Η πανδημία, η Ευρώπη, η Κίνα και η… «πολιτική στο τιμόνι»

«Η πολιτική στο τιμόνι» ήταν ένα από τα βασικά συνθήματα μαοϊκής περιόδου του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, ιδίως στην περίοδο της Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης. Σηματοδοτούσε την άρνηση μιας «τεχνοκρατικής» προσέγγισης στα ζητήματα που αφορούσαν την οικονομία και την κοινωνική οργάνωση και υπογράμμιζε την επιμονή ότι το τελικό κριτήριο πρέπει να είναι πολιτικό και να αφορά τον κοινωνικό μετασχηματισμό. «Κόκκινοι και όχι ειδικοί» ήταν άλλωστε ένα σύνθημα των Ερυθροφρουρών που υπογράμμιζε ακριβώς ότι η σωστή πολιτική γραμμή ήταν πιο σημαντική από την τυπική επιστημονική εγκυρότητα.

Βεβαίως ήταν αυτή ακριβώς η γραμμή που εγκαταλείφθηκε μετά τον θάνατο του Μάο, όταν το πάνω χέρι πήρε η πτέρυγα που υποστήριζε ότι το βασικό στοίχημα ήταν η ανάπτυξη και το βασικό ήταν η τεχνική αποτελεσματικότητα. «Άσπρος γάτος, μαύρος γάτος, το θέμα είναι να πιάνει ποντίκια», υποστήριζε ο Ντεγκ και αυτή η γραμμή κυριάρχησε, οδηγώντας τελικά στην ίδια την αποδοχή του καπιταλισμού ως αναγκαίας προϋπόθεσης για την ανάπτυξη την παραγωγικών δυνάμεων, πριν τη σοσιαλιστική μετάβαση, διαψεύδοντας την τοποθέτηση της Τσιανγκ Τσινγκ, χήρας του Μάο, στη δίκη της «Συμμορίας των 4» το 1981 όπου είχε μιλήσει για «μυρμήγκια που θέλουν να γυρίσουν πίσω την άμαξα της ιστορίας».

Η άμαξα της ιστορίας τελικά συνέχισε σε αυτό το δρόμο που οι υπερασπιστές της μαοϊκής γραμμής θεωρούσαν οπισθοδρόμηση και η Κίνα βρέθηκε να είναι η δεύτερη οικονομία του κόσμου, έστω και με το τίμημα σημαντικών ανισοτήτων στο εσωτερικό της. Η αρχή «η πολιτική στο τιμόνι» εγκαταλείφθηκε και η διαχείριση έγινε πολύ πιο τεχνοκρατική.

Το παράδοξό είναι, όμως, ότι την αντίληψη «η πολιτική στο τιμόνι» δείχνουν να υιοθετούν οι αρχές των ευρωπαϊκών χωρών σε σχέση με τη διαχείριση της πανδημίας και δη σε σχέση με τους επισκέπτες από την Κίνα,

Η αλλαγή γραμμής της Κίνας σε σχέση με την πανδημία

Η Κίνα για ένα μεγάλο διάστημα επέμεινε στη στρατηγική zero-covid που στηριζόταν σε μεγάλα και ιδιαίτερα αυστηρά λοκντάουν σε όσες περιοχές εμφάνιζαν κρούσματα. Η στρατηγική αυτή, μαζί με τα κλειστά σύνορα για μεγάλο διάστημα και αργότερα τις καραντίνες σε όσους εισέρχονταν, κατάφερε να περιορίσει σημαντικά τη διασπορά του Covid 19 στο κινεζικό έδαφος, όμως είχε μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό κόστος καθώς σήμαινε και «πάγωμα» της οικονομικής δραστηριότητας συχνά σε επιχειρήσεις κα ι κλάδους που ταυτόχρονα ήταν και κρίσιμοι για τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, με αρνητικές επιπτώσεις και στην παγκόσμια οικονομία.

Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη μεγάλη δυσαρέσκεια στο εσωτερικό της Κίνας για τα περιοριστικά μέτρα, οδήγησε την κινεζική ηγεσία σε μια στροφή 180 μοιρών ως προς τη στρατηγική για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Η νέα στρατηγική στηρίζεται στην εκτίμηση ότι οι παραλλαγές που κυριαρχούν και που κατά βάση εισήχθησαν στην Κίνα από το εξωτερικό, είναι μεν πολύ πιο μεταδοτικές όμως δεν έχουν την ίδια θνησιμότητα με το αρχικό κύμα, ότι η Κίνα έχει  φτάσει πλέον και ένα επίπεδο εμβολιασμού,  και κατά συνέπεια το όποιο κύμα δεν θα έχει την ίδια βαρύτητα με το 2020.

Έτσι η κινεζική ηγεσία απέρριψε ουσιαστικά τη στρατηγική zero covid και υιοθέτησε μια στρατηγική άρσης των περιοριστικών μέτρων που παραπέμπει σε μια επιλογή να υπάρξει τώρα ένα μεγάλο κύμα μαζικών νοσήσεων, πάνω στο έδαφος ενός αριθμού ανθρώπων που έχουν εμβολιαστεί, άρα δεν θα εμφανίσουν βαριά συμπτώματα, ώστε στο τέλος να διαμορφωθεί ένα επαρκές επίπεδο ανοσίας στον πληθυσμό. Ως ένα βαθμό φτάνει να μοιάζει σε μια συνειδητή επιλογή για την επίτευξη ανοσίας αγέλης και μάλιστα με σχετικά γρήγορους ρυθμούς.

Η αλλαγή αυτή έχει ασκήσει μεγάλη πίεση στο κινεζική σύστημα υγείας, όμως  δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία για την κατάσταση και υπάρχει διεθνής επιφύλαξη για την ποιότητα των στατιστικών. Ούτε, όμως, φαίνεται να υπάρχουν και σημάδια μιας μεγάλης κατακραυγής ή πανικού.

Η αντίδραση των άλλων χωρών

Η στρατηγική zero covid της Κίνας είχε προκαλέσει το αμέσως προηγούμενο διάστημα αρκετές αντιδράσεις. Κυβερνήσεις δυτικών χωρών αλλά και δυτικά ΜΜΕ, περίπου κατηγορούσαν την κινεζική ηγεσία ότι με τη στρατηγική αυτή θέτει σε κίνδυνο κρίσιμες παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και επιτείνει το ενδεχόμενο να βρεθεί η παγκόσμια οικονομία σε τροχιά ύφεσης.

Όταν χαλάρωσε αυτή η στρατηγική τότε άρχισε μια άλλη σειρά τοποθετήσεων που αφορούσαν την ανησυχία για τη νέα έξαρση της πανδημίας στην Κίνα και τον κίνδυνο να επεκταθεί και σε άλλες χώρες.

Βεβαίως, εάν κοιτάξουμε τα πραγματικά δεδομένα η εικόνα είναι κάπως διαφορετική. Ως προς το εάν μπορεί η Κίνα να «εξάγει» ένα πανδημικό κύμα, πρέπει να σημειώσουμε ότι η πανδημία δεν έχει σταματήσει και στις χώρες της Δύσης και μάλιστα είναι να πιθανόν να υπάρξει μια νέα έξαρση, καθώς εμφανίστηκε και νέα πιο μεταδοτική παραλλαγή του ιού.  Με μία έννοια, οι ευρωπαϊκές και δυτικές χώρες έχουν αρκετή διασπορά και μετάδοση στο εσωτερικό τους για να μην χρειάζονται και… κινεζικές ενισχύσεις. Μάλιστα, αυτή τη στιγμή πιο σωστό είναι να πούμε ότι η Δύση εξήγαγε τις παραλλαγές της Όμικρον, συμπεριλαμβανομένης της τελευταίας στην Κίνα.

Υπάρχει βέβαια το ερώτημα εάν η υπάρχει κίνδυνος η νέα έξαρση στην Κίνα να προκαλέσει νέες παραλλαγές. Αυτό είναι πάντα υπαρκτό, αλλά την ίδια στιγμή βλέπουμε παραλλαγές να προκύπτουν σε άλλες χώρες και ούτως ή άλλως, με τέτοια διασπορά του ιού μικρή σημασία έχει η γεωγραφική εμφάνιση μιας νέας παραλλαγή, ιδίως όταν μέχρι στιγμής η εξέλιξη των παραλλαγών ακολουθεί το γενικό περίγραμμα που είναι αυξημένη μεταδοτικότητα, αλλά όχι αυξημένη νοσηρότητα ή θνησιμότητα. Ούτως ή άλλως, σε αυτή τη φάση που μιλάμε περισσότερο για ενδημική συνθήκη και όπου ήδη μιλάμε κυρίως για επανανοσήσεις ανθρώπων που έχουν ήδη εμβολιαστεί και νοσήσει, οι όποιες εξάρσεις δεν έχουν τις ίδιες επιπτώσεις.

Μια «πολιτική» αντίληψη για την επιστήμη

Σε αυτό το φόντο οι λόγοι που επιλέγονται κάποια περιοριστικά μέτρα για τις αφίξεις από την Κίνα, κυρίως με τη μορφή προληπτικών ελέγχων, έχουν να κάνουν μάλλον με κάποιους πολιτικούς λόγους.

Σε πιο άμεσο επίπεδο είναι πιθανό να εντάσσονται σε μια προσπάθεια να κατοχυρωθεί ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις «κάτι έκαναν» και να μην αντιμετωπίσουν αυξημένη δυσαρέσκεια εάν υπάρξει νέα έξαρση του ιού στην Ευρώπη. Η λήψη μέτρων στα σύνορα απαντά σε μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη ότι οι επιδημίες είναι μια απειλή που έρχεται απ’ έξω, ακόμη και εάν στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει.

Σε ένα πιο συνολικό επίπεδο, είναι προφανές ότι έχουμε να κάνουμε με το συνολικότερο πρόβλημα των σχέσεων ανάμεσα στη Δύση και την Κίνα. Ο αυξημένος οικονομικός και ολοένα και περισσότερο πολιτικός ανταγωνισμός μεταφράζεται και σε μια μεγαλύτερη ετοιμότητα λήψης μέτρων σε βάρος της Κίνας, έστω και στο επίπεδο των μέτρων στα σύνορα που «στοχοποιούν» επιδημιολογικά τους ταξιδιώτες από την Κίνα. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί η Κίνα έχει κατηγορηθεί από τη Δύση και γιατί είχε zero covid πολιτική και γιατί επέλεξε να την αναθεωρήσει, όπως μπορούσε να εξηγήσει γιατί στην αρχή της πανδημίας διάφορες φωνές επίχαιραν για την «κινεζική επιδημία» θεωρώντας ότι θα αποδυνάμωνε την Κίνα.

Όλα αυτά παραπέμπουν και σε ένα συνολικότερο πρόβλημα για το πώς ανεξαρτήτως διακηρύξεων περί του αντιθέτου, πολιτική και επιστήμη εξακολουθούν να διαπλέκονται.