευσης του καθεστώτος, με τις αποφασιστικές μάχες να λαμβάνουν χώρα όχι στην Ουκρανία, αλλά μάλλον στις αίθουσες του Κρεμλίνου ή στους δρόμους της Μόσχας.

Ο Πούτιν έχει συγκεντρώσει την εξουσία άκαμπτα στα χέρια του και το πείσμα του να συνεχίσει έναν χαμένο πόλεμο έχει θέσει το καθεστώς του σε σαθρό έδαφος. Οι Ρώσοι θα συνεχίσουν να βαδίζουν πίσω από τον ανίκανο τσάρο τους μόνο μέχρι ενός σημείου.

Αν και ο Πούτιν έχει φέρει πολιτική σταθερότητα στη Ρωσία – μια πολύτιμη κατάσταση, δεδομένων των ρήξεων των μετασοβιετικών χρόνων – οι πολίτες του θα μπορούσαν να στραφούν εναντίον του αν ο πόλεμος οδηγήσει σε γενική στέρηση.

Η κατάρρευση του καθεστώτος του θα μπορούσε να σημάνει τον άμεσο τερματισμό του πολέμου, τον οποίο η Ρωσία δεν θα ήταν σε θέση να διεξάγει εν μέσω του επακόλουθου εσωτερικού χάους. Ένα πραξικόπημα, ακολουθούμενο από εμφύλιο πόλεμο, θα απηχούσε αυτό που συνέβη μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους το 1917, η οποία επιτάχυνε την αποχώρηση της Ρωσίας από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η αποσταθεροποίηση της Ρωσίας θα φέρει γενικό χάος

Μια ηττημένη και εσωτερικά αποσταθεροποιημένη Ρωσία θα απαιτούσε ένα νέο πρότυπο παγκόσμιας τάξης. Η επικρατούσα φιλελεύθερη διεθνής τάξη περιστρέφεται γύρω από τη νομική διαχείριση της εξουσίας. Δίνει έμφαση στους κανόνες και στους πολυμερείς θεσμούς. Το μοντέλο ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων, αγαπημένο του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, αφορούσε στην ισορροπία ισχύος, θεωρώντας σιωπηρά ή ρητά τις σφαίρες επιρροής ως πηγή της διεθνούς τάξης.

Εάν η Ρωσία υποστεί ήττα στην Ουκρανία, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα έπρεπε να λάβουν υπόψη τους την παρουσία και την απουσία ισχύος, ιδίως την απουσία ή τη σοβαρή μείωση της ρωσικής ισχύος. Μια αποδυναμωμένη Ρωσία θα είχε αντίκτυπο στις συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή, για να μην αναφέρουμε την Ευρώπη.

Ωστόσο, μια αδύναμη ή διαλυμένη Ρωσία δεν θα εγκαινίαζε απαραίτητα μια χρυσή εποχή τάξης και σταθερότητας.

Η κατάρρευση της Ρωσίας θα μπορούσε να είναι μεταδοτική ή η αρχή μιας αλυσιδωτής αντίδρασης, οπότε ούτε οι ΗΠΑ ούτε η Κίνα θα επωφελούνταν, διότι και οι δύο θα αγωνίζονταν να περιορίσουν τις επιπτώσεις. Σε αυτή την περίπτωση, η Δύση θα πρέπει να καθορίσει στρατηγικές προτεραιότητες. Θα ήταν αδύνατο να προσπαθήσει να καλύψει το κενό που θα μπορούσε να αφήσει μια άτακτη ρωσική ήττα.

Όποια μορφή και αν έπαιρνε η ήττα της Ρωσίας, η σταθεροποίηση της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων, θα ήταν ένα ηράκλειο έργο.

Σε όλη την Ευρώπη, η Δύση θα έπρεπε να βρει μια δημιουργική απάντηση στα ερωτήματα που δεν επιλύθηκαν ποτέ μετά το 1991: Είναι η Ρωσία μέρος της Ευρώπης; Αν όχι, πόσο ψηλό πρέπει να είναι το τείχος μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης και γύρω από ποιες χώρες πρέπει να περνάει;

Είναι μέρος της Ευρώπης η Ρωσία;

Αν η Ρωσία είναι μέρος της Ευρώπης, πού και πώς χωράει; Πού αρχίζει και πού τελειώνει η ίδια η Ευρώπη; Η ενσωμάτωση της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ θα ήταν μόνο η αρχή αυτού του σχεδίου. Η Λευκορωσία και η Ουκρανία καταδεικνύουν τις δυσκολίες της προστασίας της ανατολικής πλευράς της Ευρώπης: οι χώρες αυτές είναι το τελευταίο μέρος όπου η Ρωσία θα παραιτηθεί από τις φιλοδοξίες της για μεγάλες δυνάμεις. Και ακόμη και μια κατεστραμμένη Ρωσία δεν θα έχανε όλη την πυρηνική και συμβατική στρατιωτική της ικανότητα.

Δύο φορές τα τελευταία 106 χρόνια, το 1917 και το 1991, οι εκδοχές της Ρωσίας διαλύθηκαν. Δύο φορές, εκδοχές της Ρωσίας ανασυγκροτήθηκαν. Εάν η ρωσική ισχύς υποχωρήσει, η Δύση θα πρέπει να εκμεταλλευτεί αυτή την ευκαιρία, για να διαμορφώσει ένα περιβάλλον στην Ευρώπη που θα εξυπηρετεί την προστασία των μελών, των συμμάχων και των εταίρων του ΝΑΤΟ.

Μια ρωσική ήττα θα προσέφερε πολλές ευκαιρίες και πολλούς πειρασμούς. Ένας από αυτούς τους πειρασμούς θα ήταν να περιμένουμε ότι μια ηττημένη Ρωσία θα εξαφανιζόταν ουσιαστικά από την Ευρώπη.

Όμως, μια ηττημένη Ρωσία θα επιστρέψει μια μέρα και θα επιδιώξει τα συμφέροντά της με τους δικούς της όρους. Η Δύση, λοιπόβ, θα πρέπει να είναι πολιτικά και πνευματικά εξοπλισμένη τόσο για την ήττα της Ρωσίας όσο και για την επιστροφή της.