Οι Άραβες γιορτάζουν την Ουμ Καλσούμ που βρέθηκε στους 200 μεγαλύτερους τραγουδιστές του Rolling Stone

«Γιατί νιώθουμε τόσο συνδεδεμένοι μαζί της; Ίσως ο καθένας μας ακούει τη δική του ιστορία στα τραγούδια της»  – Ομάρ Σαρίφ

Οι θαυμαστές σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο γιορτάζουν αυτή την εβδομάδα την επιλογή της διάσημης Αιγύπτιας τραγουδίστριας Ουμ Καλσούμ από το Rolling Stone στη λίστα με τους 200 καλύτερους τραγουδιστές και τραγουδίστριες όλων των εποχών.

Το αμερικανικό περιοδικό δημοσίευσε τη λίστα των τραγουδιστών την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, συνεχίζοντας μια παράδοση που ξεκίνησε το 2008. Προσδιόρισαν ως κριτήριά τους «την πρωτοτυπία, την επιρροή, το βάθος του ρεπερτορίου ενός καλλιτέχνη και το εύρος της μουσικής του κληρονομιάς». Το προσωπικό του Rolling Stone κατέταξε τις τραγουδίστριες και τους τραγουδιστές και συμπεριέλαβε μόνο τους καλλιτέχνες που ερμήνευαν δημοφιλή μουσική.

Η Ουμ Καλσούμ κατέλαβε την 61η θέση στη λίστα. Το Rolling Stone την περιέγραψε ως «χωρίς πραγματικό ισοδύναμο μεταξύ των τραγουδιστών στη Δύση».

«Ο θάνατός της το 1975 έφερε εκατομμύρια ανθρώπους στους δρόμους του Καΐρου για να θρηνήσουν, και ενώ η επιρροή της μεταξύ των Αράβων τραγουδιστών είναι ανυπολόγιστη, επεκτάθηκε πολύ πέρα από αυτό» έγραψε το περιοδικό.

Photo: Wikimedia Commons

Η Καλσούμ θεωρείται ευρέως μία από τις μεγαλύτερες τραγουδίστριες του αραβικού κόσμου όλων των εποχών. Συνεχίζει να είναι δημοφιλής μέχρι σήμερα, πολύ καιρό μετά το θάνατό της. Μια ταινία για τη ζωή της Καλσούμ κυκλοφόρησε το 2018 και εξακολουθεί να έχει θαυμαστές σε όλη τη Μέση Ανατολή.

Στη λίστα του Rolling Stone κατατάχθηκε αξιοσημείωτα μπροστά από μερικούς διάσημους αγγλόφωνους τραγουδιστές, όπως ο βασιλιάς της ποπ, Μάικλ Τζάκσον, ο θρύλος της κάντρι μουσικής, Τζόνι Κας και η σύγχρονη ποπ σταρ, Ριάνα. Άλλοι, όπως η Σελίν Ντιόν και ο Τζάστιν Μπίμπερ, δεν μπήκαν στη λίστα.

Πολλοί Αιγύπτιοι και άλλοι Άραβες εξήραν την είδηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο λογαριασμός στο Instagram @925egypt έγραψε: «Περηφάνια είναι αυτό που νιώθουμε όλοι γι’ αυτό!».

View this post on Instagram

A post shared by 925 (@925egypt)

Ο Danny Hajjar, φανατικός σχολιαστής αραβικών πολιτιστικών θεμάτων, περιέγραψε την Ουμ Καλσούμ ως ένα «είδωλο της ζωής».

Oum Kulthum is 61 on this list and the only singer from the MENA. I’m glad to see her on here but a generational, once-in-a-lifetime icon who defined an entire style of singing AND — in Rolling Stone’s own words — has no Western equivalent should be higher. Here’s their write-up https://t.co/nobZwGtbDz pic.twitter.com/icXKYK6g6D

— Danny Hajjar داني حجار (@DanielGHajjar) January 2, 2023

Το ειδησεογραφικό πρακτορείο Egypt Independent κάλυψε επίσης την είδηση.

Η Ουμ Καλσούμ θα έπρεπε να είχε καταταγεί υψηλότερα, σύμφωνα με ορισμένους από τους Αιγύπτιους θαυμαστές της. Ο Αιγύπτιος χρήστης του Twitter @mira_anoushahba ρώτησε γιατί η Καλσούμ δεν κατατάχθηκε στο νούμερο ένα.

@RollingStone ranking of the 200 greatest singers is good but leaves behind some of the greatest in the East and the West. Umm Kulthum at #61 🙄and where is Fayrouz #Lebanon ? https://t.co/qPymSyeixg pic.twitter.com/3QujNiyEp5

— abir ali (@abirali2) January 2, 2023

Ορισμένοι Λιβανέζοι χρήστες του twitter εξέφρασαν την απογοήτευσή τους που η θρυλική τραγουδίστρια του Λιβάνου, Φεϊρούζ, δεν συμπεριλήφθηκε στη λίστα.

Η αείμνηστη Ισραηλινή τραγουδίστρια, Όφρα Χάζα, μπήκε επίσης στη λίστα, ερχόμενη στο νούμερο 186. Η συμπερίληψή της επαινέθηκε από πολλούς Ισραηλινούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η Αρίθα Φράνκλιν κατατάχθηκε πρώτη, ακολουθούμενη από την Γουίτνεϊ Χιούστον.

Photo: Wikimedia Commons

Το στόρι της Ουμ Καλσούμ

Η Ουμ Καλσούμ γεννήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα σε ένα μικρό χωριό που ονομαζόταν Tammay al-Zahayrah στην Αίγυπτο. Φοίτησε σε ένα kuttab, ή αλλιώς κορανικό σχολείο, όπου έμαθε να διαβάζει και να γράφει στα κλασικά αραβικά και αποστήθισε το Κοράνι. Αυτή η γνώση του tajwid (η τέχνη και η εφαρμογή των κανόνων απαγγελίας του Κορανίου) αναφέρεται μερικές φορές στη συζήτηση για την εξαιρετική της άρθρωση όταν τραγουδούσε, κάτι για το οποίο την επαινούσαν ιδιαίτερα.

Ο πατέρας της, ένας σεΐχης, και τα αδέλφια της τραγουδούσαν θρησκευτικά τραγούδια σε γάμους και άλλες εκδηλώσεις για να εξασφαλίσουν συμπληρωματικό εισόδημα για τη φτωχή οικογένειά τους. Άρχισε να αποστηθίζει τα τραγούδια και ο πατέρας της άρχισε να την παίρνει μαζί του για να τραγουδάει σε συγκεντρώσεις, καθώς το ταλέντο της γινόταν εμφανές. Καθώς η φήμη για την ικανότητά της εξαπλωνόταν, άρχισε να ταξιδεύει περισσότερο και να εμφανίζεται για όλο και πιο πλούσιο κοινό και προστάτες.

Το 1923 η οικογένειά της μετακόμισε στο Κάιρο, όπου η Ουμ Καλσούμ άρχισε να κάνει μαθήματα και να αφομοιώνεται στην κοσμοπολίτικη κουλτούρα του Καΐρου. Το αρχικό της ρεπερτόριο αποτελούνταν από τα θρησκευτικά τραγούδια που είχε ερμηνεύσει ως νεαρό κορίτσι σε όλο το Δέλτα. Καθώς η φήμη της αυξανόταν, στράφηκε στην ερμηνεία πιο δημοφιλών ερωτικών τραγουδιών που συνέθεσε ειδικά γι’ αυτήν ο Αχμέντ Ραμί και άλλοι.

Μέχρι το 1928 κατάφερε να βρεθεί στους τραγουδιστές-σταρ του Καΐρου. Άρχισε να εμφανίζεται στο ραδιόφωνο όταν το Αιγυπτιακό Εθνικό Ραδιόφωνο άρχισε να εκπέμπει το 1934, χρονιά που σηματοδότησε και την έναρξη της σύντομης κινηματογραφικής της καριέρας (γύρισε συνολικά έξι ταινίες), πρακτική συνηθισμένη για τους τραγουδιστές της εποχής.

Μετέδιδε μια συναυλία μέσω ραδιοφώνου την πρώτη Πέμπτη κάθε μήνα- ένα τεράστιο γεγονός κάθε φορά, με τους δρόμους να αδειάζουν και τις παρέες να συγκεντρώνονται γύρω από τα ραδιόφωνα για να την ακούσουν. Η πρακτική αυτή εξυμνήθηκε από τον Αιγύπτιο συγγραφέα Ναγκίμπ Μαχφούζ  στο μυθιστόρημά του Miramar.

Photo: YouTube

Όταν ο Νάσερ ήρθε στην εξουσία το 1952, αξιοποίησε τη δημοτικότητα των εκπομπών της, μεταδίδοντας τις δικές του ομιλίες και άλλα πολιτικά μηνύματα μετά τις μηνιαίες ραδιοφωνικές συναυλίες της. Τα τραγούδια της συνεχίζουν να μεταδίδονται σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο μέχρι σήμερα. Ο αφηρημένος χαρακτήρας της υψηλής ποίησης που συνέθεταν μεγάλο μέρος των στίχων της επέτρεπε επίσης πολυδιάστατες αντιλήψεις για τη λυρική πρόθεση και το καλλιτεχνικό νόημα.

Η έννοια του tarab, η οποία μπορεί να μεταφραστεί ως έκσταση ή γοητεία, παίζει έναν ενδιαφέροντα ρόλο στη σχέση μεταξύ της Ουμ Καλσούμ και του κοινού της. Το παραδοσιακό αραβικό τραγούδι έχει χαρακτήρα κλήσης και ανταπόκρισης: ο ερμηνευτής τραγουδάει έναν στίχο και στη συνέχεια ζητούνται επαναλήψεις από το κοινό. Ο καλλιτέχνης υπακούει, αυτοσχεδιάζοντας και προσθέτοντας λεκτικά «στολίδια» για να βγει νόημα. Αυτό, σε συνδυασμό με την ποιητική ασάφεια των στίχων, επέτρεψε στο κείμενο των τραγουδιών της να ζωντανέψει και να αντηχήσει στις ζωές των ακροατών της, τόσο ατομικά, όσο και να αντανακλά ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα της εποχής.

«Η μουσική πρέπει να εκφράζει το ανατολίτικο πνεύμα μας»

Η υπερηφάνεια της Καλσούμ για την πολιτιστική της κληρονομιά σε αυτό το θέμα ήταν σαφής, λέγοντας: «Η μουσική πρέπει να εκφράζει το ανατολίτικο πνεύμα μας…..Η μουσική και το τραγούδι προσελκύουν το κοινό από όλους τους ανθρώπους διαφόρων τάξεων και επιπέδων εκπαίδευσης….Όσοι μελετούν την ευρωπαϊκή μουσική την μαθαίνουν όπως κάποιος θα μάθαινε μια ξένη γλώσσα. Φυσικά είναι χρήσιμη. Αλλά θα ήταν ανόητο να περιμένει κανείς ότι αυτή η ευρωπαϊκή γλώσσα θα γίνει η γλώσσα μας».

Photo: Twitter

Η εμβληματική εικόνα της μπροστά από την Σφίγγα της Γκίζας, που δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα Al Ahram, είναι μια απόδειξη του σεβασμού που νιώθουν οι Αιγύπτιοι για την Ουμ Καλσούμ: εδώ απεικονίζονται ως ισοδύναμα σύμβολα εθνικής υπερηφάνειας. Η κληρονομιά της Καλσούμ είναι αυτή μιας χωριατοπούλας που έγινε διάσημη – οι πρώιμες διαφημιστικές φωτογραφίες της με χωριάτικη ενδυμασία είναι συχνές, επειδή, όπως σημείωσε η ίδια «Οι fallahin (χωρικοί) είμαι εγώ».

Η Ουμ Καλσούμ ήταν αγαπητή και σεβαστή στην Αίγυπτο γιατί, όπως γράφτηκε το 1930 από έναν δημοσιογράφο, «καμία τραγουδίστρια ή ηθοποιός στην Αίγυπτο δεν σου μιλάει για το παρελθόν της χωρίς να αναφέρει το μεγαλοπρεπές και διάσημο σπίτι στο οποίο μεγάλωσε… εκτός από μία… Μία μόνο καυχιέται σήμερα λέγοντας ειλικρινά ότι γεννήθηκε φτωχή, από καλή οικογένεια, ναι, αλλά φτωχή και ότι γνώρισε τη φτώχεια και τη στέρηση… μετά ευχαριστεί τον Θεό για τις ευλογίες που έχει σήμερα και δοξάζει τον Θεό για όλα αυτά, και αυτή είναι η Ουμ Καλσούμ».

Η Ουμ Καλσούμ θεωρείται συχνά ως σύμβολο, ως η φωνή των γενεών. Σε ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε για τη ζωή της, ο σπουδαίος Ομάρ Σαρίφ συλλογίζεται: «Γιατί νιώθουμε τόσο συνδεδεμένοι μαζί της; Ίσως ο καθένας μας ακούει τη δική του ιστορία στα τραγούδια της».