Πόλεμος στην Ουκρανία: Θα μετατρέψει την… Ινδία σε τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη;

Πλεονέκτημα στην Ινδία δίνει ο πόλεμος στην Ουκρανία, υποστηρίζει πρόσφατη ανάλυση του Ρόμπερτ Κοέν στους Times της Νέας Υόρκης. Όπως αναφέρει ο αναλυτής, που πέρασε σχεδόν δυο εβδομάδες στην Ινδία για να συγκεντρώσει πληροφορίες για το συγκεκριμένο κομμάτι, η χώρα των 1,4 δισεκατομμυρίων κατοίκων, που σύντομα θα «κλέψει» τον τίτλο της πολυπληθέστερης του πλανήτη από την Κίνα, ενδέχεται να καταφέρει να αναδυθεί στο μεταβαλλόμενο παγκόσμιο στερέωμα, εξαιτίας τόσο της ίδιας της σύγκρουσης, όσο και της στάσης που επιλέγει να τηρεί κατά τη διάρκειά της.

Ινδοί αξιωματούχοι επιβεβαιώνουν αυτή την απόπειρα του γίγαντα της νότιας Ασίας, χωρίς να απολογούνται για αυτή. Ο Σ. Τζαϊσανκάρ, υπουργός εξωτερικών της Ινδίας, κάνει λόγο μιλώντας στους Times για «μια παγκόσμια τάξη που παραμένει πολύ, πολύ βαθιά δυτική» και η οποία θα πρέπει να αντικατασταθεί από έναν πλανήτη «πολλαπλών ευθυγραμμίσεων», στο πλαίσιο του οποίου οι χώρες θα επιλέγουν τις δικές τους «μεμονωμένες πολιτικές και προτιμήσεις και συμφέροντα».

Ουδετερότητα και φθηνό πετρέλαιο

Πράγματι, αυτή ακριβώς είναι η πολιτική που έχει επιλέξει να ακολουθεί η Ινδία μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου. Αφότου απέρριψε τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές πιέσεις να καταδικάσει τη ρωσική εισβολή στον ΟΗΕ, στράφηκε στη Μόσχα, που είναι πλέον ο μεγαλύτερος προμηθευτής της σε πετρέλαιο και κατήγγειλε τη Δύση για υποκρισία.

«Θα ήθελα ο πλανήτης να στηρίζεται σε κανόνες», δήλωσε στους Times ο Τζαϊσανκάρ, «όμως όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να σε πιέζουν στο όνομα μιας τέτοιου είδους τάξης να παραδώσεις, να συμβιβάσεις τα πιο σημαντικά σου συμφέροντα, φοβάμαι ότι είναι σημαντικό να μην το δεχτείς και, αν είναι αναγκαίο, να το καταγγείλεις».

Μια τέτοια ανάγκη είναι για την Ινδία και το φθηνό πετρέλαιο, που θα μπορούσε να τη βοηθήσει να διατηρήσει την ετήσια ανάπτυξη της τάξης του 7% και να απαλλάξει εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια. Πέρα από το να αγοράζει όλο το πετρέλαιο που χρειάζεται από τη Ρωσία, η Ινδία δημιουργεί και πλεόνασμα για εξαγωγές – γεγονός που συνάδει με παλαιότερη δήλωση του Τζαϊσανκάρ. Τον Ιούνιο, ο υπουργός είχε δηλώσει ότι είναι καιρός να δοθεί τέλος στη λογική ότι «τα προβλήματα της Ευρώπης είναι προβλήματα όλου του πλανήτη, αλλά τα προβλήματα του υπόλοιπου πλανήτη δεν είναι πρόβλημα της Ευρώπης».

«Τα προβλήματα της Ευρώπης»

Την άποψη αυτή, όπως αναφέρουν οι Times δεν υιοθετεί μόνο η Ινδία. Τη στιγμή που η Δύση εξοργίζεται για τα φερόμενα ως εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία, άλλα κράτη εκφράζουν τον θυμό τους για την άνιση κατανομή ισχύος στον πλανήτη. Οι δυτικές κυρώσεις έχουν οδηγήσει σε αύξηση των τιμών της ενέργειας, των τροφίμων και των λιπασμάτων, προκαλώντας σοβαρότατα προβλήματα σε φτωχότερα κράτη της Ασίας και της Αφρικής, προκαλώντας τους θυμό για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Ο πόλεμος σε ευρωπαϊκό έδαφος είναι πολύ μακρινός για πολλά κράτη του κόσμου. Αντιθέτως, οι οικονομικές του επιπτώσεις είναι άμεσες και σκληρές.

«Από τον Φεβρουάριο μέχρι τώρα, η Ευρώπη έχει εισάγει εξαπλάσιο ρωσικό πετρέλαιο από την Ινδία», παρατήρησε ο Τζαϊσανκάρ μιλώντας στους Times. «Επομένως, αν μια κοινωνία των $60.000 κατά κεφαλήν αισθάνεται την ανάγκη να προστατεύσει τον εαυτό της – και αποδέχομαι ότι αυτό είναι δίκαιο – δεν πρέπει να περιμένουν ότι μια κοινωνία των $2.000 κατά κεφαλήν θα δεχθεί το πλήγμα».

Ινδουιστική Αναγέννηση

Η Ινδία του Ναρέντρα Μόντι διεκδικεί τα συμφέροντά της με ανανεωμένη αποφασιστικότητα και απορρίπτει την τυφλή συμμόρφωση με τη Δύση. Ταυτόχρονα, όμως, ο ινδός πρόεδρος της «Ινδουιστικής Αναγέννησης» έχει κινηθεί με τρόπους που υποσκάπτουν την ινδική φιλελεύθερη δημοκρατία, απειλώντας κρίσιμους πυλώνες της όπως η ίση μεταχείριση όλων των πολιτών, το δικαίωμα στη διαφωνία, την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και των ΜΜΕ.

Η δημοκρατία στη χώρα, ωστόσο παραμένει ζωντανή – ενώ ισχυρή είναι μέχρι σήμερα και η δημοτικότητα του προέδρου. Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η χώρα είναι απλώς υπερβολικά μεγάλη και πολυσυλλεκτική για να υποκύψει σε ένα ομοιογενές εθνικιστικό δόγμα.

Σύμφωνα με τον αρθρογράφο των Times, η Ινδία μπορεί να έχει τη δύναμη να κρίνει αν η τάξη πραγμάτων που θα προκύψει από τον πόλεμο θα κυριαρχείται από τη δημοκρατία ή τον αυταρχισμό.

Πόλεμος και πανδημία

Πέρα από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η χώρα βγήκε κερδισμένη και από την πανδημία του κοροναϊού, όταν πολλές εταιρείες, στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν πιο αξιόπιστες εφοδιαστικές αλυσίδες, εγκατέλειψαν την Κίνα για την ανοιχτή Ινδία. Η ίδια η χώρα προστατεύτηκε σε κάποιο βαθμό από το οικονομικό χάος, χάρη στην τεράστια εγχώρια αγορά της.

Αυτοί οι παράγοντες έχουν συμβάλει στις προβλέψεις ότι η Ινδία, που σήμερα είναι η 5^η μεγαλύτερη οικονομία, θα έχει φτάσει στην 3^η θέση ήδη το 2030, χάνοντας την πρωτιά μόνο από τις ΗΠΑ και την Κίνα.

Αν και έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη της Αμερικής, η Ινδία δεν είναι πρόθυμη να διακόψει τους δεσμούς της με τη Ρωσία του Πούτιν, που της παρέχει εξοπλισμό εδώ και δεκαετίες αδέσμευτης πολιτικής, τη στιγμή που οι ΗΠΑ διατηρούσαν στενούς δεσμούς με τον σημαντικότερο εχθρό της, το Πακιστάν. Παρόλο που η χώρα είναι διχασμένη εξαιτίας των πολιτικών του Μόντι, η συγκεκριμένη προσέγγιση χαίρει σχεδόν καθολικής υποστήριξης.

Εκτός των άλλων, η χώρα δεν θέλει να προσθέσει στους αντίπαλους της, πέραν της Κίνας και του Πακιστάν, και τη Ρωσία. Όπως το θέτει ο επιφανής πολιτικός στοχαστής, Πρατάπ Μπανού Μέχτα, «παραδόξως, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εξανεμίσει την εμπιστοσύνη στις δυτικές δυνάμεις και έχει στρέψει τη σκέψη των ανθρώπων στο να ποντάρουν σε στοιχήματα. Η Ινδία πιστεύει ότι έχει καταλάβει πώς σκέφτονται οι ΗΠΑ: Ναι, θα θυμώσουν, αλλά δεν είναι σε θέση να κάνουν κάτι για αυτό».

Μέχρι τώρα δείχνει να κερδίζει το στοίχημα.

Η περίπτωση Μόντι

Ο Ναρέντρα Μόντι είναι ένας πολιτικός αποφασισμένος να ταράξει τα νερά της ινδικής πολιτικής. Αυτοδημιούργητος, με ταπεινή προέλευση και χαμηλής κάστας, εμπνέει με το παράδειγμά του, ενώ ταυτόχρονα μοιάζει αποφασισμένος να βάλει σε τάξη το χάος, χωρίς να λογαριάζει τι θα ισοπεδώσει στην πορεία του. Ταυτόχρονα, υποστηρίζει ένα είδος ινδουιστικού εθνικισμού και οι μαζικές επιθέσεις σε μουσουλμάνους στη διάρκεια της προεδρίας του μοιάζουν – στην καλύτερη περίπτωση – να περνούν αδιάφορες στην κυβέρνησή του.

Όπως δήλωσε στους Times ένας ινδουιστής θρησκευτικός ηγέτης, ο Βισγουαμπχάρ Ναθ Μίσρα από την ιερή πόλη του Βαρανάσι, όπου ο Μόντι ισοπέδωσε εκατοντάδες σπίτια και 142 παλιά ιερά για να δημιουργήσει έναν πεζόδρομο προς τον σημαντικότερο ναό του ποταμού Γάγγη: «Ήμασταν πάντα μια μοναδική οικογένεια στο Βαρανάσι, μουσουλμάνοι και χριστιανοί και ινδουιστές που μιλούσαμε και βρίσκαμε λύσεις, όμως ο Μόντι επιλέγει να δημιουργεί εντάσεις για να εκλεγεί. Αν προσπαθεί να εγκαθιδρύσει ένα ινδουιστικό κράτος, αυτό είναι πολύ επικίνδυνο».

Πράγματι, ο Μόντι χρησιμοποιεί ινδουιστικές θρησκευτικές τελετές ακόμη και για να προωθήσει τη σημασία της ινδικής προεδρίας στους G20 το 2023, με σύνθημα «μεγάλες ευθύνες, μεγαλύτερες φιλοδοξίες» και προκειμένου να εξασφαλίσει έτσι την υποστήριξη του – πλειοψηφικά ινδουιστικού – πληθυσμού στις εθνικές εκλογές.

Μεταξύ άλλων, η ινδική γραμμή υποστηρίζει στη διάρκεια της προεδρίας της χώρας θέλει ο κόσμος να λειτουργεί «σαν μια οικογένεια» και έχει θέσει στο επίκεντρο την ανάγκη για «βιώσιμη ανάπτυξη». Επιπλέον, έχει στόχο να προωθήσει τη μεταμόρφωση των αναπτυσσόμενων κρατών μέσω ενός «τεχνολογικού άλματος», για το οποίο αντιμετωπίζει ως πρότυπο τον εαυτό της, έχοντας ήδη επιτύχει σχεδόν συνολική συνδεσιμότητα.

Μίσος κατά των μουσουλμάνων

Άλλο ένα εργαλείο που χρησιμοποιεί ο Μόντι για την επανεκλογή του, είναι και η ανοχή – ή και υποδαύλιση – του θρησκευτικού μίσους, εκτός των άλλων και μέσω της προσπάθειας απαλοιφής του μουσουλμανικού στοιχείου από τις πόλεις που θεωρούνται ιδιαιτέρως ιερές για τους ινδουιστές. Τέτοιο παράδειγμα είναι και το Βαρανάσι, όπου το τζαμί του 17^ου αιώνα που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στον σημαντικότερο ινδουιστικό ναό έχει βρεθεί στο επίκεντρο μηνύσεων, ενώ η ανεύρεση ενός ινδουιστικού αναθηματικού αντικειμένου κρίθηκε ως επαρκής αιτία για να δοθεί τέλος στις μουσουλμανικές εκδηλώσεις λατρείας στο εσωτερικό του, με τη λογική ότι ενδέχεται αρχικά να επρόκειτο για ινδουιστικό ναό.

Κινήσεις σαν κι αυτή κάνουν τους κατοίκους της περιοχής να ανησυχούν για πιθανές εξάρσεις βίας.

Μια ευαίσθητη ισορροπία

Αν και δεν έχει επιχειρήσει μέχρι στιγμής να διαδραματίσει τον ρόλο του διαμεσολαβητή για τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία, η Ινδία, πιστεύοντας πως ένας «νέος Ψυχρός Πόλεμος» δεν βγάζει κανένα νόημα σε έναν πλανήτη οικονομικής αλληλεξάρτησης, έχει στόχο να λειτουργήσει σαν γέφυρα Ανατολής και Δύσης, Βορρά και Νότου, τη στιγμή που η εμπιστοσύνη προς τη Δύση χάνεται.

Ταυτόχρονα, ο συγκεκριμένος ρόλος είναι ενδεχομένως και ο μόνος που μπορεί να αναλάβει, στριμωγμένη καθώς είναι ανάμεσα σε δυο εχθρικά κράτη, έχοντας ανάγκη τις όσο το δυνατόν καλύτερες σχέσεις τόσο με τη Ρωσία όσο και με τις ΗΠΑ. Οι τελευταίες, γνωρίζοντας πως η Ινδία τους είναι απαραίτητη απέναντι στην Κίνα, μοιάζουν να έχουν αποδεχτεί τη στάση της. Και η εθνικιστική αφύπνιση στο εσωτερικό της δεν φαίνεται ευτυχώς ικανή να κερδίσει το απαιτούμενο έδαφος.

Πηγή: Times της Νέας Υόρκης