Τα γεγονότα του 2022 που «κυοφορούν» κινδύνους και το νέο έτος

Μια σχεδόν αναπόφευκτη παγκόσμια ύφεση που έχει πυροδοτηθεί από έναν παρατεταμένο πόλεμο στην Ανατολή της Ευρώπης, μια ενεργειακή κρίση σε συνδυασμό με την εκτίναξη του πληθωρισμού, οι προβλέψεις για το 2023 είναι δυσοίωνες.

Η ίδια αυτή ενεργειακή κρίση έχει προκαλέσει μια άνευ προηγουμένου ζήτηση για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες αναμένεται να γνωρίσουν «έκρηξη» ζήτησης σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ στη Βραζιλία, ο νέος πρόεδρος έχει ορκιστεί να προστατεύσει τον Αμαζόνιο.

Τα καταπιεστικά καθεστώτα, εν τω μεταξύ, κοιτάζουν νευρικά το Ιράν, όπου οι σκληροπυρηνικοί κληρικοί έχουν εγκλωβιστεί σε έναν αγώνα με μια τρομερή φιλοδημοκρατική εξέγερση που απειλεί να τους κατατροπώσει το επόμενο έτος.

Κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία;

Θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία το 2023;  Μετά από 10 μήνες σκληρών μαχών και δεκάδες χιλιάδες θύματα και από τις δύο πλευρές, μία χειραψία ειρήνης μεταξύ του Βολοντίμιρ Ζελένσκι και του Βλαντιμίρ Πούτιν μοιάζει πιο μακριά από πότε, δυστυχώς.

Η Ουκρανία απαιτεί τη δημιουργία δικαστηρίου για εγκλήματα πολέμου για τη ρωσική ηγεσία και αποζημιώσεις από το Κρεμλίνο, καθώς και την αποκατάσταση ολόκληρου του εδάφους της. Τίποτα από αυτά δεν θα παραχωρηθεί από τη Μόσχα, η οποία δεν πρόκειται ποτέ να αντιμετωπίσει μια ολοκληρωτική ήττα τύπου 1945.

Ένα πιο ρεαλιστικό τελικό σημείο θα ήταν μια στρατιωτική κατάπαυση του πυρός, κατά την οποία οι δύο ολοένα και πιο εξαντλημένοι μαχητές θα βλέπουν τις θέσεις του μετώπου να σκληραίνουν γύρω από μια γραμμή ελέγχου, στην πραγματικότητα μια επανάληψη αυτού που συνέβη μετά τις μάχες του 2014, χωρίς την επίφαση των προηγούμενων ειρηνευτικών συμφωνιών του Μινσκ.

Στις σημερινές γραμμές του μετώπου, αυτό θα βόλευε τη Ρωσία, η οποία αναζητά χρόνο για να αναγεννήσει τον διαλυμένο στρατό της και να ενσωματώσει μια περιοχή περίπου στο μέγεθος της Πορτογαλίας. Αλλά αυτό σαφώς δεν θα βόλευε την Ουκρανία.

Το κίνητρο είναι στην Ουκρανία να ανιχνεύσει αδυναμίες και να προσπαθήσει να επιτεθεί, και η ευκαιρία της ξεκινά τώρα, στα βάθη του χειμώνα, όταν το έδαφος είναι παγωμένο. Παρόλο που το Κίεβο προειδοποιεί για ρωσικές αντεπιθέσεις, οι προσπάθειες της Μόσχας είναι πιο πιθανό να είναι περιορισμένες, ακόμη και αντιπερισπασμού, πιθανώς επικεντρωμένες στο Ντονμπάς, όπου επιτίθεται, συχνά αναποτελεσματικά, από τον Απρίλιο.

Το σημείο-κλειδί έρχεται όταν φαίνεται ότι οι επιθετικές δυνατότητες της Ουκρανίας έχουν εξαντληθεί. Αυτό θα γίνει σαφέστερο μέχρι το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο, και θα προκαλέσει κάποια στιγμή ένα ερώτημα για τους δυτικούς υποστηρικτές της: για πόσο καιρό θα πρέπει η Δύση να συνεχίσει να παρέχει στρατιωτική βοήθεια στα σημερινά επίπεδα στην Ουκρανία;

Η ενεργειακή κρίση «μαστίζει» όλη την Ευρώπη

Ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η επακόλουθη ενεργειακή κρίση σε ολόκληρη την ήπειρο και ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τις τύχες της Ευρώπης φέτος, μια κατάσταση που οι ειδικοί λένε ότι είναι απίθανο να βελτιωθεί – και μπορεί κάλλιστα να επιδεινωθεί – το 2023.

Μπορεί η Ευρώπη να απεξαρτάται σταθερά από τη μεγαλύτερη πηγή ενέργειας – το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο – αλλά το κόστος είναι τεράστιο, με την εκτίναξη των τιμών της ενέργειας να πλήττει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις να αναγκάζονται να χρηματοδοτούν εκατοντάδες δισεκατομμύρια σε επιδοτήσεις.

Οι διακοπές ρεύματος σε ολόκληρη την ήπειρο αυτόν τον χειμώνα, και παρά το γεγονός ότι πολλές χώρες προμηθεύονται εναλλακτικές πηγές κυρίως υγρού φυσικού αερίου (LNG), ο επόμενος χειμώνας θα μπορούσε να είναι χειρότερος, με τους αναλυτές να προβλέπουν ότι η χειρότερη περίπτωση έλλειψης φυσικού αερίου θα προσεγγίσει το 10%.

Ελπίδα στη Βραζιλία, απόγνωση στην Αϊτή

Η Βραζιλία θα επανεκκινήσει το 2023 μετά από τέσσερα χρόνια υπό τον Ζαΐρ Μπολσονάρου, κατά τη διάρκεια των οποίων η μεγαλύτερη δημοκρατία της Νότιας Αμερικής έγινε διεθνής παρίας, διαβόητος για την περιβαλλοντική καταστροφή.

Ο Μπολσονάρο απέτυχε να κερδίσει μια δεύτερη θητεία στις εκλογές του Οκτωβρίου και θα αντικατασταθεί από τον πρώην πρόεδρο Λούλα, έναν μετριοπαθή αριστερό, η νίκη του οποίου εδραίωσε την ιδιότητά του ως ο πιο κυρίαρχος εν ζωή πολιτικός της Βραζιλίας.

Ο Λούλα έχει υποσχεθεί να επανενώσει την πικρά διχασμένη Βραζιλία και να ανατρέψει ορισμένες από τις πιο αμφιλεγόμενες πολιτικές του Μπολσονάρου, όπως η δραματική χαλάρωση των νόμων περί οπλοκατοχής.

Κρίσιμο είναι ότι, μετά την εποχή της περιβαλλοντικής καταστροφής και της διεθνούς απομόνωσης του Μπολσονάρο, ο Λούλα δεσμεύτηκε επίσης να καταστήσει τον Αμαζόνιο και το κλίμα επείγουσες προτεραιότητες και να επαναφέρει τη Βραζιλία στη θέση της στην παγκόσμια σκηνή.

Οι αλλαγές αυτές θα χρειαστούν χρόνο και θα αντιμετωπίσουν την αντίσταση πολλών από τα 58 εκατομμύρια Βραζιλιάνων που υποστήριξαν τον Μπολσονάρο, μεταξύ των οποίων και ισχυρά μέλη του λόμπι των αγροτικών επιχειρήσεων. Οι σπασμοί της αναταραχής είναι πιθανοί. Ακολουθώντας το εγχειρίδιο του Ντόναλντ Τραμπ, ο Μπολσονάρο δεν έχει ακόμη παραδεχθεί την ήττα του. Τον Δεκέμβριο, δεκάδες υποστηρικτές του οργίασαν στην πρωτεύουσα καίγοντας λεωφορεία και αυτοκίνητα.

Αλλά υπάρχει τουλάχιστον τώρα ελπίδα, κάτι που λείπει απελπιστικά βορειότερα στην Αϊτή, η οποία συνεχίζει να βυθίζεται στο χάος μετά τη δολοφονία του προέδρου της Jovenel Moïse το 2021.

Τους τελευταίους 12 μήνες οι αντιμαχόμενες συμμορίες έχουν επιτάξει περίπου το 60% της παρηκμασμένης πρωτεύουσας της Αϊτής, του Πορτ-ο-Πρενς. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους και η έξαρση των απαγωγών έχει αναμφισβήτητα καταστήσει την πόλη της Καραϊβικής την πιο επικίνδυνη της περιοχής. Ένα νέο ξέσπασμα χολέρας – που εισήχθη για πρώτη φορά στην Αϊτή πριν από 12 χρόνια από τους ειρηνευτές του ΟΗΕ – έχει επιτείνει τη δυστυχία.

Ορισμένοι ελπίζουν ότι μια διεθνής στρατιωτική επέμβαση – για την οποία οι ΗΠΑ φέρεται να προσπαθούν να επιστρατεύσουν τον Καναδά και τη Βραζιλία – μπορεί να φέρει μια μικρή σταθερότητα.

Όμως, δεδομένης της μακράς και καταστροφικής ιστορίας της ξένης ανάμειξης στην Αϊτή, πολλοί φοβούνται ότι μια τέτοια επιχείρηση θα έριχνε μόνο λάδι στη φωτιά.

Αυξανόμενη αντίσταση στο Ιράν

Μετά τον πολιτικό «σεισμό» των πανεθνικών διαδηλώσεων για τα δικαιώματα των γυναικών, το Ιράν βρίσκεται αντιμέτωπο με μια καθοριστική χρονιά κατά την οποία το καθεστώς είτε θα ανακτήσει τον έλεγχο ενός δειλού πληθυσμού είτε θα δει την αντίσταση να αναπτύσσεται σε κάτι που απειλεί πραγματικά την 43χρονη κυριαρχία της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Παρόλο που πολλοί λένε ότι κάτι μη αναστρέψιμο έχει δρομολογηθεί μετά τον θάνατο υπό κράτηση της Mahsa Amini, ο οποίος προκάλεσε τις συγκεντρώσεις, το Ιράν έχει μακρά ιστορία στην καταστολή της διαφωνίας. Αλλά ένα κίνημα που δεν έχει δηλωμένους στόχους και ηγεσία, αλλά βαθιές πολιτιστικές ρίζες μπορεί να είναι πιο δύσκολο να ελεγχθεί.

Πολλά μπορεί να εξαρτηθούν από το αν η οικονομία θα συνεχίσει να υποφέρει, ενθαρρύνοντας μια ευρύτερη εξαθλιωμένη ομάδα της κοινωνίας να εγκαταλείψει την πίστη όχι μόνο στην κυβέρνηση, αλλά και σε ολόκληρο το σύστημα της ιεραρχίας.

Ο Ebrahim Raisi ανέλαβε την εξουσία ως πρόεδρος τον Ιούνιο του 2021 ενοποιώντας τους μοχλούς εξουσίας στα χέρια των συντηρητικών με έναν πρωτοφανή τρόπο. Αλλά ήταν ένας κενός θρίαμβος που επιτεύχθηκε με χαμηλό ρεκόρ συμμετοχής. Νέα στοιχεία δείχνουν ότι όσο χαμηλότερη είναι η συμμετοχή σε μια περιοχή, τόσο πιο πιθανό είναι η περιοχή αυτή να έχει συμμετάσχει στις πρόσφατες διαμαρτυρίες. Η απογοήτευση είναι πλέον βαθιά, με ένα ηλικιωμένο κληρικό κατεστημένο να παραδέχεται ανοιχτά ότι έχει χάσει τη νεολαία του έθνους.

Ο Ραΐζι έχει ποντάρει τα πάντα στην αντιμετώπιση της Δύσης, με βάση την αναπόφευκτη παρακμή της Δύσης. Έτσι, αν η Δύση «κερδίσει» στην Ουκρανία, μπορεί να αισθανθεί ιδιαίτερα εκτεθειμένος, αφού έγινε η μόνη μεγάλη δύναμη που προμηθεύει όπλα στη Ρωσία. Εξίσου, αν η αντιδυτική ιδεολογία τον οδηγήσει στην απόρριψη των αμερικανικών όρων για την άρση των οικονομικών κυρώσεων με αντάλλαγμα την ανανέωση της πυρηνικής συμφωνίας του 2015, οι απλοί Ιρανοί μπορεί να αισθανθούν ότι θυσιάζονται από ένα καθεστώς που δεν τους εκπροσωπεί πλέον.

Το μέγιστο σημείο κινδύνου μπορεί να έρθει αν ο 83χρονος ανώτατος ηγέτης, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, πεθάνει, προκαλώντας μια εσωτερική μάχη εξουσίας που θα εκθέσει τα βαθιά ρήγματα στο εσωτερικό της χώρας.