Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Δ’)

Χρειάστηκε να παρέλθει αρκετός καιρός ώστε να πετύχει ο Ευριπίδης την πρώτη του νίκη σε ποιητικό διαγωνισμό. Όπως μαρτυρεί το Πάριο Χρονικό, ο τρίτος των μεγάλων τραγικών της αρχαιότητας αναδείχθηκε πρώτη φορά νικητής το 441 π.Χ. Στα κατοπινά χρόνια αυτό έμελλε να συμβεί μόλις τρεις φορές ακόμα, μολονότι γνωρίζουμε πως είχε διατεθεί στον Ευριπίδη χορός για πολύ περισσότερες τετραλογίες, είκοσι δύο συνολικά. Κάποιες πηγές κάνουν λόγο και για μια πέμπτη νίκη του, αλλά αυτή ήταν μετά θάνατον (το 405 π.Χ.) και την είχε αποσπάσει ο ομώνυμος γιος ή ανιψιός του (διίστανται οι αναφορές στις σχετικές πηγές) ανεβάζοντας την τελευταία τριλογία του μεγάλου ποιητή, που περιελάμβανε τα έργα Βάκχες (Βάκχαι), Ιφιγένεια η εν Αυλίδι και Αλκμέων ο διά Κορίνθου.

Στον Ευριπίδη αποδίδονταν και διάφορα ποιήματα, μεταξύ αυτών ένα Επινίκιο (σώζονται ελάχιστοι στίχοι του) για μια ολυμπιακή νίκη του Αλκιβιάδη με άρμα (πιθανώς το 416 π.Χ.), αν και μια στενότερη σχέση των δύο ανδρών δεν είναι πολύ πιθανή. Δεν αποκλείεται, επίσης, να είχαν αναθέσει οι Αθηναίοι σε εκείνον τη σύνθεση του επιτύμβιου επιγράμματος για όσους είχαν σκοτωθεί στις Συρακούσες.

Βεβαίως, το γεγονός αυτό δεν αναιρεί την εν γένει αρνητική στάση της αθηναϊκής κοινότητας έναντι του Ευριπίδη, για την οποία έχουμε κάνει ήδη λόγο. Οι αναφορές των πηγών σε κατηγορίες εναντίον του ποιητή για ασέβεια και αθεΐα δε στερούνται κατά τα φαινόμενα ιστορικής βάσης.

Ο Ευριπίδης πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην ξενιτιά, και εκεί επέπρωτο να πεθάνει, όπως και ο Αισχύλος παλαιότερα. Αφού ανέβασε στην Αθήνα την τραγωδία του Ορέστης, το 408 π.Χ., μετέβη στην αυλή του μακεδόνα βασιλιά Αρχελάου Α’ (413-399 π.Χ.), στην Πέλλα (αξιοσημείωτο είναι ότι μαρτυρείται και προγενέστερη διαμονή του ποιητή στη Μαγνησία, όπου είχε τιμηθεί με τα δικαιώματα του προξένου, δηλαδή του δημόσιου φίλου, και με προνομιακή απαλλαγή από φόρους). Άλλα σπουδαία ονόματα που φιλοξενήθηκαν στην αυλή του Αρχελάου Α’ εκείνα τα χρόνια ήταν ο διάσημος ζωγράφος Ζεύξις, ο τραγικός Αγάθων, ο επικός ποιητής Χοιρίλος ο Σάμιος και ο διθυραμβοποιός Τιμόθεος ο Μιλήσιος.

Ο θάνατος του Ευριπίδη, όπως εξάλλου και κάθε μεγάλου άνδρα, έγινε αφορμή πλούσιας ανεκδοτολογίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, και με τη λογική μάλλον της τιμωρίας ενός αθέου, ειπώθηκε ότι τον κατασπάραξαν μολοσσοί που είχαν γεννηθεί από μια βασιλική κυνηγετική σκύλα, καθώς και ότι ο τάφος του ποιητή και το κενοτάφιό του στην Αθήνα χτυπήθηκαν από κεραυνό.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο αρχαιολογικός χώρος της Πέλλας, στην οποία πέρασε ο Ευριπίδης τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Α’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Β’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Γ’)