Βραζιλία: «Μια προαναγγελθείσα επίθεση» – Πώς η ρητορική και μετά η σιωπή του Μπολσονάρο ενορχήστρωσαν την εισβολή

Τα γεγονότα στη Βραζιλία από οπαδούς του Ζαΐρ Μπολσονάρο θύμισαν σε όλο τον πλανήτη όσα έκαναν οι φανατικοί υποστηρικτές του Ντόναλντ Τραμπ με την εισβολή στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ στις 6 Ιανουαρίου 2021.

Η Washington Post, σε ανάλυσή της, επισημαίνει το πώς η ρητορική του πρώην Βραζιλιάνου ακροδεξιού προέδρου – και στη συνέχεια η σιωπή του – «έστρωσε» τον δρόμο στην εισβολή στο προεδρικό μέγαρο, το ανώτατο δικαστήριο και το Κογκρέσο.

Για περισσότερα από τέσσερα χρόνια, το πιο θεμελιώδες ερώτημα πλανιόταν πάνω από τη Βραζιλία: Μπορούσε η νεαρή δημοκρατία της να επιβιώσει από την προεδρία του Ζαΐρ Μπολσονάρο, σημειώνει η WP.

Η μεγαλύτερη χώρα της Λατινικής Αμερικής πέρασε από αυτό που ισοδυναμούσε με μια δοκιμασία της δημοκρατικής της δύναμης το 2018, όταν εξέλεξε τον πρώην αξιωματικό του στρατού, ο οποίος παραπονέθηκε ανοιχτά για την κατάρρευση της στρατιωτικής δικτατορίας της χώρας, απείλησε να επαναφέρει την κυριαρχία της την πρώτη ημέρα της προεδρίας του και προσπάθησε με κάθε ευκαιρία να σπείρει αμφιβολίες για τις εκλογές, τονίζεται στην ανάλυση του αμερικανικού Μέσου.

Η στάση του Μπολσονάρο

Κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Μπολσονάρο δεν έκανε πολλά για να αμβλύνει την πολεμική του. Προειδοποίησε, μάλιστα, για μια κυβερνητική «ρήξη» όπως το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1964. Αν έχανε την υποψηφιότητά του για επανεκλογή, είπε, θα μπορούσε να γίνει μόνο με απάτη και η Βραζιλία θα είχε «χειρότερα προβλήματα» από ό,τι οι Ηνωμένες Πολιτείες στις 6 Ιανουαρίου 2021, όταν ο όχλος υποστηρικτών του Τραμπ επιτέθηκε στο Καπιτώλιο.

Ο γιος του, Εντουάρντο, ομοσπονδιακός βουλευτής, προειδοποίησε κάποια στιγμή ότι «θα έρθει μια στιγμή που η κατάσταση θα είναι ίδια με εκείνη της δεκαετίας του 1960».

Για πολλούς Βραζιλιάνους, το απόγευμα της Κυριακής ήταν η άφιξη μιας τέτοιας στιγμής, όταν οι υποστηρικτές του Μπολσονάρο πολιόρκησαν τους τρεις πυλώνες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, φέρνοντας τη δημοκρατία στη Βραζιλία σε ξαφνική ακινησία, όπως γράφει χαρακτηριστικά η Washington Post.

Οι σκηνές καπνού και βίας ήταν ταυτόχρονα σοκαριστικές και προβλέψιμες, η τραγική υλοποίηση μιας προφητείας που ο Μπολσονάρο έχει επανειλημμένα εκστομίσει για να κινητοποιήσει τη βάση του και να τρομοκρατήσει τους αντιπάλους του.

Αν απομακρυνθώ από την εξουσία, υπαινισσόταν συχνά, θα ακολουθήσει βία.

Είχε προαναγγελθεί η επίθεση

«Ο Μπολσονάρο και η οικογένεια Μπολσονάρο μιλούν εδώ και χρόνια για επίθεση στο ανώτατο δικαστήριο», δήλωσε η Έσθερ Σολάνο, κοινωνιολόγος στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, η οποία μελετά τους υποστηρικτές του προέδρου. «Στη συνέχεια, τον τελευταίο χρόνο, είπαν ότι δεν θα σεβαστούν τα εκλογικά αποτελέσματα. Και τους τελευταίους μήνες, η εξεγερτική ρητορική του Μπολσονάρου και της οικογένειάς του απέκτησε ακόμη μεγαλύτερη ισχύ», σημείωσε η ίδια.

Ο Μπολσονάρο έχει πει ελάχιστα δημόσια μετά την ήττα του από τον Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα τον Οκτώβριο. Αρνήθηκε να την παραδεχτεί ή να αποθαρρύνει τους υποστηρικτές του που έχουν κατασκηνώσει έξω από στρατιωτικές εγκαταστάσεις ζητώντας πραξικόπημα που θα τον κρατήσει στην εξουσία.

Ζήτησε από τους διαδηλωτές να σταματήσουν να διαταράσσουν το εμπόριο αποκλείοντας δρόμους και καταδίκασε τη βία με στόχο την ανατροπή του εκλογικού αποτελέσματος. Όμως, όπως ο Τραμπ, απουσίαζε από την ορκωμοσία του Λούλα την 1η Ιανουαρίου, «δραπετεύοντας» αντ’ αυτού στη Φλόριντα για να μείνει στην έπαυλη ενός μαχητή του ΜΜΑ στο Ορλάντο.

Σε έναν δακρύβρεχτο αποχαιρετισμό πριν από την αναχώρησή του, χαρακτήρισε το εκλογικό αποτέλεσμα άδικο. Τώρα, κατά την ξαφνική απουσία του, οι πιο φανατικοί υποστηρικτές του προχώρησαν τη ρητορική του στο λογικό, αν και βίαιο, συμπέρασμά της, σημειώνει η WP.

«Αυτό ήταν αναμενόμενο», δήλωσε ο Αλεξάντρε Μπαντέιρα, πολιτικός αναλυτής στη Μπραζίλια. «Αυτό ήταν μια ωρολογιακή βόμβα. Οι υποστηρικτές του Μπολσονάρο αποφάσισαν να επαναλάβουν τη θλιβερή για όλο τον κόσμο εικόνα της εισβολής στο Καπιτώλιο».

Η αμφιλεγόμενη ανάρτηση

Ο Μπολσονάρο καταδίκασε τη βία στη Μπραζίλια την Κυριακή, ωστόσο βρήκε τρόπο να επικρίνει τους αντιπάλους του.

«Οι ειρηνικές διαδηλώσεις, σύμφωνα με τον νόμο, είναι μέρος της δημοκρατίας», έγραψε στο Twitter, λίγες ώρες μετά την έναρξη της επίθεσης. «Ωστόσο, οι λεηλασίες και οι εισβολές σε δημόσια κτίρια, όπως συνέβη σήμερα, καθώς και εκείνες που ασκήθηκαν από την Αριστερά το 2013 και το 2017, ήταν εκτός νόμου».

– No mais, repudio as acusações, sem provas, a mim atribuídas por parte do atual chefe do executivo do Brasil.

— Jair M. Bolsonaro 2️⃣2️⃣ (@jairbolsonaro) January 9, 2023

Φλέρταρε με τα πιο ακραία μέλη της βάσης του

Από τις πρώτες ημέρες της προεδρίας του, φλέρταρε με τα πιο ακραία μέλη της βάσης του – ένα τμήμα του πληθυσμού που βλέπει τέτοια κατάπτωση στη βραζιλιάνικη κοινωνία και τις πολιτικές δομές που μπορεί να καθαριστεί μόνο με το αμβλύ εργαλείο της στρατιωτικής βίας. Αυτοί θεωρούν τα χρόνια της στρατιωτικής δικτατορίας, η οποία βασάνιζε και σκότωνε αντιπάλους, ως μια «χρυσή εποχή» στη Βραζιλία  όταν η κοινωνία «ήταν απαλλαγμένη από τη διαφθορά και το έγκλημα», γράφει η WP.

Βρήκαν έναν υπέρμαχο στο πρόσωπο του Μπολσονάρο, ο οποίος είχε κρεμάσει φωτογραφίες των ηγετών του καθεστώτος στο γραφείο του στο Κογκρέσο και θρηνούσε για το γεγονός ότι δεν είχε σκοτώσει περισσότερους ανθρώπους όταν είχε την ευκαιρία.

Μετά την άνοδό του στην εξουσία, τον κάλεσαν επανειλημμένα να καταργήσει όλους τους περιορισμούς στην εξουσία του και να επαναφέρει τη στρατιωτική διακυβέρνηση. Ο ίδιος ενθάρρυνε και φούντωσε τις διαμαρτυρίες τους παρευρισκόμενος σε αυτές.

Καθώς η κυβέρνησή του συσσώρευε προβλήματα – διαφθορά, μια καταστροφική πανδημία κοροναϊού που σκότωσε σχεδόν 700.000 Βραζιλιάνους, έρευνες του ανώτατου δικαστηρίου για τους στενότερους συμμάχους του – επανειλημμένα επέστρεψε στην αγκαλιά των περιθωριακών υποστηρικτών του, σημειώνει η WP. Επίσης, απείλησε άλλα τμήματα της διακυβέρνησης της χώρας και χρησιμοποιούσε το «φάντασμα» της στρατιωτικής επέμβασης εάν άλλοι απειλούσαν τη νομή του στην εξουσία.

«Αν χρειαστεί θα πάμε σε πόλεμο»

«Έχουμε τον λαό στο πλευρό μας και οι ένοπλες δυνάμεις είναι στο πλευρό του λαού», δήλωσε τον Μάρτιο του 2020.

«Η υπομονή του λαού έχει εξαντληθεί», δήλωσε τον Σεπτέμβριο του 2021. «Θέλω να πω σε όσους θέλουν να μην εκλεγώ (σ.σ. ξανά) στη Βραζιλία: Μόνο ο Θεός θα με απομακρύνει από την εξουσία. Υπάρχουν τρεις επιλογές για μένα: φυλακή, θάνατος ή νίκη. Και λέω στους παλιάνθρωπους, ότι δεν θα φυλακιστώ ποτέ!».

Καθώς πλησίαζαν οι εκλογές και με τις δημοσκοπήσεις να τον δείχνουν να υπολείπεται σημαντικά του Λούλα, ο Μπολσονάρο στράφηκε και πάλι στη βίαιη ρητορική. Περιέγραψε τις εκλογές ως μια κοσμοϊστορική μάχη μεταξύ του καλού και του κακού. Προειδοποίησε ότι κακόβουλες δυνάμεις ήταν έτοιμες να κλέψουν τις εκλογές από τον λαό της Βραζιλίας. Είπε ότι ο Λούλα θα επιφέρει την καταστροφή της χώρας.

«Υπάρχει ένας νέος τύπος κλέφτη, αυτοί που θέλουν να κλέψουν την ελευθερία μας», δήλωσε ο Μπολσονάρο τον Ιούνιο. «Αν χρειαστεί, θα πάμε σε πόλεμο».

Μετά τις εκλογές

Στη συνέχεια, όταν οι εκλογές τελείωσαν και ο Λούλα ανακηρύχθηκε νικητής, ο ατελείωτα φλύαρος Μπολσονάρο έκανε κάτι εκπληκτικό: Κράτησε το στόμα του κλειστό. Έκανε ελάχιστα πράγματα για να αμφισβητήσει τα αποτελέσματα των εκλογών. Έκανε μια σύντομη εμφάνιση δύο ημέρες μετά την ψηφοφορία, αναγνωρίζοντας την απογοήτευσή του αλλά αρνούμενος να παραδεχτεί το αποτέλεσμα. Στη συνέχεια, ο προσωπάρχης του βγήκε μπροστά για να πει ότι ο πρόεδρος τον είχε εξουσιοδοτήσει να επιβλέψει τη μετάβαση.

Στη συνέχεια, ο Μπολσονάρο «κρύφτηκε» μέσα στο προεδρικό μέγαρο για εβδομάδες, φέρεται να ήταν απελπισμένος για την ήττα του, προτού εγκαταλείψει τη χώρα καθώς ο Λούλα επρόκειτο να αναλάβει την εξουσία.

Μέσα σε αυτή τη σιωπή, λένε οι αναλυτές, τα πιο ακραία μέλη της βάσης του Μπολσονάρο απέκτησαν έρεισμα. Έκλεισαν αυτοκινητόδρομους. Κατασκήνωσαν μπροστά από στρατιωτικές βάσεις, καλώντας τους διοικητές να οργανώσουν πραξικόπημα για να τον κρατήσουν στην εξουσία.

Στη Μπραζίλια, επιτέθηκαν σε αστυνομικό τμήμα μετά τη σύλληψη ενός μέλους τους. Ένας ακραίος οπαδός του Μπολσονάρο, ονόματι Τζορτζ Ουάσινγκτον ντε Ολιβέιρα, συνελήφθη και κατηγορήθηκε για την τοποθέτηση βόμβας κάτω από λεωφορείο στο αεροδρόμιο της Μπραζίλια. Σε δήλωσή του στην αστυνομία, είπε ότι ήθελε να «ξεκινήσει το χάος» που θα οδηγούσε σε στρατιωτική επέμβαση.

Μέσα σε όλα αυτά, ο Μπολσονάρο ήταν σε μεγάλο βαθμό σιωπηλός.

«Η σιωπή του ήταν τρομερή», δήλωσε ο Ζάιρο Νικολάου, πολιτικός επιστήμονας στο ερευνητικό ινστιτούτο Φουντασάο Ζετούλιο Βάργκας. «Σήμανε σε ένα μέρος των οπαδών του που είναι πιο ιδεολογικοί ότι τους υποστηρίζει, ότι κάνουν αυτό που δεν μπορεί να κάνει το μεγάλο αφεντικό τους. Η σιωπή του ήταν η μεγάλη σπίθα που άναψε τις διαμαρτυρίες που συμβαίνουν τώρα», κατέληξε ο αναλυτής.