Δωρεά οργάνων: Κατακόρυφη αύξηση μετά από τραγικά περιστατικά

Ενα ανεξίτηλο αποτύπωμα στο νευραλγικό πεδίο των μεταμοσχεύσεων άφησαν τέσσερις νέοι άνθρωποι. Εκείνοι χάθηκαν αιφνιδιαστικά και νωρίς, σκορπίζοντας θλίψη στους αγαπημένους τους. Ομως το μεγαλείο και η γενναιότητα των οικογενειών τους που μεταφράστηκαν στην απόφαση να δωρίσουν τα όργανά τους, μετατρέποντας την αβάσταχτη απώλειά τους σε ελπίδα για συνανθρώπους τους με σοβαρά προβλήματα υγείας, φαίνεται πως αποτέλεσαν ορόσημο, ευαισθητοποιώντας τους πολίτες.

Στην αλυσίδα, όμως, των γεγονότων που φαίνεται να δρουν καθοριστικά, σημαντικός κρίκος είναι, μεταξύ άλλων, ο κρίσιμος ρόλος των Τοπικών Συντονιστών Μεταμοσχεύσεων, που έχουν τοποθετηθεί τους τελευταίους μήνες σε κομβικά νοσηλευτικά ιδρύματα της χώρας για την εξεύρεση δοτών οργάνων και τη διευκόλυνση της διαδικασίας της δωρεάς.

Πιο συγκεκριμένα, ο τραγικός θάνατος της φοιτήτριας Εμμας Καρυωτάκη στα τέλη Νοεμβρίου, όταν οδηγός την παρέσυρε με το αυτοκίνητό του και την εγκατέλειψε στην άσφαλτο, και η απόφαση της οικογένειάς της να δωρίσει τα όργανά της έμελλε να οδηγήσουν σε ένα… θαύμα. Μετά τη γέφυρα ζωής που στήθηκε, καταγράφεται σημαντική αύξηση, της τάξεως του 18,75%, στην εγγραφή νέων δωρητών στο σχετικό Μητρώο Δωρεάς Οργάνων και Ιστών του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων. Πώς μεταφράζεται αυτό σε απόλυτους αριθμούς; Περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι έλαβαν την απόφαση να γίνουν δωρητές μετά τον τραγικό θάνατο της 21χρονης.

Σήμερα, το ίδιο Μητρώο μετρά συνολικά 19.500 δωρητές, με τα δεδομένα του Οργανισμού να αποκαλύπτουν πως η προβολή αληθινών ιστοριών αλτρουισμού και γενναιοδωρίας συμβάλλει σημαντικά στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Ετσι εξηγείται πως όταν τέθηκε σε εφαρμογή το Μητρώο το 2018, τις πρώτες εβδομάδες ανταποκρίνονταν στο κάλεσμα κατά προσέγγιση 100 άτομα την εβδομάδα, όμως το τελευταίο διάστημα ο ίδιος αριθμός μπορεί να εκτοξευτεί και σε 150 ανά 24ωρο.

Ενα φωτεινό παράδειγμα

Ο τραγικός επίλογος του 2022 με την απώλεια της Εμμας αλλά και το φωτεινό παράδειγμα της οικογένειάς της βρήκαν συνέχεια στο 2023, όταν τρεις ακόμη νέοι άνθρωποι έδωσαν με τον θάνατό τους ζωή σε πολλούς ασθενείς, οι οποίοι έγιναν λήπτες των οργάνων τους.

Στις 3 Ιανουαρίου ο εξάχρονος Θωμάς από τα Γρεβενά υπέστη ανακοπή ενώ βρισκόταν σπίτι του. Λίγα 24ωρα μετά και παρά τις προσπάθειες των γιατρών, κρίθηκε εγκεφαλικά νεκρός, με τους γονείς του να παίρνουν την απόφαση να δωρίσουν τα όργανα του μικρού αγοριού. «Μέσα από το δικό μας παιδί να σωθούν άλλα παιδάκια», δήλωσαν. Συγκλονιστικές ήταν οι στιγμές που εκτυλίχθηκαν στο χειρουργείο, προκειμένου να αφαιρεθούν η καρδιά, οι πνεύμονες και το ήπαρ, το οποίο διήρκεσε σχεδόν 12 ώρες, με τους γιατρούς να κρατούν ενός λεπτού σιγή πριν από την έναρξη της διαδικασίας για να τιμήσουν το εξάχρονο παιδί. Υπενθυμίζεται πως η καρδιά του μικρού Θωμά δόθηκε σε ένα συνομήλικό του κορίτσι στο Τορίνο, το οποίο ζούσε με μηχανική υποστήριξη, οι πνεύμονες του αγοριού από τα Γρεβενά σε ένα 11χρονο αγόρι στο Μπέργκαμο, το ένα μέρος του ήπατος σε βρέφος μόλις πέντε μηνών και το άλλο μέρος σε ασθενή στη Ρώμη.

Λίγες μέρες μετά, «έφυγε» ο 18χρονος Γρηγόρης από το Αγρίνιο, ο οποίος νοσηλευόταν στη ΜΕΘ του Νοσοκομείου Αρτας έπειτα από τροχαίο, δίνοντας όμως ζωή σε τέσσερις ανθρώπους. Δώρα ζωής σε πέντε ανθρώπους έκανε με τον θάνατό του ακόμη ένας νέος άνθρωπος, ο 22χρονος Δημήτρης, ο οποίος οδηγήθηκε στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ρίου ύστερα από εγκεφαλική αιμορραγία που παρουσίασε ενώ εργαζόταν στο κρεοπωλείο του πατέρα του. Λίγα 24ωρα αργότερα, ο νεαρός ποδοσφαιριστής κατέληξε. Μια μεγάλη επιχείρηση στήθηκε ώστε να γίνει η λήψη των οργάνων και να προχωρήσουν οι μεταμοσχεύσεις. Ηδη, η καρδιά του 22χρονου χτυπάει σε έναν 36χρονο ασθενή στο Ωνάσειο Καρδιοθωρακοχειρουργικό Κέντρο.

«Το μεγαλείο ψυχής των οικογενειών αυτών, η δύναμή τους να δωρίσουν μέσα από τον πόνο τους ζωή, αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα για όλους εμάς. Για εκείνες τις οικογένειες που στο μέλλον θα βιώσουν την απώλεια», σημειώνει, μιλώντας στα «ΝΕΑ», η προϊσταμένη του Τμήματος Συντονισμού Μεταμοσχεύσεων του ΕΟΜ Γιούλη Μενουδάκου. Προσθέτει, όμως, πως η δυναμική στον τομέα τής δωρεάς οργάνων σταδιακά αλλάζει στη χώρα μας και εξαιτίας των ποικίλων δράσεων του Οργανισμού.

Εντός του 2022 τοποθετήθηκαν σε πέντε νοσοκομεία του ΕΣΥ Τοπικοί Συντονιστές Μεταμοσχεύσεων, το νέο έτος αυξήθηκαν σε επτά – Ευαγγελισμός, ΚΑΤ, Σωτηρία, Παπανικολάου Θεσσαλονίκης, Ιπποκράτειο Θεσσαλονίκης, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων και Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Κρήτης. Το αποτύπωμά τους είναι, όπως προκύπτει από τα δεδομένα που συλλέχθηκαν το 2022, καθοριστικό. Στα ιδρύματα αυτά καταγράφτηκε αύξηση της τάξεως του 80% στις αναφορές των ασθενών με καταστροφική εγκεφαλική βλάβη που θα μπορούσαν να γίνουν δυνητικά δότες. Επιπλέον, διαπιστώθηκε αύξηση της τάξεως του 50% στη δωρεά οργάνων.

Η αποτελεσματικότητα του θεσμού των Συντονιστών είναι άλλωστε δοκιμασμένη, καθώς αποτελεί έναν βασικό λόγο της επιτυχίας του «ισπανικού μοντέλου», που αποτελεί πρότυπο στο πεδίο της δωρεάς οργάνων και των μεταμοσχεύσεων. «Αδιαμφισβήτητα, όμως, είναι πολύ σημαντικό να προτείνεις σε οικογένειες που βιώνουν μια τόσο τραυματική εμπειρία να δωρίσουν τα όργανα των αγαπημένων τους προσώπων όταν βρίσκεται σε εξέλιξη ένας θετικός δημόσιος διάλογος. Και αυτό είναι ακόμη ένα μεγάλο δώρο που μας χάρισαν απλόχερα η Εμμα και η οικογένειά της», προσθέτει η Γιούλη Μενουδάκου.

Δράσεις ενημέρωσης

Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκονται και άλλες δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης τόσο των υγειονομικών όσο και των πολιτών. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του εκπαιδευτικού προγράμματος «Οργανούληδες» στα σχολεία. Μέσα από αυτό, σε τάξεις Δημοτικού σε όλη τη χώρα ανοίγει η συζήτηση για την υγεία, για τη λειτουργία των βασικών οργάνων του σώματος αλλά και τη δωρεά τους. Ετσι, έως και σήμερα 5.000 μαθητές αλλά και 300 εκπαιδευτικοί έχουν γίνει αποδέκτες των σημαντικών αυτών μηνυμάτων, με την προσπάθεια να συνεχίζεται.

Στις μεγαλειώδεις πράξεις δωρεάς που καταγράφτηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά και στα εργαλεία που αξιοποιεί ο Οργανισμός για τη διαμόρφωση μιας θετικής στάσης απέναντι στο σύστημα των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας, αποδίδει ο πρόεδρος του ΕΟΜ Γιώργος Παπαθεοδωρίδης την αύξηση των δοτών. Κοιτάζοντας εντούτοις τη μεγάλη εικόνα, η χώρα μας συνεχίζει να έχει χαμηλές επιδόσεις. Ειδικότερα, στην Ελλάδα καταγράφονται τέσσερις – πέντε δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού ανά έτος και πραγματοποιούνται κατά μέσο όρο 120 μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων. Στην Πορτογαλία πάλι, που ο πληθυσμός της είναι συγκρίσιμος με αυτόν της Ελλάδας, εντοπίζονται κάθε χρόνο 200 δότες και γίνονται700 μεταμοσχεύσεις οργάνων.

«Είναι κρίσιμο να γίνουν παρεμβάσεις στην οργάνωση του συστήματος και παράλληλα να ενισχυθούν οι μεταμοσχευτικές μονάδες. Χρειάζονται εκπαιδευμένοι εργαζόμενοι που θα εντοπίζουν τους δυνητικούς δότες, θα προσεγγίζουν τις οικογένειες και θα συντονίζουν τις διαδικασίες. Και αντίστοιχα θα πρέπει να είναι επαρκώς στελεχωμένες οι μονάδες, ώστε να αξιοποιούν τα μοσχεύματα», υπογραμμίζει ο Γιώργος Παπαθεοδωρίδης, συμπληρώνοντας πως αντίστοιχα υποστήριξη χρειάζεται και ο ΕΟΜ.

Εν τω μεταξύ, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί πως έως και σήμερα το πεδίο των παιδιατρικών μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα παραμένει σχεδόν ανενεργό. Αναλυτικότερα, εντός των συνόρων διενεργείται μόνο ένας μικρός αριθμός μεταμοσχεύσεων νεφρών σε εφήβους και σε μικρότερους ασθενείς άνω των οκτώ ετών, με αποτέλεσμα τα μεταμοσχευτικά κέντρα του εξωτερικού να αποτελούν στη συντριπτική πλειονότητα μονόδρομο.

Εύη Σαλτού

Μάρθα Καϊτανίδη