Τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος: Το φάντασμα ενός ιδιώτη

Πόσοι άνθρωποι μπορούν να πουν πως γνωρίζουν πραγματικά τι σημαίνει να έχουν κριθεί ενώ βρίσκονται εν ζωή; Εκείνος που πέθανε το βράδυ της Τρίτης μπορεί να μην το παραδεχόταν δημοσίως, αλλά σίγουρα το ήξερε πολύ καλά. Σχεδόν για μισό αιώνα, από την μέρα που οι Ελληνες αποφάσισαν υπέρ ενός πολιτεύματος που δεν τον περιλάμβανε μέχρι την μέρα που πέθανε, ο τέως, ο τελευταίος βασιλιάς, δεν κατάφερε να αλλάξει ούτε μια λέξη για να γυρίσει την Ιστορία υπέρ του. Δεν μπόρεσε να διορθώσει την υστεροφημία του, ούτε να λειάνει τον μοιραίο ρόλο που είχε στα Ιουλιανά, τα κρίσιμα χρόνια πριν από τη δικτατορία. Δεν έπεισε ότι είχε καλές προθέσεις ορκίζοντας τους πραξικοπηματίες, δεν κέρδισε καν ελληνικό διαβατήριο. Γεννήθηκε πρίγκιπας, με μια χώρα στα πόδια του, και πέθανε χωρίς να έχει πια καμία δημόσια σημασία. Ιδιώτης.

Κανείς δεν χρειάζεται να φοβάται το φάντασμα ενός ιδιώτη ή έναν ακόμα τάφο στο Τατόι. Τα τελευταία πενήντα χρόνια ήρθαν και «έφυγαν» άνθρωποι που δεν γνώρισαν ποτέ την Ελλάδα ως βασιλευομένη δημοκρατία. Για τουλάχιστον δύο γενιές πολιτών και μόνο η σκέψη του στέμματος είναι βγαλμένη από βιβλία επιστημονικής φαντασίας ή από κάποια σειρά στο Netflix με βρετανικό τοπίο. Δεν είναι μάχη των σημερινών τριαντάρηδων και των σαραντάρηδων η απεμπόληση της μοναρχίας: αυτή είχε προηγηθεί, με έναν διαφορετικό αγώνα, σε ένα κράτος που ελάχιστα θυμίζει το σημερινό. Αντιθέτως, στην Ελλάδα που γνωρίζουν η δημοκρατία έχει εμπεδωθεί και έχει αδιαμφισβήτητο χαρακτήρα. Οι απόντες βασιλιάδες δεν εγείρουν μίση και πάθη, προσελκύουν μόνο λαϊφστάιλ ενδιαφέρον.

Τα φαντάσματα των ιδιωτών φεύγουν όταν ξημερώνει, όταν κάτσει η σκόνη και οι υψηλοί προσκεκλημένοι αποχωρήσουν. Η Ελλάδα του 2023 δεν είναι η Ελλάδα του 1967 ή του 1965. Καμία ομοιότητα δεν έχει πια με τη χώρα στην οποία οι ιδιώτες έπαιζαν τους βασιλιάδες. Βρίσκεται όμως μπροστά σε μια διπλή εκλογική αναμέτρηση που θα δοκιμάσει τις αντοχές όλων, αντιμέτωπη με ένα τοξικό πολιτικό τοπίο που μπορεί να κάνει μεγαλύτερη ζημιά απ’ ό,τι μια εβδομάδα πριγκιπικών παραμυθιών.

Να χαίρονται

Οσοι ξαφνιάζονται με την περιέργεια με την οποία καταναλώνεται εδώ και δύο μέρες η οποιαδήποτε λεπτομέρεια για την τέως βασιλική οικογένεια αντί να ανησυχούν θα έπρεπε να χαίρονται. Η γνώση προϋποθέτει ενδιαφέρον και, όπως φαίνεται, ο θάνατος του Κωνσταντίνου είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για μάθημα ιστορίας – για να γίνει κτήμα και σε εκείνους που δεν συνειδητοποιούν πόσο κοντινές και πόσο δομικές είναι οι δημοκρατικές αλλαγές που έμαθαν να αναγνωρίζουν ως κανονικότητα. Για να καταλάβουν πως κανένα βήμα μπροστά δεν είναι δεδομένο. Και τη χρειάζονται αυτή την υπενθύμιση: βρισκόμαστε στην εποχή που οι έφοδοι ακραίων σε δημόσια κτίρια ανά τον κόσμο τείνει να γίνει μόδα. Εκεί, ναι, ο κίνδυνος είναι πραγματικός, όσο πραγματική είναι η απαξίωση των θεσμών, η δυσπιστία απέναντι στη Δικαιοσύνη και η πιθανή είσοδος ενός ακροδεξιού μορφώματος στην επόμενη Βουλή.

Κανείς όμως δεν δείχνει να ανησυχεί για αυτά με τον ίδιο τρόπο – είναι ευκολότερο για όλους να τσακώνονται για την κηδεία ενός 82χρονου έκπτωτου βασιλιά. Για έναν κάτοικο Κολωνακίου που τιμωρήθηκε για τα λάθη του με την επίγνωση πως απέτυχε στη μόνη δουλειά που γεννήθηκε για να κάνει.