Ουκ εά με καθεύδειν το του Μιλτιάδου τρόπαιον

Αφορμή για τη σύνταξη της παρούσης Απόψεως στάθηκε, άλλη μια φορά, ένα άρθρο επετειακού χαρακτήρα, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μόλις ώρες.

Το εν λόγω άρθρο είναι αφιερωμένο στο υποβρύχιο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού «Πρωτεύς» και στον κυβερνήτη του, τον πλωτάρχη Μιχαήλ Χατζηκωνσταντή, που χάθηκαν μαζί, σαν σήμερα πριν από 82 χρόνια, κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου.

Διαβάζοντας κανείς όσα αναφέρονται για τον Χατζηκωνσταντή σε ένα εξαιρετικό σχετικό δημοσίευμα που ανακαλύψαμε στην περιοδική έκδοση του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας» (τεύχος 85, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2013), αντιλαμβάνεται το ήθος και το ψυχικό μεγαλείο του εκλιπόντος, το σθένος του και τη διάθεσή του να υπηρετήσει τη χώρα του με παραδειγματική αυταπάρνηση. 

Σε μια εποχή όπως η σημερινή, όπου οι προβολείς της δημοσιότητας, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, στρέφονται προς το εφήμερο, το ευτελές, το ανούσιο και το εγωκεντρικό, φρονώ ότι η ανάδειξη της προσωπικότητας πραγματικά σπουδαίων Ελλήνων, η αναγνώριση της προσφοράς τους προς την πατρίδα, συντελεί έστω και κατ’ ελάχιστον στη διαμόρφωση συλλογικής συνείδησης, στην εξασφάλιση της τόσο αναγκαίας εθνικής μας αυτογνωσίας.

Είμαι βέβαιος ότι όσα θα διαβάσετε παρακάτω, για τον αξιωματικό αλλά και για τον άνθρωπο Χατζηκωνσταντή (τον «Μάκη», όπως τον γνώριζε όλη η Βάση Υποβρυχίων), ένα μικρό κομμάτι μόνο από όλα όσα περιλαμβάνει το αφιέρωμα της προαναφερθείσης εκδόσεως, θα σας πείσουν πως ο εκλιπών ήταν όντως ένας από τους σπουδαίους Έλληνες της εποχής του:

«Ο Πλωτάρχης Χατζηκωνσταντής, δικαίως θεωρούμενος ως εις εκ των ικανωτέρων Κυβερνητών υποβρυχίων, διεκρίνετο διά την επιμονήν και την φιλοτιμίαν του. Ομιλών προ του απόπλου του είχε πληροφορηθεί την επιτυχίαν του Ιατρίδη (σ.σ. κυβερνήτη του θρυλικού υποβρυχίου «Παπανικολής» και συμμαθητή του Χατζηκωνσταντή στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων) και δεν απέκρυπτεν ότι θα προσεπάθει να τον υπερβή. Η επίμονος παραμονή του εις το αυτό σημείον μετά τον πρώτον τορπιλλισμόν πιθανώτατα συνέτεινεν εις την καταστροφήν του πλοίου του, καθ’ ην απωλέσθησαν μετ’ αυτού εξαιρετικώς εκλεκτόν Επιτελείον και εν των καλυτέρων πληρωμάτων Υ/Β, δεδομένου ότι ο Κυβερνήτης του ήτο ο συντάξας το εγχειρίδιον διά τα υποβρύχια ταύτα, απαύγασμα δεκαετούς πείρας και εργασίας της Α.Δ.Υ. Ήτο, όπως πάντοτε, η τύχη του Ναυτικού να χάνει τους αριστείς του».

Απόσπασμα από το βιβλίο «Ο ναυτικός πόλεμος του 1940 όπως τον έζησα» (εκδόσεις «Πυρσός», Αθήνα, 1950). Συγγραφέας αυτού ήταν ο αντιναύαρχος ε.α. Επαμεινώνδας Π. Καββαδίας, Ανώτερος Διοικητής Υποβρυχίων και μετέπειτα Αρχηγός του Στόλου.

«Ήταν ένας λεβέντης. Τον έβλεπα στην προβλήτα των Υ/Β. Ένας κύριος. Σοβαρότατος πάντα. Τι αξιωματικός! Κατά γενική ομολογία ήταν ο καλύτερος των Κυβερνητών του στολίσκου των Υ/Β. Ήταν όμως και ένας θαυμάσιος άνθρωπος συνάμα. Η αγάπη και η φροντίδα του για το πλήρωμά του ήταν μεγάλη. Αλλά και το πλήρωμα από την πλευρά του τον σεβόταν και έτρεφε γι’ αυτόν αφάνταστη αγάπη. Ήθελε να κάνει κάτι μεγάλο. Να επιτεθεί σε εχθρική νηοπομπή. Τον βλέπω σαν τώρα να δαγκώνει το τσιμπούκι του. Όταν τον χάσαμε λυπήθηκε όλο το πλήρωμα της Βάσης Υποβρυχίων».

Μαρτυρία ενός βετεράνου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που υπηρέτησε επί μακρόν στα υποβρύχια, του Παύλου Φαγογένη.

«Ο θείος Μάκης ήταν πολύ ζεστός στις σχέσεις του με την οικογένεια. Έτσι, στις 25 Δεκεμβρίου του 1940, που γιόρταζε ο αδελφός του Χρήστος, ήλθε μαζί με την γυναίκα και τα παιδιά στο σπίτι μας, κοντά στην πλατεία Αμερικής. Όπως μου έλεγε η μητέρα μου, οι δύο άντρες είχαν καθίσει λίγο ξέχωρα, προς το γραφείο του πατέρα μου. Το θέμα της συζήτησης του θείου Μάκη και του πατέρα ήταν η προοπτική του πολέμου, ο σχολιασμός των πρόσφατων θαυμάσιων αποτελεσμάτων του Παπανικολή υπό τον Μίλτωνα Ιατρίδη και στη συνέχεια η επόμενη επιθετική περιπολία του Πρωτέα στο στενό του Οτράντο. Ο θείος κάπνιζε το τσιμπούκι του και κάποια στιγμή, απευθυνόμενος στην ομήγυρη, είπε: Ουκ εά με καθεύδειν το του Μιλτιάδου τρόπαιον (σ.σ. λογοπαίγνιο του Χατζηκωνσταντή για τον Μιλτιάδη/Μίλτωνα Ιατρίδη, κυβερνήτη του Παπανικολή). Ο θείος απέπλευσε με τον Πρωτέα την επομένη, 26η Δεκεμβρίου, για τον τομέα της περιπολίας του. Τρεις μέρες μετά ο Πρωτεύς εβυθίσθη αύτανδρος, την 29η Δεκεμβρίου, στις προσβάσεις Αυλώνος».

Μαρτυρία του Αντώνη Χατζηκωνσταντή, γιου του ναυάρχου Χ. Χατζηκωνσταντή, αδελφού του πεσόντος κυβερνήτη του «Πρωτέως».