Αλώα: Μόνο γυναίκες στην «πρόστυχη» γιορτή της αρχαιότητας

Η γυναικεία γιορτή των αρχαίων Ελλήνων προς τιμήν της θεάς Δήμητρας, της «Αλωαίης», του Διονύσου και του Ποσειδώνα.

Τα Αλώα, μια τρισυπόστατη αγροτική γιορτή της αρχαιότητας, πραγματοποιούνταν συστηματικά κάθε χρόνο προς τιμήν της Θεάς Δήμητρας, του Διονύσου και του Ποσειδώνα.

Οι συνήθειες της συγκεκριμένης γυναικείας γιορτής της αρχαιότητας και οι συνήθειες της λατρείας των θεών παραπέμπουν στον χαρακτηρισμό της ως «πρόστυχης».

Το τελετουργικό της γιορτής απαιτούσε την ετοιμασία ενός πλούσιου τραπεζιού. Εκεί παρετίθεντο διαφόρων ειδών τρόφιμα. Εκτός από εκείνα που απαγορεύονταν στα Μυστήρια, δηλαδή αυγά, ρόδια, μήλα, πτηνά και ορισμένα είδη ψαριών.

Τα Αλώα τελούνταν γύρω από τα αλώνια της Αττικής και επεκτείνονταν μέχρι την Ελευσίνα. Ακολουθούσε η Ποσειδώνια Πομπή και τελικά η μύηση στα μυστήρια της Δήμητρας και της Περσεφόνης.

Υπάρχουν δύο εκδοχές για την περίοδο τέλεσης της γιορτής: Η πρώτη θέλει τα Αλώα να τελούνται τον μήνα Ιούνιο (Εκατομβαιώνα) με τη συγκομιδή των Σπαρτών.

Η δεύτερη τον μήνα Δεκέμβριο (Ποσειδεώνα) με τον τρύγο και το άνοιγμα νέου κρασιού.

Στα Αλώα δε συμμετείχε ιεροφάντης, αλλά ιέρεια, η οποία μυούσε τις υπό μύηση γυναίκες και όλες μαζί αντάλλασσαν ελεύθερους λόγους, σκώμματα και στο τέλος δειπνούσαν. Στο δείπνο περιλαμβάνονταν όλα τα φαγητά εκτός από τα απαγορευμένα στις τελετές (αυγά, ρόδι κλπ).

Η «πρόστυχη» γιορτή

Οι γυναίκες σε αυτή τη γιορτή είχαν ομοιώματα σε σχήμα γενετικών οργάνων και φαγητά σε αντίστοιχα σχήματα φαλλών και αιδοίων. Με τη λήξη του δείπνου έθαβαν τους φαλλούς στη γη. Πίστευαν ότι με αυτό τον τρόπο ενισχύονταν η βλάστηση και η γονιμότητα.

Εκτός των άλλων, στα Αλώα ανταλλάσσονταν αισχρολογίες μεταξύ όλων των γυναικών. Ακόμη και η ιέρεια προέτρεπε τις παντρεμένες σε απιστίες και χόρευαν οργιαστικά μεταξύ τους.

Από τον 4ο π.Χ. αιώνα συμμετείχαν εταίρες και οι γυναίκες ξεχύνονταν στους δρόμους, χορεύοντας προκλητικά τραγούδια.

Γενικά, τα Αλώα στην αρχαιότητα υπήρξαν γυναικεία γιορτή και τελούνταν νύχτα αν και οι σωθείσες πληροφορίες δεν είναι αρκετές συγκριτικά με άλλες συνήθειες των Αρχαίων Ελλήνων.

Τα Αλώα επιπλέον, έχουν δύο εκδοχές εννοιολογικής προέλευσης. Η πρώτη αναφέρει ότι τα Αλώα σημαίνουν το αλώνι, κατά τον Φιλόχορο και η δεύτερη ότι αλωαί σημαίνουν φυτείες αμπελιών σύμφωνα με τον σχολιαστή του Λουκιανού.

Τα Αλώα διαρκούσαν αρκετές ημέρες και με τη λήξη τους ακολουθούσαν οι «Πάτριοι Αγώνες», στους οποίους δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής όλοι οι Αρχαίοι Αθηναίοι πολίτες, όπως είθισται σε άλλες τελετές. Ωστόσο, σε αυτή τη γιορτή οι έφηβοι είχαν το δικαίωμα δημόσιας δημηγορίας.