Αναζητώντας την ουσία πίσω από τη ρητορική

Με την προεκλογική περίοδο να έχει επί της ουσίας ξεκινήσει, καθώς είναι γνωστό ότι η θυροκόλληση από τον φρούραρχο της Βουλής της σχετικής απόφασης για τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη των εκλογών δεν σημαίνει και την πραγματική έναρξη της προεκλογικής κομματικής αντιπαράθεσης, έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς τον λόγο των κομμάτων.

Μάλιστα, εμείς οι δημοσιογράφοι έχουμε την τύχη – ή την ατυχία… – να μπορούμε να τον παρακολουθήσουμε ακόμη πιο στενά, καθώς δεν μας έρχονται μόνο τα δημόσια κομματικά κείμενα, αλλά και τα διαβόητα non-papers, δηλαδή τα σημειώματα που στέλνουν τα κόμματα εξηγώντας και αποσαφηνίζοντας τις θέσεις τους, τους λόγους που πήραν τη μία ή την άλλη πρωτοβουλία και βέβαια τους «συμβολισμούς» των πρωτοβουλιών που παίρνουν οι ηγέτες τους.

Και με την εξαίρεση του ΚΚΕ, που είναι ένα κόμμα που έχει μια συγκεκριμένη αντίληψη για το τι συνιστά «πολιτικό πρόγραμμα», σε όλες τις άλλες περιπτώσεις παρατηρεί κανείς ασκήσεις «δημιουργικής ασάφειας».

Τα κόμματα προσπαθούν κυρίως να διαμορφώσουν μια «επικοινωνιακή στρατηγική», παρά να πείσουν με επιχειρήματα και στοιχεία. Θυμίζουν περισσότερο διαφήμιση προϊόντων παρά παρουσίαση στρατηγικών που σε τελική ανάλυση αφορούν τις ζωές των ανθρώπων.

Δεν λέω ότι δεν προτείνουν και συγκεκριμένες λύσεις. Πάντα θα υπάρχουν τέτοιες «δεσμεύσεις», από μια γενναία π.χ. αύξηση του κατώτατου μισθού, έως υποσχέσεις καταργήσεων αντιδημοφιλών νόμων.

Όμως, ακόμη και εκεί η πιο «ασφαλής» στρατηγική που επιλέγουν είναι οι «μισές αλήθειες». Δηλαδή, να υπογραμμίσουν ότι θα κάνουν αυξήσεις στους μισθούς, αλλά να μην αποσαφηνίσουν τι θα κάνουν με την αύξηση του πληθωρισμού. Να προτείνουν αύξηση της δημόσιας δαπάνης, αλλά να τηρούν «σιγήν ιχθύος» ως προς το τι θα κάνουν με τη φορολογία. Να μιλούν γενικά για «δικαιοσύνη» ή για «πολιτική αλλαγή», αλλά να μην αποσαφηνίζουν τελικά τι θα σημαίνει αυτό.

Και όλα τα κενά που υπάρχουν ως προς το πολιτικό πρόγραμμα, καλύπτονται από την προσφυγή στην εικόνα: υπερπροβολή του «ίματζ» των ηγετών, προσπάθεια να παρουσιαστούν διεθνείς παρουσίες τους ως πιο σημαντικές από όσο πραγματικά ήταν, επιλογή πολιτικών μεταγραφών με κριτήρια «εκλογικής δημογραφίας – ενίοτε και με δημοσιότητα »μεταγραφών αεροδρομίου»»–, δηλώσεις και φωτογραφίσεις με κρίσιμες εκλογικές κατηγορίες, κυνήγι της «ατάκας» που θα παίξει στα κανάλια και θα γίνει viral στο διαδίκτυο και προφανώς διαρκή αναζήτηση κάθε αξιοποιήσιμου «στραβοπατήματος» του αντιπάλου.

Το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά παγκόσμιο. Μόνο που ταυτόχρονα αποτελεί και παράμετρο της πραγματικής κρίσης των φιλελεύθερων δημοκρατιών, της αδυναμίας τους να μπορούν να παράγουν πολιτικές λύσεις.

Και αυτός είναι ο πραγματικός κίνδυνος σε αυτές τις εκλογές. Και δεν είναι τόσο ότι θα «παρασυρθούν» οι ψηφοφόροι από την εικόνα, γιατί η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι σταθμίζουν πολύ πιο προσεκτικά από όσο πιστεύουμε την ψήφο τους και συνυπολογίζουν όλες τις παραμέτρους της ζωής τους.

Ο κίνδυνος είναι ότι εκλογές χωρίς ουσιαστική πολιτική συζήτηση και προγραμματικές πολιτικές αντιπαραθέσεις είναι εκλογές χωρίς δέσμευση.

Και εδώ είναι η ουσία του προβλήματος: τα κόμματα βολεύονται στη «δημιουργική ασάφεια», γιατί έτσι προσφέρουν λιγότερες πραγματικές υποσχέσεις στους ψηφοφόρους, άρα μπορούν πολύ πιο εύκολα να κινηθούν σε κατεύθυνση απλής «διαχείρισης του υπάρχοντος».

Όμως, για μια χώρα που είναι σε σταυροδρόμι, με πολλές και ανοιχτές προκλήσεις μπροστά της και με μεγάλη ανάγκη να συζητήσει για το μέλλον της, το τελευταίο που χρειάζεται είναι προεκλογικές εκστρατείες χωρίς ουσιαστική πολιτική συζήτηση.