Το γεγονός της χρονιάς – και του αιώνα

Μόνο το 2001 είχε κυριαρχήσει στην επικαιρότητα και στη ζωή των ανθρώπων με τόσο καταλυτικό τρόπο ένα γεγονός – τότε ήταν οι Δίδυμοι Πύργοι. Την τρομερή χρονιά που φεύγει, τέτοιο γεγονός είναι βέβαια ο πόλεμος στην Ουκρανία, που κλείνει αισίως 300 μέρες χωρίς τίποτα να προδιαγράφει το τέλος ή την έκβασή του.

Ο πόλεμος αυτός, που προκλήθηκε από την επίθεση της Ρωσίας και γρήγορα ενέπλεξε το σύνολο σχεδόν των χωρών, όχι άμεσα στο στρατιωτικό αλλά έντονα στο διπλωματικό, γεωστρατηγικό, οικονομικό και ψυχικό πεδίο, έβγαλε στην επιφάνεια εξελίξεις και συγχρόνως διαμόρφωσε καταστάσεις εντελώς νέες και απολύτως βαρυσήμαντες. Εδειξε ότι η κρατική επιθετικότητα μπορεί να πάρει, ακόμα και τον 21ο αιώνα, τον χαρακτήρα πολεμικής επιχείρησης, και μάλιστα προαναγγελθείσας. Οτι το βασικό στήριγμα μιας τέτοιας ενέργειας, που μοιραία ανοίγει τον ασκό του Αιόλου για παρόμοιες κινήσεις και «απαντήσεις», είναι η ύπαρξη, και σε πολλές περιπτώσεις η κυριαρχία, αυταρχικών ηγετών και καθεστώτων, που ως τώρα καθόριζαν υπόγεια και πλέον απειλούν ανοικτά τις μοίρες όχι μόνο των δικών τους λαών αλλά των λαών απανταχού της γης.

Οτι ο σύγχρονος γενικευμένος πόλεμος συνδυάζει χαρακτηριστικά του παλαιού (βομβαρδισμοί, μάχες εκ του συστάδην, χρήση συμβατικών όπλων, παγίδευση και εργαλειοποίηση αμάχων) με στοιχεία της τεχνολογικής επανάστασης που έχει εν τω μεταξύ λάβει χώρα (κυβερνο-κατασκοπεία και κυβερνο-επιθέσεις, πληροφόρηση και παραπληροφόρηση μέσω κοινωνικής δικτύωσης και «ψεύτικων ειδήσεων»). Οτι από έναν τέτοιο πόλεμο δεν μένει έξω η απειλή και ίσως και η χρήση της πυρηνικής ισχύος, την οποία η ανθρωπότητα θεωρούσε ότι είχε αφήσει πίσω της με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Οτι από όλα τα πιθανά «σενάρια», με βάση τους συσχετισμούς ισχύος και την πρότερη εμπειρία, επικρατούν τα λιγότερα «πιθανά» και πάντως εκείνα που μεγεθύνουν τον πόλεμο και την απαξία του: αντί για ασταμάτητη ρωσική προέλευση, υπέρτερη οργάνωση και πρωτοφανής ηρωισμός από τους αμυνόμενους Ουκρανούς, αντί για «χειρουργικά» χτυπήματα, καταφυγή στα εγκλήματα πολέμου, αντί για αναβίωση της ρωσικής ισχύος σε σοβιετικά επίπεδα, ένωση μιας διάσπαρτης και μάλλον σε παρακμή «Δύσης» σε έναν υπέρ της ελευθερίας και της Δημοκρατίας αγώνα. Αγώνα ο οποίος, σε πείσμα τής μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο πορείας, απαιτεί (και) στρατιωτικά μέσα: η επαναστρατιωτικοποίηση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, οι νέες κούρσες εξοπλισμού μεταξύ μεγάλων (ΗΠΑ, Κίνα) και περιφερειακών δυνάμεων, η καθημερινή συμβίωση των ανθρώπων με την πραγματικότητα του πολέμου αποτελούν το πιο απτό και συγχρόνως πιο βαθύ αποτύπωμα του ουκρανικού – και παγκόσμιου – δράματος.

Μπροστά σε ένα τέτοιο γεγονός, ωχριούν, παρά την αυτόνομη σημασία τους, όλα τα άλλα. Μέσα στο 2022 συνέβη η εξέγερση των πολιτών, και ιδίως των γυναικών, στο Ιράν του μουλάδων, η τραγικωμωδία της Βρετανίας με τρεις συνεχόμενους «γάμους» ανάξιων προσώπων (πρωθυπουργών) με την εξουσία και μία αλλά καλή κηδεία (της αιώνιας Βασίλισσας), η Συμφωνία – ή «συμφωνία» – της Γλασκώβης που επιχείρησε να ενισχύσει τον αγώνα της ανθρωπότητας κατά της κλιματικής αλλαγής, αλλά μάλλον έδειξε τα αδιέξοδά του, τον συνδυασμό, ίσως πιο έντονα από ποτέ, προόδου και οπισθοχώρησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κοινών βημάτων και απογοητεύσεων λόγω ατολμίας, εγγενούς πολυπλοκότητας και σκανδάλων. «Καταδικασμένα» όλα να μείνουν στη σκιά, και στην τέφρα, ενός πολέμου που αλλάζει την ανθρωπότητα μπροστά στα μάτια μας.