Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ε’)

Ο Ευριπίδης, όπως σημειώσαμε στο προηγούμενο άρθρο μας, πέθανε στην Πέλλα, και εκεί πρέπει να ετάφη από το μακεδόνα βασιλιά Αρχέλαο Α’ – μαρτυρείται πάντως ο ενταφιασμός του ποιητή στην αρχαία Αρέθουσα, έναν ταξιδιωτικό σταθμό της Μακεδονίας την εποχή εκείνη. Η είδηση για το θάνατό του έφθασε στην Αθήνα την άνοιξη του 406 π.Χ., λίγο πριν από τη διεξαγωγή των Μεγάλων ή εν άστει Διονυσίων. Εξ όσων γνωρίζουμε, ο Σοφοκλής εμφανίστηκε στο λεγόμενο προάγωνα ή προαγώνα –στην παρουσίαση της υπόθεσης των δραμάτων αλλά και των υποκριτών από το δραματουργό λίγο πριν από τους αγώνες– με πένθιμη στολή, ενώ οι ηθοποιοί και ο χορός δε φορούσαν στεφάνια. Εκτός αυτού, στο Βίο Ευριπίδου αναφέρεται ότι στο αθηναϊκό κενοτάφιο του Ευριπίδη, στο δρόμο προς τον Πειραιά, ήταν καταγεγραμμένοι κάποιοι ωραίοι στίχοι για εκείνον, γέννημα είτε του ιστορικού Θουκυδίδη είτε του μουσικού και διθυραμβοποιού Τιμοθέου του Μιλησίου.

Όσον αφορά τη χρονολόγηση των δεκαοκτώ σωζόμενων έργων του Ευριπίδη, ασφαλείς πληροφορίες έχουμε στη διάθεσή μας για τις ακόλουθες έξι τραγωδίες: Άλκηστη (Άλκηστις) το 438 π.Χ., Μήδεια το 431 π.Χ., Ιππόλυτος το 428 π.Χ., Τρωάδες το 415 π.Χ., Ελένη το 412 π.Χ. και Ορέστης το 408 π.Χ. Γνωρίζουμε επίσης –το έχουμε ήδη αναφέρει– ότι οι Βάκχες (Βάκχαι) και η Ιφιγένεια η εν Αυλίδι παρουσιάστηκαν στο κοινό μετά το θάνατο του ποιητή, το 405 π.Χ., από τον ομώνυμο γιο ή ανιψιό του.

Οι πολύ συχνοί υπαινιγμοί σε βάρος του Ευριπίδη στην αθηναϊκή κωμωδία προσφέρουν ενίοτε ένα επίσης ασφαλές terminus ante quem για ορισμένα από τα έργα του. Εξάλλου, βοηθητικοί παράγοντες, που δεν πρέπει βεβαίως να υπερτιμώνται, είναι η θεματολογία, το ύφος και η μετρική του μεγάλου τραγικού, ενώ η προσπάθεια να συσχετιστούν πρόσωπα των δραμάτων του με τις μεγαλύτερες προσωπικότητες τής τότε εποχής δεν είναι αρκούντως πειστική.

Από τα προαναφερθέντα καθίσταται σαφές ότι ανάμεσα στο 455 π.Χ., όταν πρωτοεμφανίστηκε σε δραματικούς αγώνες ο Ευριπίδης ανεβάζοντας τις Πελιάδες, έως το 438 π.Χ., όταν δίδαξε την Άλκηστη, το παλαιότερο από τα σωζόμενα έργα του, μεσολαβεί ένα σημαντικό διάστημα, δεκαεπτά ολόκληρων ετών, για το οποίο ελλείπουν οι όποιες πληροφορίες αναφορικά με τη θεατρική δημιουργία του.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Νικήτας Τσακίρογλου (Μενέλαος), η Πόπη Παπαδάκη (Κορυφαία) και η Ανθή Ανδρεοπούλου (Ελένη) στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη, σε παράσταση του Εθνικού Θεάτρου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου τον Ιούλιο του 1983 (πηγή: Ψηφιοποιημένο αρχείο Εθνικού Θεάτρου/www.nt-archive.gr).

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Α’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Β’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Γ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Δ’)