Μια περιπέτεια του Ηράκλειτου στην αρχαία Εφεσο

γράφει ο Αποστόλης Βέκιος

Από την – ανεξάντλητη, όπως αποδεικνύεται – κοίτη της αρχαίας ιστορίας και μυθολογίας άντλησε τις πρώτες ύλες η Νίκη Καλογηράτου για να δημιουργήσει το πρώτο βιβλίο της, «όταν σκέφτηκε τι θα ήθελε να διαβάσει η κόρη της που δεν έχει ακόμα γραφτεί», όπως αναφέρεται στο σχετικό σημείωμα.

Ο τίτλος του: «Ο Ηράκλειτος και το μυστήριο του ποταμού Κάυστρου», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδ. Σμίλη. Και, ναι, πρωταγωνιστής σ’ αυτό το βιβλίο νεανικής λογοτεχνίας – αν πρέπει να του προσάψουμε μία βινιέτα – είναι ο αρχαίος φιλόσοφος, ο οποίος προσπαθεί να γνωρίσει την αρχή του Σύμπαντος, να μιλήσει με λόγια απλά για τον Ηλιο και τη Σελήνη. Οσο για το μυστήριο του τίτλου, αυτό αφορά τις πηγές του μεγαλύτερου ποταμού της Εφέσου, τις οποίες επιθυμεί να εξερευνήσει ο «πρωταγωνιστής»: από πού κέρδιζε όλη την ορμή του ο Κάυστρος;

Στο ταξίδι – περιπέτεια, το οποίο ξεκινά μαζί με τον σκύλο του, τον Κύωνα (η αρχαία λέξη για το αγαπημένο κατοικίδιο), η εξιστόρηση συνδυάζεται με τα σπαράγματα του Ηράκλειτου που έχουν διασωθεί και συνιστούν από μόνα τους μια διακριτή κατηγορία φιλοσοφικών αφορισμών προκαλώντας μέχρι σήμερα θαυμασμό (και πονοκέφαλο) στους μελετητές της φιλοσοφίας.

Την ώρα που φρυγανίζει το ψωμί του στη φωτιά ο Ηράκλειτος σκέφτεται: «Αυτόν τον κόσμο, που είναι ένας στην ολότητά του, δεν τον έπλασε κανένας θεός ή άνθρωπος. Υπήρχε πάντοτε, υπάρχει και θα υπάρχει: μια αιώνια ζωντανή φωτιά, που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο» (και τα 10 αποσπάσματα παρατίθενται και στην αρχαία γλώσσα, στο τέλος της έκδοσης).

Η θεά Αρτεμη

Για χάρη της αφήγησης, η ιστορία μπλέκεται με τη μυθολογία και ξαφνικά την εμφάνισή της κάνει – ως από συγγραφικής μηχανής – η θεά Αρτεμη για να δώσει λύση στον γρίφο που ταλαιπωρεί τους δύο περιπλανώμενους (spoiler δεν επιτρέπονται, ως γνωστόν). Ισως αρκεί να πούμε ότι ως το τέλος έρχεται κατά νου ένα άλλο απόσπασμα, που αποδίδεται στον Ηράκλειτο: «ο χρόνος είναι ένα παιδί που παίζει, με πεσσούς» (αιών παις έστι παίζων, πεσσεύων).

Ο χρόνος των παιδιών είναι και η στόχευση του βιβλίου της Νίκης Καλογηράτου, η οποία έχει σπουδάσει Φιλοσοφία και Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, ενώ διαθέτει Master’s στην Κλασική Φιλοσοφία (King’s College) και διδακτορικό στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Ειδική αναφορά στην εικονογράφηση της Ντανιέλας Σταματιάδη – αποφοίτου της ΑΣΚΤ, καθηγήτριας εικαστικών μαθημάτων -, που συνδυάζει την ελεύθερη γραμμή όσον αφορά την απεικόνιση του περιβάλλοντος με τα αρχαιοελληνικά μοτίβα στις μορφές των ηρώων.

Η εικονογράφος το 2019 είχε διακριθεί μαζί με τον συγγραφέα Βαγγέλη Ηλιόπουλο με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Εικονογραφημένου Βιβλίου («Η βάρκα που τη λένε μνήμη», εκδόσεις Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη).

info

Νίκη Καλογηράτου: Ο Ηράκλειτος και το μυστήριο του ποταμού Κάυστρου
Εικονογράφηση: Ντανιέλα Σταματιάδη
Εκδ. Σμίλη, σελ.48,
Τιμή 14,70 ευρώ