Επί ματαίω;

Στον Θάνο Μικρούτσικο αφιερωμένο το σημερινό άρθρο μας που φιλοξενείται στη θεματική ενότητα του Ιστορικού Αρχείου, με αφορμή τη συμπλήρωση τριών ετών από το θάνατό του.

Η κοσμοθεωρία του 43χρονου Μικρούτσικου, η πολιτικοκοινωνική σκέψη του, όπως είχε ξεδιπλωθεί σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που είχε παραχωρήσει τον Ιανουάριο του 1990 στο δημοσιογράφο και συγγραφέα Παύλο Κάγιο.

«Εσείς ήσασταν στην εξωκοινοβουλευτική αριστερά, περάσατε στην παραδοσιακή, για να φύγετε στη συνέχεια και από εκεί…» διαπορεί ο Κάγιος για τις αλλαγές πορείας από πλευράς του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης (1974-1990).

«Εδώ ο κόσμος χάνεται, επανατοποθετήθηκαν ολόκληρα κομμουνιστικά κόμματα, διαλύθηκε το σύμπαν», αντιδρά ο Μικρούτσικος, λίγο μόλις καιρό μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, «και εσείς ρωτάτε έναν μόνο και φτωχό μουσικό γιατί μέσα σ’ αυτά τα χρόνια έκανε αυτές τις πολιτικές μετατοπίσεις; Παρ’ όλα αυτά, βλέπω σ’ όλη μου την πολιτικοποιημένη πορεία μια εμμονή σ’ έναν ουτοπικό σοσιαλισμό, ο οποίος με δικαίωσε, μιας και ποτέ δεν πίστευα ότι υπάρχει. Ποτέ δεν θα πάψω, όμως, να είμαι ουτοπιστής μαρξιστής και σοσιαλιστής, γιατί πιστεύω ότι είναι το δικαιότερο σύστημα, ανεξάρτητα αν δεν υπάρχει πουθενά. Είναι αυτό το σύστημα που δίνει σ’ όλους τους ανθρώπους τις ίδιες δυνατότητες για να μπορέσουν να βγάλουν τις ευαισθησίες τους. Αντίθετα, ένα καπιταλιστικό σύστημα, πέρα από την οικονομική ανισότητα, εκμεταλλεύεται άγρια την ανθρώπινη ευαισθησία κι αυτό είναι ο μεγαλύτερος φασισμός. Θα μου πείτε, έδωσε αυτές τις δυνατότητες στους ανθρώπους ο σοσιαλισμός; Μα δεν ήταν σοσιαλισμός αυτό που υπήρχε στις ανατολικές χώρες. Γι’ αυτό λατρεύω όλες τις επαναστάσεις που απέτυχαν κι έτσι δεν πρόλαβαν να υπονομευθούν εκ των ένδον».

«Οποιαδήποτε επανάσταση λοιπόν που γίνεται εξουσία είναι καταδικασμένη να διαβρωθεί;» αναρωτιέται ο Κάγιος.

«Μέχρι στιγμής έτσι είναι!» ομολογεί ο Μικρούτσικος.

Ευλόγως ο Κάγιος επιμένει: «Τότε εσείς γιατί παραμένετε αριστερός;»

Και ο Μικρούτσικος ανταποκρίνεται ως εξής: «Μου αρέσει μ’ ένα διαβολεμένο τρόπο να είμαι πάντα στις μειοψηφίες. Παθαίνω σοκ όταν σε κάποιο χώρο η άποψή μου γίνεται πλειοψηφία. Πιστεύω στη ρήση της Ρόζας Λούξεμπουργκ: Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα. Απεδείχθη ότι ο σοσιαλισμός των ανατολικών χωρών ήταν κι αυτός βαρβαρότητα. Αν δεν έρθει ο σοσιαλισμός που ονειρευόμαστε, τότε κάθε 10 χρόνια θα πλησιάζουμε με ταχύτητα στη βαρβαρότητα. Οι νέες γενιές θα διαμορφώνονται έτσι με την παγκόσμια εικόνα της τηλεόρασης και του βίντεο και των οπτικοακουστικών μέσων γενικότερα, για να περάσουμε σε μια φασιστική τυποποίηση. Αυτό είναι μια βαρβαρότητα, χειρότερη και από έναν τοπικό πόλεμο ή την ανεργία».

Όσο δε για την τότε ελληνική πραγματικότητα σε σχέση με τον εαυτό του, με άλλα λόγια για τη «φιλοσοφία» που είχε ως πολιτικοποιημένο άτομο, ο Μικρούτσικος τοποθετείται με τον ακόλουθο τρόπο:

«Η καλύτερη πολιτική πράξη, σ’ αυτή τη φάση που ζούμε, είναι να κάνεις όσο γίνεται καλύτερα τη δουλειά σου. Μια άμυνα, για να μη σε πιάσει η μπόχα της σημερινής κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας».

Και λίγο παρακάτω:

«Η ουτοπία του ’70, που βλέπαμε τη λύση μέσα από το κοινό πλοίο της Αριστεράς, έχει αντικατασταθεί από έναν καλό κωπηλάτη που με το προσωπικό του κανό προσπαθεί να πλησιάσει όσο γίνεται το νησί των οραμάτων του, που σίγουρα δεν θα το φτάσει ποτέ. Τώρα πλέον είμαστε μοναχοί μας κι αυτό θα πρέπει να πάψει να μας τρομάζει».

Από την εξωκοινοβουλευτική αριστερά στην «ιδιώτευση» λοιπόν, και μάλιστα μέσα σε ένα διάστημα 16 μόλις ετών.

Ουτοπία ο σοσιαλισμός, το δικαιότερο θεωρητικώς σύστημα, όπως τουλάχιστον αποδείχθηκε από τη μακροχρόνια απόπειρα εφαρμογής του στη Σοβιετική Ένωση και τους δορυφόρους της.

Καταδικασμένη να υπονομευτεί εκ των ένδον και να διαβρωθεί κάθε επανάσταση που πετυχαίνει, που γίνεται εξουσία.

Βαρβαρότητα ο καπιταλισμός, βαρβαρότητα όμως και ο σοσιαλισμός των ανατολικών χωρών.

Χίμαιρα και τα όνειρα των επιβατών του πλοίου της Αριστεράς τη δεκαετία του ’70, οι ελπίδες τους να αλλάξουν τον κόσμο με τη συλλογική προσπάθεια και τη συλλογική δράση.

Αμείλικτο το ερώτημα που γεννάται: Επί ματαίω, λοιπόν, όλος αυτός ο πολυαίμακτος αγώνας για την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού εντός και εκτός συνόρων τον προηγούμενο αιώνα;