Τι φέρνει το Μητρώο Διαφάνειας για το lobbying στην Ελλάδα

Αντιγράφω από τον ΟΟΣΑ (OECD): “Αν και η άσκηση δραστηριοτήτων επιρροής (lobbying) μπορεί να είναι μια θετική δύναμη στη δημοκρατία, μπορεί επίσης να είναι ένας μηχανισμός για ισχυρές ομάδες ώστε να επηρεάζουν τους νόμους και κανονιστικές διατάξεις σε βάρος του δημόσιου συμφέροντος.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αδικαιολόγητη επιρροή, αθέμιτο ανταγωνισμό και σύλληψη πολιτικών εις βάρος της αποτελεσματικής χάραξης πολιτικής. Η διαφάνεια και η ακεραιότητα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος.

Περισσότερες από τις μισές χώρες του ΟΟΣΑ δεν έχουν ακόμη αντιμετωπίσει κινδύνους που σχετίζονται με τις αλληλεπιδράσεις των ομάδων πίεσης με δημόσιους αξιωματούχους”.

Η χώρα μας όμως δεν ανήκει σε αυτές.

Οι εκπρόσωποι συμφερόντων έχουν σύμφωνα με τον ν.4829/2021 την υποχρέωση να υποβάλουν ετήσια δήλωση άσκησης των δραστηριοτήτων επιρροής στην οποία να αναφέρουν: α) τον τομέα πολιτικής και το είδος της απόφασης για την οποία ασκήθηκε η δραστηριότητα επιρροής, β) τα στοιχεία του προσώπου που άσκησε δραστηριότητα, καθώς και του πελάτη του εφόσον ενήργησε για λογαριασμό κάποιου άλλου, γ) τον χρόνο και τον τρόπο διεξαγωγής της δραστηριότητας, δ) τον θεσμικό φορέα προς τον οποίο απευθύνθηκε η δραστηριότητα και ε) το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.

Αντίστοιχη υποχρέωση υποβολής ετήσιας δήλωσης έχουν και οι θεσμικοί φορείς στην οποία θα πρέπει να αναφέρουν: α) τον χρόνο επικοινωνίας τους με εκπρόσωπο συμφερόντων, β) τα στοιχεία του εκπροσώπου συμφερόντων, γ) τον τομέα της πολιτικής και δ) το είδος της απόφασης για την οποία ασκήθηκε η δραστηριότητα επιρροής.

Τα ανωτέρω μέσω της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, η οποία παρέχει και σχετικά υποδείγματα είτε για την καταγραφή δραστηριοτήτων επιρροής εκπροσώπου συμφερόντων, είτε θεσμικών φορέων, δημοσιοποιημένα στον ιστότοπο της (https://aead.gr).

Όμως πλέον έχουμε δημιουργήσει και είναι σε λειτουργία το  Μητρώο Διαφάνειας. Για πρώτη φορά στην χώρα μας καταρτίζεται ένα Μητρώο με σκοπό την καταγραφή των δραστηριοτήτων που επηρεάζουν τις αποφάσεις που λαμβάνονται από τη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία.

Στόχος είναι τόσο η διασφάλιση της διαφάνειας και της ακεραιότητας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στον δημόσιο τομέα αλλά και – εξαιρετικά σημαντικό –  η ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση και τον έλεγχο των δημοσίων πολιτικών. Η θεσμοθέτηση του έγινε με το άρθρο 8 του ν.4829/2021.

Επιχειρησιακή ευθύνη για τη λειτουργία του Μητρώου έχει η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, ενώ τον σχεδιασμό, υλοποίηση και παραγωγική λειτουργία η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης (ΓΓΠΣΔΔ) του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Η εφαρμογή καταχώρησης και αναζήτησης στο Μητρώο είναι εξαιρετικά εύχρηστη, με τη χρήση διαπιστευτηρίων TaxisNet για:

α)         επιχειρήσεις και νομικές οντότητες που ασκούν δραστηριότητες επιρροής

β)         θεσμικούς φορείς που είναι αποδέκτες των δραστηριοτήτων επιρροής

γ)         στελέχη της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας που ασκούν έλεγχο.

Όπως όλες οι εφαρμογές που αναπτύσσουμε τα τελευταία χρόνια στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης,  οι απαραίτητες πληροφορίες για τη εξυπηρέτηση κάθε χρήστη αντλούνται εύκολα και απλά μέσω διαλειτουργικότητας με τα Πληροφοριακά Συστήματα της Φορολογικής Αρχής (ΑΑΔΕ), του Μητρώου Πολιτών, του Γενικό Εμπορικού Μητρώου (ΓΕΜη) και του Υπουργείου Δικαιοσύνης για λήψη αντιγράφου Εθνικού Ποινικού Μητρώου.

Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση και της εφαρμογής έγινε εξολοκλήρου από τη Δημόσια Διοίκηση και λαμβάνονται όλα τα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα για την προστασία των στοιχείων που καταχωρίζονται στο Μητρώο που φιλοξενείται στις υποδομές της ΓΓ Πληροφοριακών Συστημάτων ΔΔ.

Ενδεικτικές λειτουργίες που περιλαμβάνει το  Μητρώο Διαφάνειας, σύμφωνα με σχετική ΚΥΑ, είναι οι εξής:

·         Έγγραφή εκπροσώπων συμφερόντων στο Μητρώο

·         Έκδοση πιστοποιητικού εγγραφής με ηλεκτρονική σφραγίδα της ΕΑΔ

·         Καταχώριση  δραστηριοτήτων επιρροής από υπόχρεους

·         Υποβολή της προβλεπόμενης ετήσιας δήλωσης των εκπροσώπων συμφερόντων

Τι δεν αναφέραμε όμως ως τώρα; Το πότε ασκείς δραστηριότητες επιρροής (lobbying). Αυτό συμβαίνει όταν η απάντηση είναι «Ναι» και στις τρείς ερωτήσεις:

·         Είστε φυσικό ή νομικό πρόσωπο και έχετε λάβει κάποια αμοιβή για να εκπροσωπήσετε τα συμφέροντα ενός πελάτη χωρίς να συνδέεστε με σχέση εργασίας ή έμμισθη εντολή.
·         Η εκπροσώπηση αυτή θα λάβει χώρα ενώπιον “θεσμικού φορέα” (υπάρχει αναλυτική λίστα των φορέων: κυβερνητικών, ανεξάρτητων αρχών και τοπικής αυτοδιοίκησης)
·         Η εκπροσώπηση αυτή αποβλέπει να επηρεάσει τη διαδικασία λήψης απόφασης, δηλαδή νόμο, προεδρικό διάταγμα, υπουργική απόφαση, άλλη κανονιστική διοικητική πράξη ή εγκύκλιο.
Συμμετείχα πρόσφατα ως εκπρόσωπος της χώρας μας και του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης στo Digital Economy Ministerial Meeting 2022 του ΟΟΣΑ.  Για το διεθνή αυτό οργανισμό, όπως και άλλους, η άσκηση δραστηριοτήτων επιρροής έχει ιδιαίτερη σημασία. Στο forum για την καταπολέμηση της διαφθοράς και της ακεραιότητας του ΟΟΣΑ, η έκκληση είναι για διεθνή συνεργασία για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και της ακεραιότητας.

Ιδιαίτερα στην εποχή μας, όπου παραδοσιακά τομείς όπως οι υποδομές και εξόρυξη και ταχέως αναπτυσσόμενες βιομηχανίες, όπως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τομείς της τεχνολογίας της πληροφορίας, αναθεωρούν την αντιμετώπιση πολλών ζητημάτων με την υιοθέτηση νέων λύσεων.
Η άσκηση δραστηριοτήτων επιρροής είναι μια διαδικασία συνυφασμένη με τη σύγχρονη λειτουργία της αγοράς αλλά και των θεσμών της δημοκρατικής Πολιτείας. Το μεγάλο ζητούμενο ωστόσο είναι η θέσπιση σύγχρονων και διαφανών κανόνων για τη δράση της. Η χώρα μας έκανε βήματα που χρειάζονται με το ν.4829/2021 και τη δημιουργία του Μητρώου Διαφάνειας. Χρειάζεται όμως να υπάρξουν διαρκώς δράσεις για να περιοριστούν τα φαινόμενα αθέμιτων πρακτικών ή και απροκάλυπτης επιρροής, αλλά και για να εμπεδώνεται η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς.

Ο Δημοσθένης Αναγνωστόπουλος είναι γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και πρώην πρύτανης του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου 

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ