Πόλεμος στην Ουκρανία: Πώς οι κάτοικοι της Σούμι κατάφεραν να τη σώσουν από τους Ρώσους

Στο πρωτοχρονιάτικο διάγγελμά του, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, επέλεξε να αναφερθεί πολλές φορές στις δυνάμεις άμυνας της πόλης Σούμι. Η επιλογή αυτή δεν ήταν τυχαία. Οι κάτοικοι της πόλης που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Ουκρανίας κατάφεραν ένα πραγματικά αναπάντεχο επίτευγμα: υπερασπίστηκαν την πόλη τους χωρίς τη βοήθεια των ενόπλων δυνάμεων. Σε εκτενές ρεπορτάζ του ο Guardian μίλησε με ορισμένους από τους πρωταγωνιστές της υπεράσπισης της Σούμι για να διαπιστώσει πώς τα κατάφεραν.

Κατά το ξέσπασμα του πολέμου, στην πόλη βρίσκονταν μόλις μερικές δεκάδες στρατιωτών. Μέχρι τη νύχτα της 24^ης Φεβρουαρίου, οι περίπου 50 αλεξιπτωτιστές έλαβαν εντολή να εγκαταλείψουν την πόλη για να μεταβούν σε άλλη περιοχή. Το μεγαλύτερο μέρος της αστυνομίας είχε επίσης διαφύγει, μαζί με τους περισσότερους τοπικούς ηγέτες.

Οι υπερασπιστές της Σούμι

Οι κάτοικοι της Σούμι, σοκαρισμένοι από τις εξελίξεις, έμειναν μόνοι τους, να υπερασπιστούν την πόλη τους όπως μπορούσαν, τη στιγμή που οι ρωσικές δυνάμεις τους περικύκλωναν. Οι δυνάμεις αυτοάμυνας της Σούμι, που δημιουργήθηκαν κυρίως την πρώτη μέρα της εισβολής, μπόρεσαν να κρατήσουν την πόλη σχεδόν για έξι εβδομάδες. Μετά τις 6 Απριλίου, οι ρωσικές δυνάμεις απωθήθηκαν από την περιοχή και τα περισσότερα μέλη των δυνάμεων αυτοάμυνας ενώθηκαν με τον τακτικό στρατό, όπου και υπηρετούν μέχρι σήμερα.

Η πόλη συνορεύει με τη Ρωσία σε δυο πλευρές: στα βόρεια και τα ανατολικά της. Οι προσπάθειες των δυνάμεων αυτοάμυνας και των απλών πολιτών μέσα και έξω από τη Σούμι συνέβαλαν στη διαταραχή των εφοδιαστικών αλυσίδων των Ρώσων από τα ρωσικά σύνορα μέχρι το Κίεβο. Οι προσπάθειές τους δεν επέτρεψαν στους Ρώσους να περικυκλώσουν επιτυχώς την ουκρανική πρωτεύουσα και να πάρουν τον έλεγχο του κέντρου εξουσίας της χώρας.

Αν και δεν ήταν παρά λίγες χιλιάδες πολίτες με τυφέκια, μερικές δεκάδες αντιαρματικά όπλα και κανένα τεθωρακισμένο όχημα ή βαρύ οπλισμό, μέχρι τα μέσα Μαρτίου οι Ρώσοι δεν τολμούσαν να μπουν στην πόλη. Σε ένα ηχητικό αρχείο που δημοσίευσαν οι ουκρανικές αρχές στις 16 Μαρτίου και το οποίο φέρεται να προέχεται από ρώσο στρατιώτη, ο ομιλητής ακούγεται να καταρρέει καθώς λέει στη μητέρα του ότι πρέπει να περάσουν από τη Σούμι αλλά «ούτε μια φάλαγγα δεν έχει επιβιώσει».

«Δυνάμεις εδαφικής άμυνας»

Πρώην εργαζόμενοι του δήμου και στενοί φίλοι, οι 32χρονοι Σερχίι και Ιχόρ ήταν δυο από τους 400 κατοίκους της Σούμι που πήραν τα όπλα την πρώτη μέρα της εισβολής. Τις επόμενες μέρες το παράδειγμά τους ακολούθησαν και άλλοι, όπως αναφέρει ο Guardian, αφότου ξεπέρασαν το πρώτο σοκ. Όπως λένε, μόλις 20 από τους 400 είχαν οποιαδήποτε στρατιωτική εμπειρία και ο συντονισμός τους γινόταν μέσα από εφαρμογές μηνυμάτων και τηλεφωνικές κλήσεις, με τις ομάδες να μεταβαίνουν στις εκάστοτε τοποθεσίες με πολιτικά αυτοκίνητα και φορτηγά για να συναντήσουν τους Ρώσους.

«Επισήμως λεγόμασταν δυνάμεις εδαφικής άμυνας, όμως στην πραγματικότητα ήμασταν απλώς άνθρωποι που είχαμε πάρει όπλα από μια αποθήκη του στρατού και σχηματίζαμε ομάδες άμυνας», εξηγεί ο Ίχορ, που πλέον, όπως και ο Σέρχιι πολεμά με τον τακτικό στρατό.

«Επικρατούσε ένα χάος που είναι δύσκολο να το περιγράψεις», συνεχίζει μιλώντας στον Guardian. «Δεν υπήρχε συντονισμός ούτε οδηγίες από το Κίεβο ούτε τίποτα. Κάναμε τα πάντα μόνοι μας».

Οι δυνάμεις αυτοάμυνας είχαν κάποια αντιαρματικά όπλα χειρός, τα οποία και χρησιμοποιούσαν, όμως πέρα από αυτά ήταν οπλισμένοι αποκλειστικά με όπλα και βόμβες μολότοφ, όπως λένε στη βρετανική εφημερίδα. Κανένας από τους δυο δεν είχε προστατευτικό εξοπλισμό.

«Ένας γέρος που περπατούσε στην πόλη με είδε και μου είπε ότι ο εγγονός του είχε πολεμήσει θα μου έφερνε ένα κράνος», λέει ο Σέρχιι, συμπληρώνοντας ότι βρήκε ένα αλεξίσφαιρο γιλέκο χωρίς προστατευτικές πλάκες.

Η πρώτη μάχη

Ένας από τους κύριους παράγοντες που επέτρεψαν τη σωτηρία της πόλης, σύμφωνα με τον Ίχορ και τον Σέρχιι ήταν μια μάχη που πραγματοποιήθηκε έξω από την σχολή καλών τεχνών. Οι 50 αλεξιπτωτιστές διέλυσαν μια ολόκληρη φάλαγγα από ρωσικά τανκς. Καμιά από τις δυο πλευρές δεν είχε καταλάβει αρχικά ότι ήταν αντιμέτωπη με στρατό, υποστηρίζουν οι δυο στρατιώτες στον Guardian – οι Ρώσοι αρχικά προσέγγισαν τους Ουκρανούς για να ζητήσουν οδηγίες. Όμως οι Ουκρανοί επιτέθηκαν και άνοιξαν πυρ από κοντινή απόσταση με αποτέλεσμα να καταστρέψουν τη φάλαγγα.

Ωστόσο, όταν ο Σέρχιι και ο Ίχορ προσέγγισαν το ίδιο βράδυ τους αλεξιπτωτιστές, μαζί με τους υπόλοιπους ένοπλους κατοίκους, εκείνοι τους ενημέρωσαν ότι έφευγαν.

«Είδαμε τα τεθωρακισμένα οχήματά τους και νιώσαμε ανακούφιση, ότι δεν ήμασταν μόνοι μας με τα τυφέκιά μας», θυμάται ο Ίχορ. «Όμως μετά μας είπαν ότι έφευγαν και μας άφησαν μόνους μας».

«Μας έπαιρναν τηλέφωνο από μια περιοχή και μας έλεγαν: ελάτε εδώ, γίνεται μάχη. Μετά κάποιος άλλος μας καλούσε επειδή είχε δει Ρώσους κάπου αλλού», συνεχίζει. Εκείνοι, όπως λέει, πήγαιναν, έστηναν θέσεις άμυνας και ξεκινούσαν να πυροβολούν.

Αυτή η πρώτη μάχη και άλλες επιθέσεις των πρώτων ημερών από τις ομάδες αυτοάμυνας έπεισαν τους Ρώσους ότι στη Σούμι υπήρχαν πολλά όπλα και τακτικός στρατός, σύμφωνα με τον Σέρχιι. «Ήμασταν τυχεροί. Στην πραγματικότητα, υπήρχαν μόνο άνθρωποι σαν κι εμάς».

«Όλοι άρχισαν να εργάζονται για τη νίκη. Οι φίλες μου από το πανεπιστήμιο μας έφερναν κουτιά με βόμβες μολότοφ στη βάση μας. Γιαγιάδες μας έστελναν μηνύματα με τις τοποθεσίες των Ρώσων. Νομίζω ότι αυτός ήταν ο λόγος που η πόλη άντεξε την εισβολή», συμπληρώνει ο Σέρχιι.

Ενέδρες

Μετά από τρεις ή τέσσερις μέρες, οι Ρώσοι σταμάτησαν να προσπαθούν να μπουν στην πόλη και δημιούργησαν σημεία ελέγχου, περικυκλώνοντάς τη. Οι δυνάμεις αυτοάμυνας έκαναν το ίδιο – και ξεκίνησαν να ξεγλιστρούν από τη Σούμι, στήνοντας ενέδρες. Σε αντίθεση με τους Ρώσους, ήξεραν καλά την περιοχή.

«Καθήκον μας ήταν να καταστρέψουμε τις γραμμές ανεφοδιασμού καυσίμων και μετά από λίγο δεν είχαν καθόλου καύσιμα», εξηγεί ο Ίχορ. «Τα τανκς τους ξέμεναν από καύσιμα και εκείνοι τα εγκατέλειπαν. Κάποιες φορές έμπαιναν σε άλλα οχήματα και άλλες φορές έπαιρναν τα αυτοκίνητα αμάχων».

«Τέσσερα άτομα από την ομάδα μας σκοτώθηκαν επειδή έπεσαν επάνω στον εχθρό, επειδή δεν είχαμε εμπειρία ή σχέδιο», περιγράφει, αναφερόμενος στις ενέδρες.

Μετά την αποτυχία τους να περάσουν μέσα από τη Σούμι, οι Ρώσοι άρχισαν να κινούνται γύρω τους και να κατευθύνονται προς τα νότια, όπου επιχειρούσε ο τακτικός ουκρανικός στεατός.

«Αν θέλουν, ας ξαναπροσπαθήσουν»

Ο Όλεχ Ανατόλιβτς, ένας 57χρονος άνδρας από το χωριό Κρασνοπόλιγια, λίγα μέτρα από τα σύνορα κοντά στη Σούμι, δεν είχε όπλο την ημέρα της εισβολής. Κρύφτηκε στους θάμνους της λεωφόρου που περνά από τα σύνορα και κατέγραψε τις ρωσικές φάλαγγες μετρώντας τον αριθμό των οχημάτων. Έστειλε τα βίντεο στον γιο του που υπηρετούσε στον στρατό στην πόλη Τρόστιανετς, λίγο πιο νότια.

«Τις πρώτες μέρες έβλεπες νέα φάλαγγα κάθε δυο ώρες», θυμάται μιλώντας στον Guardian ο Όλεχ, που πλέον συμμετέχει στις επίσημες δυνάμεις εδαφικής άμυνας. «Δεν με υποπτεύθηκαν γιατί μοιάζω γέρος». Όταν δημιούργησαν σημεία ελέγχου στο χωριό, ο Όλεχ λέει ότι προσποιήθηκε πως ήταν μεγαλύτερος σε ηλικία για να αποφύγει την ανάκριση.

Ο Ολεξάντρ Νεστερένκο, στρατηγός από τη Σούμι που πολέμησε στις μάχες του Κιέβου και του Χαρκόβου και τώρα επιβλέπει την περιοχή γύρω από την πατρίδα του, περηφανεύεται πως οι Ρώσοι «μπορούν να προσπαθήσουν» ξανά, αλλά είναι σίγουρος πως θα αποτύχουν.

«Αυτό που πρέπει να καταλάβετε είναι ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι, που ήταν λογιστές και επιχειρηματίες πριν από εννιά μήνας, τώρα έχουν εννιά μήνες εκπαίδευσης. Έχουμε περισσότερους άνδρες, περισσότερα όπλα και υψηλό φρόνημα», λέει. «Δεν θα είναι όπως τον Φεβρουάριο».