Kraken: Πόσο καλύπτεται από εμβόλια και αντισώματα το νέο στέλεχος του κοροναϊού

Η εντυπωσιακά γρήγορη εξάπλωση του στελέχους XBB.1.5 του κοροναϊού, το οποίο πλέον ανιχνεύεται σε δεκάδες χώρες, υποδεικνύει ότι η νέα υποπαραλλαγή της Όμικρον είναι σημαντικά πιο μεταδοτική από τα στελέχη που επικρατούν ως σήμερα.

Υπάρχουν επίσης ενδείξεις αυξημένης διαφυγής από τα αντισώματα που προσφέρει ο εμβολιασμός και η φυσική νόσος, καθώς και από τα μονοκλωνικά αντισώματα που χορηγούνται ως θεραπείες.

Δεν υπάρχουν ωστόσο ενδείξεις ότι προκαλεί σοβαρότερη νόσο.

Αν και το XBB.1.5 έχει ανιχνευτεί στη Βρετανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η μεγαλύτερη εξάπλωση καταγράφεται μέχρι στιγμής στις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τα δεδομένα των αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, το XBB.1.5 (γνωστό ανεπίσημα ως «Kraken», όπως το μυθικό θαλάσσιο τέρας της Νορβηγίας) αντιστοιχούσε στις 31 Δεκεμβρίου σε πάνω από το 40% των κρουσμάτων Covid-19 στις ΗΠΑ, από μόλις 1% έναν μήνα νωρίτερα.

Το XBB.1.5 είναι διαφορετικό από τις υποπαραλλαγές της Όμικρον που τροφοδοτούν τη μεγάλη επιδημία στην Κίνα, η οποία σύμφωνα με τα λιγοστά διαθέσιμα στοιχεία δεν έχει γεννήσει άλλη σημαντική παραλλαγή του κοροναϊού.

Η προειδοποίηση του ΠΟΥ

«Πρόκειται για την πιο μεταδοτική υποπαραλλαγή που έχει ανιχνευθεί ως σήμερα» δήλωσε την Τετάρτη η Μαρία Βαν Κερκόβε, τεχνική επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Covid-19, σε συνέντευξη Τύπου στη Γενεύη.

«Ο λόγος είναι οι μεταλλάξεις που φέρει αυτή η υποπαραλλαγή της Όμικρον, οι οποίες επιτρέπουν στον ιό να προσδένεται και να αναπαράγεται πιο εύκολα στο κύτταρο» εξήγησε.

Το ΧΒΒ.1.5 έχει ανιχνευθεί σε 29 χώρες αλλά πιθανώς κυκλοφορεί σε περισσότερες, δεδομένου ότι η γονιδιωματική επιτήρηση της επιδημίας έχει ατονήσει το τελευταίο διάστημα, επισήμανε η επιδημιολόγος του ΠΟΥ.

Τις επόμενες ημέρες, ανέφερε, ο ΠΟΥ θα ανακοινώσει τα αποτελέσματα αξιολόγησης κινδύνου που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η XBB.1.5 προκαλεί σοβαρότερη νόσο, διευκρίνισε η Κερκόβε.

«Όσο περισσότερο κυκλοφορεί ο ιός τόσο περισσότερες ευκαιρίες θα έχει να αλλάξει» και να εξελιχθεί σε νέα στελέχη.

«Περιμένουμε νέα κύματα λοιμώξεων σε όλο τον κόσμο αλλά αυτό δεν μεταφράζεται απαραίτητα σε νέα κύματα θανάτου επειδή τα αντίμετρά μας συνεχίσουν να δουλεύουν».

Αυξημένη αντοχή στα εμβόλια

Μια βασική ανησυχία για κάθε νέο στέλεχος του SARS-CoV-2 είναι το κατά πόσο τα εμβόλια και τις θεραπείες διατηρούν την αποτελεσματικότητά τους.

Μελέτες για την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού έναντι του XBB.1.5 ακόμα δεν υπάρχουν. Ωστόσο τα διαθέσιμα στοιχεία για άλλα, συγγενικά στελέχη της οικογένειας XBB υποδεικνύουν ότι τα εμβόλια ίσως είναι λιγότερο αποτελεσματικά στη νέα υποπαραλλαγή, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι δεν προσφέρουν επαρκή προστασία από τη σοβαρή νόσο.

Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο στην επιθεώρηση Cell, πειράματα με αντισώματα από εμβολιασμένους εθελοντές και πρώην ασθενείς έδειξαν σημαντικά αυξημένη ικανότητα διαφυγής για τα στελέχη XBB.

Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι οι υποπαραλλαγές XBB «αποτελούν σοβαρή απειλή για τα σημερινά εμβόλια Covid-19» γράφουν ως συμπέρασμα οι ερευνητές.

Εκτιμούν δε ότι η ραγδαία εξάπλωση του νέου στελέχους ίσως οφείλεται σε αυξημένη ικανότητα διαφυγής από την ανοσία και όχι σε αυξημένη ικανότητα προσβολής των ανθρώπινων κυττάρων.

Παρόμοια αποτελέσματα έδωσε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο στο New England Journal of Medicine, η οποία επίσης εξέτασε τα αντισώματα εθελοντών που είχαν λάβει μία, δύο ή τρεις αναμνηστικές δόσεις εμβολίου, η τρίτη με τα επικαιροποιημένα εμβόλια κατά της Όμικρον.

Και στις τρεις περιπτώσεις διαπιστώθηκε σημαντικά μειωμένη ικανότητα εξουδετέρωσης του κοροναϊού, γράφουν οι ερευνητές, αν και επισημαίνουν ότι το δείγμα της μελέτης ήταν μικρό.

Το θετικό πάντως είναι ότι τα αντισώματα των εθελοντών που είχαν λάβει το επικαιροποιημένο εμβόλιο της Όμικρον ήταν πιο αποτελεσματικά στην εξουδετέρωση του XBB.1.5, συγκριτικά με τα αρχικά εμβόλια.

Τα ευρήματα της μελέτης βρίσκονται σε συμφωνία με και διαφορετική έρευνα που παρουσιάστηκε ως προδημοσίευση στο bioRxiv την Τρίτη, όπου το XBB.1.5 βρέθηκε να διαφεύγει από τα αντισώματα ασθενών που είχαν νοσήσει με προηγούμενα στελέχη Όμικρον.

Πιθανώς αναποτελεσματικά τα μονοκλωνικά

Κλινικές μελέτες για την αποτελεσματικότητα των θεραπειών με μονοκλωνικά αντισώματα ακόμα δεν υπάρχουν για το XBB.1.5, ωστόσο οι διαθέσιμες μελέτες υποδεικνύουν μειωμένη ή μηδενική αποτελεσματικότητα.

Ήδη πολλές θεραπείες αντισωμάτων που είχαν εγκριθεί σε αρχικά στάδια της πανδημίας πλέον έχουν αποσυρθεί μετά την εξάπλωση της Όμικρον.

Σύμφωνα με τη δημοσίευση στο Cell, οι υποπαραλλαγές XBB «καθιστούν μη αποτελεσματικά όλα τα εγκεκριμένα αντισώματα».