Πρώην πάπας Βενέδικτος: Οι σταθμοί της ζωής και του έργου του

Ο πρώην πάπας Βενέδικτος, ο πρώτος Ποντίφικας που παραιτήθηκε μετά από 600 χρόνια, άφησε την τελευταία του πνοή στα 95 του χρόνια. Η σορός του, όπως ανακοινώθηκε, θα τεθεί σε λαϊκό προσκύνημα από τις 2 Ιανουαρίου.

Η σορός του θα παραμείνει στον ιστορικό χώρο στο Βατικανό, ώστε οι πιστοί να μπορούν να τον αποχαιρετήσουν. Η κηδεία του θα τελεστεί στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στις 5 Ιανουαρίου. Θα ξεκινήσει στις 09:30 τοπική ώρα, χοροστατούντος του πάπα Φραγκίσκου. Αίτημά του ήταν η κηδεία του να τελεστεί με επισημότητα αλλά με «απλότητα».

Θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της εκκλησίας που εν ενεργεία πάπας θα κηδέψει τον προκάτοχό του. Κάτι που θα αποτελέσει ρήξη με την παράδοση, καθώς αυτή η ευθύνη ανήκει συνήθως στον κοσμήτορα του Κολλεγίου των Καρδιναλίων.

Ωστόσο, όταν ήταν ακόμη Καρδινάλιος Γιόζεφ Ράτσινγκερ, ο Βενέδικτος ηγήθηκε της νεκρώσιμης λειτουργίας για τον προκάτοχό του πάπα Ιωάννη Παύλο ΙΙ.

Ήταν μετά από μακρά μάχη που έδινε για να κρατηθεί στη ζωή. Ο πρώην πάπας Βενέδικτος ζούσε τα τελευταία χρόνια στο Mater Ecclesiae στο Βατικανό.

Ήταν ένας από τους καλύτερους θεολόγους του 20ου αιώνα σύμφνωα με τον Καρδινάλιο Vincent Nichols, επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας της Αγγλίας. «Ευχαριστώ τον Θεό για τη διακονία και την ηγεσία του».

Ήταν ο πρώτος πάπας που παραιτήθηκε τα τελευταία 600 χρόνια. Άφησε πίσω του την Καθολική Εκκλησία να ταλαιπωρείται από σκάνδαλα σεξουαλικής κακοποίησης. Ήταν βυθισμένη στην κακοδιαχείριση και την πόλωση μεταξύ συντηρητικών και προοδευτικών.

Η ζωή και το έργο του

Ο επίτιμος πάπας Βενέδικτος, Γιόζεφ Ράτσινγκερ,  είχε γεννηθεί στις 27 Απριλίου του 1927 στο Πασάου της Γερμανίας. Ο πατέρας του προερχόταν από οικογένεια αγροτών και ήταν μέλος της τοπικής χωροφυλακής. Η μητέρα του, πριν παντρευτεί, είχε δουλέψει ως μαγείρισσα σε διάφορα ξενοδοχεία.

Ο Ράτσινγκερ πέρασε τα εφηβικά του χρόνια σε μικρή απόσταση από τα σύνορα με την Αυστρία, κοντά στο Σάλτζμπουργκ. Όπως είχε πει ο ίδιος, γνώρισε την εχθρική στάση του ναζισμού προς την Καθολική Εκκλησία και ήταν αυτόπτης μάρτυρας την ημέρα που ο ιερέας της ενορίας του ξυλοκοπήθηκε από τους ναζί.

Some key points in the life and career of former #PopeBenedictXVI, who’s died today at the age of 95https://t.co/KVCpCASmN3

— Radio News Hub (@radionewshub) December 31, 2022

Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κατετάγη στις εφεδρικές αντιαεροπορικές δυνάμεις. Στη συνέχεια, από το 1946 μέχρι το 1951, σπούδασε θεολογία και φιλοσοφία στο Μόναχο. Στις 29 Ιουνίου του 1951 χειροτονήθηκε ιερέας και άρχισε αμέσως να διδάσκει θεολογία, μαζί με γνωστούς καθηγητές της εποχής, στην Βόννη.

Πήρε μέρος, ως ειδήμων, στην Δεύτερη Σύνοδο του Βατικανού , από το 1962 μέχρι το 1965. Το 1977 ο πάπας Παύλος ο Έκτος τον διόρισε αρχιεπίσκοπο Μονάχου. Την ίδια χρονιά ορίσθηκε καρδινάλιος από τον ίδιο ποντίφικα.

Η αναβίωση από τα άμφια

Το 1981, ο πάπας Ιωάννης Παύλος ο Δεύτερος διόρισε τον Γιόζεφ Ράτσινγκερ επικεφαλής του «υπουργείου» του Βατικανού για την ορθότητα της πίστεως. Και, όπως έχει υπογραμμίσει, το ίδιο το Βατικανό «το συνολικό έργο του, ως συνεργάτη του πάπα Ιωάννη Παύλου του Δεύτερου, ήταν διαρκές και πολύτιμο».

Λίγο πριν από τον θάνατό του, ο Πολωνός ποντίφικας του ζήτησε να γράψει τους στοχασμούς της Καθολικής Οδού του μαρτυρίου, (Via Crucis) για το Πάσχα του 2005, στο Κολοσσαίο.

Στις 19 Απριλίου του 2005, ο Βενέδικτος εξελέγη ποντίφικας από το Κονκλάβιο των καρδιναλίων. Κύριο σημείο αναφοράς του, η ανάγκη για επίτευξη της ειρήνης σε όλες τις περιοχές του πλανήτη.

Στη διάρκεια της ζωής του έζησε πολλές βαθιές αλλαγές στην Εκκλησία και τον κόσμο. Έζησε το ναζιστικό καθεστώς στη Γερμανία και υπηρέτησε για λίγο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ως καθηγητής και στη συνέχεια ως Αρχιεπίσκοπος έζησε σε μια διαιρεμένη Γερμανία. Είδε την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την επανένωση της πατρίδας του.

Παράλληλα, προσπάθησε να περιορίσει τη γραφειοκρατική ισχύ αρκετών ανώτατων υπηρεσιών του Βατικανού με επικεφαλής κληρικούς και έδωσε έμφαση και στον διαθρησκευτικό διάλογο, ιδίως με τους Ορθόδοξους.

Δεν έλειψαν οι αναλυτές που υπογράμμισαν ότι ο Βενέδικτος θέλησε να αναβιώσει κάποια τυπικά στοιχεία της παράδοσης, αρχίζοντας από τα ίδια του τα άμφια. Για παράδειγμα, φόρεσε και πάλι κόκκινη κάπα και σκούφο, τα καρμάουρο και ταμπάρο και κόκκινα υποδήματα.

Η συγγνώμη στα θύματα σεξουαλικών κακοποιήσεων

Όπως γράφει ο ιταλικός Τύπος, ήταν ο πρώτος ποντίφικας ο οποίος ζήτησε συγγνώμη από τα θύματα παρενοχλήσεων και σεξουαλικών κακοποιήσεων για τις οποίες ευθύνονταν κληρικοί. Συνάντησε δε πολλά από τα θύματα των καταδικαστέων και τραυματικών αυτών συμπεριφορών.

Τα σκάνδαλα παιδικής κακοποίησης στιγμάτισαν το μεγαλύτεορ μέρος της θητείας του ως πάπας. Η επίσημη έρευνα που διέταξε για τις υποθέσεις κακοποίησης στην Ιρλανδία οδήγησε στην παραίτηση αρκετών επισκόπων. Εκείνων που δεν είχαν καταπολεμήσει με αρκετή αποφασιστικότητα κρούσματα παιδεραστίας μέσα στην Καθολική Εκκλησία.

Οι σχέσεις ανάμεσα στο Βατικανό και την καθολική Ιρλανδία διαταράχθηκαν. Το Δουβλίνο έκλεισε την πρεσβεία του στην Αγία Έδρα το 2011.

Το 2011, όμως, κάποιοι  από τους συνδέσμους θυμάτων κακοποιήσεων από κληρικούς προσέφυγαν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Κατηγόρησαν τον Γερμανό πάπα και άλλους υψηλόβαθμους κληρικούς του Βατικανού για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και συγκάλυψη των σεξουαλικών κακοποιήσεων. Το 2012, η προσφυγή και οι κατηγορίες αποσύρθηκαν από τους  ίδιους τους δικηγόρους των συνδέσμων.

Η άρνηση αποσιώπησης

Ο πάπας είχε αρνηθεί πως είχε αποσιωπήσει σκάνδαλα. «Σε ό,τι αφορά την κακοποίηση ανηλίκων από ιερείς, δεν μπορώ παρά να το αναγνωρίσω με βαθιά ανησυχία. Αλλά ποτέ δεν προσπάθησα να συγκαλύψω αυτά τα πράγματα» ανέφερε σε επιστολή του προς τον Ιταλό συγγραφέα Piergiorgio Odifreddi.

Οι γκάφες και τα λάθη κορυφώθηκαν το 2012, όταν έγγραφα που διέρρευσαν αποκάλυψαν διαφθορά, ίντριγκες, σκάνδαλα και διαμάχες στο Βατικανό. Η υπόθεση «Vatileaks» οδήγησε στη σύλληψη του μπάτλερ του Paolo Gabriele, ο οποίος καταδικάστηκε για την παράδοση μυστικών εγγράφων σε δημοσιογράφο. Αργότερα ο πάπας Βενέδικτος του έδωσε χάρη. Ο Paolo Gabriele άρχισε έτσι να εργάζεται σε νοσοκομείο που ανήκε στο Βατικανό και πέθανε το 2020.

Στις 28 Φεβρουαρίου του 2013, ο Βενέδικτος  παραιτήθηκε επίσημα από ποντίφικας. Προκάλεσε τεράστια έκπληξη στους πιστούς καθολικούς και όχι μόνο. Αιτία της απόφασής του αυτής, όπως υπογράμμισε ο ίδιος, τα προβλήματα υγείας του, που είχαν επιδεινωθεί.  «Ένα από τα αδύνατα σημεία μου είναι ίσως η έλλειψη αποφασιστικότητας στη διακυβέρνηση και τη λήψη αποφάσεων. Στην πραγματικότητα είμαι περισσότερο καθηγητής. Ένα άτομο που που προβληματίζεται πάνω σε πνευματικά ζητήματα» δήλωνε χαρακτηριστικά ο πάπας Βενέδικτος στο βιβλίο «Last Testament» του Γερμανού δημοσιογράφου Peter Weewald. Μετά την εκλογή του Φραγκίσκου, ο Βενέδικτος ονομάσθηκε «επίτιμος ποντίφικας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας».