ΗΠΑ και Ρωσία παίζουν με τον πυρηνικό εφιάλτη γύρω από την Ουκρανία

Αποτελεί κοινό τόπο ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι μόνο μια σύγκρουση ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία αλλά και ένας «πόλεμος δι’ αντιπροσώπων» ανάμεσα στη Ρωσία (για ορισμένους την αναδυόμενη σύγκλιση Ρωσίας και Κίνας) και τις ΗΠΑ (και κατ’ επέκταση τη Δύση). Παρότι οι χώρες του ΝΑΤΟ έχουν αποφύγει την άμεση εμπλοκή νατοϊκού στρατιωτικού προσωπικού στη σύγκρουση, έχουν συνεισφέρει αποφασιστικά σε οπλικά συστήματα, εκπαίδευση και υποστήριξη σε επίπεδο πληροφοριών.

Μια τέτοια αντιπαράθεση, όπως και στη διάρκεια του πρώτου Ψυχρού Πολέμου, γεννά το ερώτημα εάν θα κλιμακωθεί και στη χρήση πυρηνικών όπλων, με απρόβλεπτες συνέπειες.

Θυμίζουμε ότι ιδίως στη δεκαετία του 1970 κυριαρχούσαν τα σενάρια για έναν χερσαίο πόλεμο στην Ευρώπη, όπου η χρήση συμβατικών όπλων θα συνδυαζόταν με χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων «περιορισμένου θεάτρου» για τη διαμόρφωση του συσχετισμού.

Άλλωστε, τόσο η Ρωσία όσο οι ΗΠΑ διατηρούν τόσο στρατηγικά πυρηνικά όπλα (με τη μορφή της «πυρηνικής τριάδας» των υποβρυχίων με πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές, των στρατηγικών βομβαρδιστικών και των διηπειρωτικών πυραύλων), που εντάσσονται σε ένα αποτρεπτικό δόγμα «αμοιβαία εγγυημένης καταστροφής», όσο και τακτικά πυρηνικά για χρήση σε περιορισμένη κλίμακα.

Πώς επανήλθε το θέμα της χρήσης πυρηνικών στη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία

Στη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία το ζήτημα αυτό επανήλθε στο προσκήνιο. Κατά κύριο λόγο αυτό έγινε με επανειλημμένα δημοσιεύματα στη δυτική δημόσια σφαίρα που ανέφεραν ότι η Ρωσία εξέταζε το ενδεχόμενο χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων για να απαντήσει σε τυχόν μεγάλη ουκρανική αντεπίθεση, παρότι οι επιπτώσεις από τη χρήση τέτοιων όπλων θα αφορούσαν και τις υπό ρωσικό έλεγχο περιοχές.

Η ανησυχία ενισχύθηκε από τον τρόπο που η ρωσική πλευρά επαναλάμβανε ότι το ρωσικό αμυντικό δόγμα περιλαμβάνει και τη χρήση πυρηνικών όπλων στην περίπτωση που θα απειληθεί η εδαφική ακεραιότητα της Ρωσίας. Παρότι αυτή η πλευρά του αμυντικό δόγματος παραμένει σταθερή εδώ και πολλά χρόνια η διαρκής υπενθύμιση προκαλούσε εύλογη ανησυχία. Σε αυτό συνέβαλαν και δηλώσεις του Πούτιν ότι «αυτό δεν είναι μια μπλόφα» ή του Ντμίτρι Μεντβέντεφ ότι η Ρωσία θα υπερασπιστεί τον εαυτό της ακόμη και με χρήση «στρατηγικών πυρηνικών όπλων».

Αυτή γινόταν πιο έντονη από το γεγονός ότι η Ρωσία τα τελευταία χρόνια έχει αναβαθμίσει το πυρηνικό της οπλοστάσιο, κυρίως με την προσθήκη υπερηχητικών πυραύλων. Από την άλλη, οφείλουμε να σημειώσουμε και τον τρόπο που οι ΗΠΑ εδώ και χρόνια έχουν αποχωρήσει από τη συμφωνία για τους αντιβαλλιστικούς πυραύλους, που ήταν βασικό μέσο για να μην έχει καμία χώρα τον «πειρασμό» ότι θα μπορέσει να έχει ένα «πρώτο χτύπημα» χωρίς συνέπειες. Πάντως, ΗΠΑ και Ρωσία έχουν παρατείνει την ισχύ της συμφωνίας New START για την παραπέρα μείωση των στρατηγικών πυρηνικών όπλων, έως τον Φεβρουάριο του 2026.

Ο Λαβρόφ κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι θέλουν να «αποκεφαλίσουν» το Κρεμλίνο

Το ζήτημα επανέφερε στις 27 Δεκεμβρίου 2022 ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ, στη διάρκεια συνέντευξης προς το πρακτορείο Tass στην οποία κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι έχουν σχέδια για ένα «χτύπημα αποκεφαλισμού» κατά του Κρεμλίνου.

Η αναφορά του Λαβρόφ αφορούσε ένα δημοσίευμα στο Newsweek στις 29 Σεπτεμβρίου που ανέφερε ότι υπήρχε διχογνωμία ανάμεσα στην κυβέρνηση Μπάιντεν και τους στρατιωτικούς συμβούλους της ως προς τον ρόλο των αμερικανικών πυρηνικών όπλων και το ποια είναι η πιο αποτελεσματική αποτρεπτική πολιτική απέναντι στον Βλαντίμιρ Πούτιν. Μία ανώνυμη πηγή του δημοσιεύματος ανέφερε ότι «είμαστε στο πιο κοντινό σημείο στη χρήση πυρηνικών όπλων εδώ και πάνω από 50 χρόνια».

Το δημοσίευμα ανέφερε ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν προτιμούσε μη πυρηνικές επιλογές απέναντι σε ενδεχόμενη χρήση πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία στην Ουκρανία. Παρότι οι στρατιωτικοί δεν αντιπρότειναν ένα προληπτικό πυρηνικό χτύπημα, εντούτοις θεωρούσαν ότι θα έπρεπε οι ΗΠΑ να συμπεριλάβουν την απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων στη ρητορική τους. Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με το δημοσίευμα, η προτεραιότητα στον αμερικανικό σχεδιασμό παρέμενε η χρήση μη πυρηνικών μέσων, αν και με ορισμένα ιδιαίτερα επιθετικά σχέδια, όπως για παράδειγμα ένα χτύπημα στο Κρεμλίνο με σκοπό τη δολοφονία του Πούτιν εκεί.

Και παρότι οι ΗΠΑ επιμένουν ότι δεν έχουν στο νου τους να κάνουν χρήση πυρηνικών όπλων το τελευταίο διάστημα έχει υπάρξει σημαντική αναβάθμιση της επιχειρησιακής ετοιμότητας των πυρηνικών τους δυνάμεων, τόσο των στρατηγικών βομβαρδιστικών, που μπορούν να μεταφέρουν πυραύλους cruise με πυρηνικές κεφαλές, όσο και των υποβρυχίων με πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές (με τις ΗΠΑ να έχουν πλέον και πυραύλους στα υποβρύχια με σχετικά «μικρή» γόμωση που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για «τακτικό» χτύπημα.

Τότε η ρωσική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον είχε μιλήσει για «παρανοϊκά επιχειρήματα» και είχε υπογραμμίσει ότι η ρωσική πλευρά ξεκινά «από το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον έχει επίγνωση του χαρακτήρα κλιμάκωσης που έχει μια τέτοια άφρων ρητορική».

Το γεγονός, όμως, ότι ο πάντα προσεκτικός Λαβρόφ αποφάσισε να υπενθυμίσει αυτά τα σχέδια για «αποκεφαλισμό» της ρωσικής ηγεσίας, με όλο τον χαρακτήρα κλιμάκωσης που θα είχε τυχόν απάντηση της Ρωσίας, σε μια συνέντευξη στην οποία κατήγγειλε ότι «στρατηγικός στόχος των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ είναι να κερδίσουν μια νίκη απέναντι στη Ρωσία στο πεδίο της μάχης με σκοπό να αποδυναμώσουν ή ακόμη και να καταστρέψουν τη χώρα μας»,  δείχνει ότι η συζήτηση για την ενδεχόμενη χρήση πυρηνικών όπλων παραμένει ενεργή και ότι και οι δύο πλευρές προετοιμάζονται για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.