Το δώρο του Πάπα

Τόσο ο 29χρονος γιος μου όσο και η 14χρονη κόρη μου, με μια ανατριχιαστική αταβιστική ακρίβεια, όταν έκλειναν τα έξι, έγιναν έξω φρενών με τις πρώτες δυσοίωνες φήμες που έφθασαν στα αφτιά τους: ίσως και να μην υπήρχε ο Aγιος Βασίλης. Ειδικά για την κόρη μου το πλήγμα ήταν ισχυρό, καθώς ήταν η δεύτερη «συνωμοσία των μεγάλων» που έπρεπε να αντιμετωπίσει: ήδη από τα πέντε της είχε διαλευκάνει πως δεν υπήρχαν μικρόβια – δεν είχε δει ούτε ένα – και πως αυτό το «παραμύθι» το επινόησαν οι γονείς για να αναγκάζουν τα παιδιά τους να πλένουν τα δόντια τους. Τώρα όμως, με τις φήμες για την ανυπαρξία του Aγιου Βασίλη, η κατάσταση σοβάρευε: εάν δεν υπήρχε ο Aγιος Βασίλης, ποιος θα έφερνε τα δώρα; Τα δίδυμα θεμέλια δωροδοκίας και δωροληψίας, πάνω στα οποία τα παιδιά μου είχαν οικοδομήσει όλη τη συναισθηματική τους ασφάλεια, έτριζαν επικίνδυνα.

Οι θεοί  έρχονται και παρέρχονται, αλλά η ανάγκη των ανθρώπων να επιδείξουν τα αγαθά τους αισθήματα μέσω των δώρων παραμένει ακλόνητη στο διάβα του χρόνου. «Timeo Danaos et dona ferentes», έβαζε στα χείλη του ιερέα Λαοκόοντα ο Βιργίλιος, όταν οι Τρώες κοιτούσαν τον Δούρειο Iππο έξω από τα τείχη τους, αναποφάσιστοι εάν θα πρέπει να αποδεχτούν το δώρο των Ελλήνων: «Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας».

Η ζοφερή προειδοποίηση του Λαοκόοντα δεν μπόρεσε να κάμψει τη βαθιά ανάγκη των ανθρώπων να δέχονται και να κάνουν δώρα, ακόμη και στον εαυτό τους. Πολλούς αιώνες αργότερα, σε μια εποχή όπου τα όρια ανάμεσα στην αρχαιολογία και την αρχαιοκαπηλία ήταν δυσδιάκριτα, όπως πολύ σωστά επισήμανε πρόσφατα ο Στέφανος Κασιμάτης («ΤA ΝEA», 21/12/2022), η Σοφία, η ελληνίδα δεύτερη σύζυγος του Ερρίκου Σλήμαν, δεν εύρισκε τίποτε το κακό στο να αποδέχεται ως προσωπικά «δώρα» διαδήματα από τον «θησαυρό του Πριάμου» που ανακάλυψε ο άνδρας της κατά τις ανασκαφές του, να τα φοράει δημόσια και να φωτογραφίζεται καμαρωτή, ενώ στο τέλος, χάρη στη μεγαθυμία της και μόνο, να τα «δωρίζει» με τη σειρά της στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Πού είναι το παράξενο; Δικά της ήταν, όπου ήθελε θα τα δώριζε.

Υπό αυτό το πρίσμα είναι απολύτως κατανοητή η «παιδική χαρά» του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου για το «δώρο» του Πάπα Φραγκίσκου: τρία θραύσματα από τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα, αποκολλημένα από τις οβίδες του Μοροζίνι (1687). Τα θραύσματα βρίσκονται στην κατοχή του Βατικανού ήδη από τον 19ο αιώνα και ουδείς γνωρίζει ποια ακριβώς «διαδρομή» ακολούθησαν μέχρις ότου καταλήξουν εκεί -ας μη μεμψιμοιρούμε ωστόσο (γνωμάτευσαν τα ελληνικά ΜΜΕ σχεδόν ομόφωνα): μεγαλύτερη σημασία έχει η «γενναιόδωρη χειρονομία» του Πάπα, το ηχηρό μήνυμα προς τους κλεπταποδόχους των Ελγινείων Μαρμάρων, και μικρότερη, περίπου… διαδικαστική, ο «αποδέκτης» της χειρονομίας· μολονότι το Βατικανό βρισκόταν από καιρό σε απευθείας επαφή με το δικό μας υπουργείο Πολιτισμού, ο Φραγκίσκος προτίμησε να «δωρίσει» τα θραύσματα στον Ιερώνυμο. Γιατί, άραγε; Μήπως τα θραύσματα ενός ειδωλολατρικού ναού, αφιερωμένου στη θεά Αθηνά, είναι αναπόσπαστο τμήμα της ελληνορθόδοξης κληρονομιάς; Αστείο και να το συζητάμε. Από το συνταρακτικό animation «Παρθενώνας» του Κώστα Γαβρά (2009) -παραγγελία του υπουργείου Πολιτισμού, παρακαλώ – έως την αποκαλυπτική «Εποχή του Λυκόφωτος – Η καταστροφή του κλασικού κόσμου από τον χριστιανισμό» της ιστορικού Κάθριν Νίξι (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2022), τα τεκμήρια βοούν πως η ελληνορθόδοξη εκκλησία μπορεί να επαίρεται μονάχα γιατί δεν υστέρησε σε βανδαλιστικό μένος εναντίον του αρχαίου ναού από τους γότθους, τους βενετούς και τους οθωμανούς επιδρομείς. Νομίζω.