Βάθρα

Γαλήνια κυλούσε ο λόγος. Θέμα τους, η πορείας μιας κοινής γνώριμης. Με την κάποια ηλικία τους οι δύο συνομιλητές. Κυρία και κύριος. Ο κύριος είχε το λόγο. Μιλούσε με μια απογοήτευση… Είχε προηγηθή η έκπληξη, όταν πληροφορήθηκε το δρόμο που ακολούθησε η νέα για την οποία συζητούσαν. Ήταν η θεότητά του. Πέρα ίσως από τα ερωτικά του ενδιαφέροντα. Ίσως λέω. Ξέρει μήπως κανείς αν μέσα στο θαυμασμό της γυναίκας για τον άντρα, ή του άντρα για τη γυναίκα, δεν κρύβεται κι’ ένα μόριο ερωτικό; Με το θαυμασμό του αυτός περιέβαλλε την κόρη. Ευχόταν για την ευδαιμονία της. Προεξοφλούσε την ευτυχία της. Είχε προσχεδιάσει τη γραμμή πλεύσεώς της. Η κοπέλλα όμως ακολούθησε εντελώς διαφορετικό προσανατολισμό. Δεν έκανε κανένα έγκλημα. Ο σύνδεσμός της όμως δεν ανταποκρινόταν στις προσδοκίες του ανθρώπου που έβλεπε τη θεότητα σ’ αυτήν. Όποιον και να του έλεγες ότι θάπαιρνε θα του φαινόταν λίγος. Μόνο το βασιλόπουλο του παραμυθιού θεωρούσε ικανό να σταθή κοντά της. Ένας μεγιστάνας της ομορφιάς, του πνεύματος, του πλούτου. Ήταν δε βέβαιος ότι και η ίδια, με συναίσθηση των χαρισμάτων της, δεν θα ήταν εύκολη στην προσφορά του εαυτού της. Όποιος ήθελε δικός της. Συνωστισμός έξω από την πόρτα της. Τα καλύτερα ονόματα. Άστρα στο μεσουράνημά τους. Άντρες με τα όλα τους, με πλούσιο ψυχικό κόσμο, με τάλαντο, με μόρφωση, με υλικά αγαθά. Αρνητική ήταν σε όλους. Και ο άνθρωπος που την περιβάλλει με θαυμασμό εξηγούσε την άρνησή της. Υπάρχει πάντα από τους λαμπρούς ο λαμπρότερος. Ο λαμπρότερος ταιριάζει σ’ αυτήν. Όταν όμως ξεκινά από τέτοια αφετηρία, πώς να εξηγήση το ανεξήγητο; Η νέα που απώθησε τους λαμπρούς δέχθηκε το τίποτα. Κάτω κι’ απ’ αυτό ακόμα· ένα υποτίποτα. Δεν θα του κάνατε χαλάλι ούτε μισή ωρίτσα για να παίξετε μια παρτίδα κοντσίνα μαζί του. Πράμα φτηνό. Ούτε μόρφωση, ούτε ψυχή, ούτε άνεση οικονομική, ούτε τάλαντο. Αν, τουλάχιστον, ήταν ο άντρας που σαγηνεύει με τη σωματική του διάπλαση… Ένα καχεκτικό και λειψό κατασκεύασμα, ανίκανο να εμπνεύση και γυναίκα της απελπισίας ακόμα. Ενέπνευσε όμως αυτήν. Τι του βρήκε; Τι έχει να πη μαζί του αυτή η δύσκολη, η απαιτητική, με την τόση καλλιέργεια και πνευματικότητα;

Τα λέει με κατάπληξη ο σχολιαστής. Δεν θα του έκανε τόση εντύπωση η ανατροπή του ρυθμού της φύσεως.

— Αυτή τέτοιο πράμα! Κι’ εγώ που την είχα πάνω σε βάθρο…

Η ώρα της κυρίας που συντρόφευε τον κύριο. Σειρά της να μιλήση.

— Αυτό το βάθρο… Η πεπονόφλουδα. Όλοι πατάτε σ’ αυτήν. Ποιος σας είπε να στήνετε βάθρα; Ποιος σας το ζήτησε; Μας παίρνετε και μας ανεβάζετε σε κορυφές για τις οποίες δεν είμαστε πλασμένες. Δεν μας βλέπετε τέτοιες που είμαστε. Το λάθος σας είναι ότι μας πλάθετε κατ’ εικόνα και ομοίωση των ιδανικών σας. Κι’ όταν εμείς μένουμε εκεί όπου ετοποθετηθήκαμε από την ιδιοσυγκρασία, από την αγωγή, από τις συνθήκες της ζωής, τότε απογοητεύεσθε και κλαίτε το βάθρο που διαθέσατε για την τοποθέτησή μας. Ποιος όμως από τους δύο να παραπονεθή; Εσύ, που θέλησες να γίνης πλάστης μιας πλασμένης ήδη υπάρξεως, ή εκείνη, που την πήρες αυθαίρετα και την ανέβασες, για ν’ απογοητευθής τώρα που δεν προσαρμόσθηκε στο δικό σου κλίμα; Σου ζήτησε ποτέ το κορίτσι να το μετακινήσης; Ήταν αυτό που είναι. Την είδες όπως ήθελες. Αν είναι κάποιος από τον οποίο πρέπει να ζητήσης ευθύνες, είναι ο εαυτός σου και όχι εκείνη. Αλλά δεν είστε πάντα βαθροποιοί. Μερικοί κάνουν και το αντίθετο. Γκρεμίζουν το βάθρο, όταν βάθρο υπάρχει. Βλέπετε τη γυναίκα κάτω από κει που είναι. Η τακτική των κυνικών και χωρίς αισθηματικότητα ανθρώπων. Κάθε γυναίκα τη βλέπουν σαν ένα σωρό από σάρκα. Τίποτα παραπάνω. Κι’ όταν η γυναίκα τούς δώση να καταλάβουν ότι υπάρχει και κάποια ψυχή, κάποιο πνεύμα, κάποια αξιοπρέπεια, τότε πέφτουν από τα σύννεφα. Είναι οι παίκτες που παίζουν με τα κάτω. Με τα πάνω παίζεις εσύ. Κακή και των δύο η τακτική· και επιζήμια για σας που απογοητεύεσθε και για μας που, δίχως να το θέλουμε, προκαλούμε την απογοήτευσή σας.

Αυτά τα βάθρα…. Πράγματι…

Έξοχες —για πολλοστή φορά— οι επισημάνσεις του Παύλου Παλαιολόγου, σε άρθρο του που έφερε τον τίτλο «Μη στήνετε βάθρα» και είχε δημοσιευτεί στο «Βήμα» τον Οκτώβριο του 1955.

Βαθροποιός κι εγώ, αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι, να σας πω την αμαρτία μου.

Οι δικοί μου άνθρωποι, όχι πάντα αλλά σίγουρα συχνά, μέσα από το πρίσμα της δικής μου, προσωπικής κοσμοθεωρίας.

Ανεβασμένοι σε κορυφές που δεν τους ταιριάζουν, που δεν τις ζήτησαν, που δεν τις θέλουν.

Πλασμένοι σύμφωνα με τις δικές μου αρχές και τα δικά μου ιδανικά, επειδή «εγώ ξέρω ποιο είναι το καλό, και είμαι απόλυτα βέβαιος γι’ αυτό».

Υποχρεωμένοι, εκ των πραγμάτων, να καταπιέζουν τα δικά τους αισθήματα και τις δικές τους επιθυμίες, ενώ προσπαθούν απεγνωσμένα να ανασάνουν.

Ένας από τους πολλούς κι εγώ λοιπόν, απ’ αυτούς που πατάνε την πεπονόφλουδα, που σκορπίζουν και ταυτόχρονα δοκιμάζουν απογοήτευση, έχοντας παραδόξως τις πλέον αγαθές προθέσεις.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, βάθρα αγαλμάτων στην Αρχαία Ολυμπία.