Γλυπτά Παρθενώνα: Ο αγώνας της Μελίνας Μερκούρη για την επιστροφή

Οι σημαντικοί σταθμοί στην άρρηκτη σχέση της Μελίνας Μερκούρη με τη διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα που έγινε για εκείνη σκοπός και όραμα ζωής. Οπως ακριβώς το είχε πει: «Ελπίζω να δω τα Μάρμαρα στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ».

1961

Εκείνη τη χρονιά ο Ζιλ Ντασέν γυρίζει τη «Φαίδρα» που βασίζεται στον μύθο του Ιππόλυτου του Ευριπίδη, με πρωταγωνιστές τη Μελίνα, τον Αντονι Πέρκινς και τον Ραφ Βαλόνε. Σύμφωνα με το σενάριο της ταινίας, υπάρχει μία σκηνή όπου η Μερκούρη και ο Πέρκινς συναντιούνται στο Βρετανικό Μουσείο, στην αίθουσα που φιλοξενούνται τα Γλυπτά. Η διεύθυνση του μουσείου φέρνει, αρχικά, μεγάλα προβλήματα που κάνουν, περίπου, αδύνατη την κινηματογράφηση στη συγκεκριμένη αίθουσα. Η άδεια, τελικά, δίνεται αλλά αυτή η ιστορία εξαγριώνει τη Μελίνα. Η ιδέα του επαναπατρισμού των Μαρμάρων αρχίζει να θεριεύει μέσα της ως ένα είδος ιερής αποστολής. Οργανώνει την ιδέα μίας διεθνούς εκστρατείας αλλά η χούντα των συνταγματαρχών δημιουργεί άλλες προτεραιότητες.

1981

Η Μελίνα είναι πια υπουργός Πολιτισμού στην πρώτη κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ. Βρίσκεται στην Κρήτη κι εκεί συναντά, τυχαία, έναν άγγλο δημοσιογράφο. Της ζητά μια συνέντευξη για βρετανικό ραδιοφωνικό σταθμό κι εκείνη δέχεται. Σε αυτήν τη συνέντευξη αναφέρεται για πρώτη φορά στη διεκδίκηση των Γλυπτών. Προκαλείται σάλος αλλά ήδη ο σπόρος έχει πέσει και, σύντομα, αρχίζει να ευδοκιμεί.

1982

Τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς γίνεται στο Μεξικό το συνέδριο της UNESCO. Και στον επίσημο λόγο της αναφέρεται για πρώτη φορά επίσημα στον επαναπατρισμό των Γλυπτών. Σε εκείνη την εμβληματική ομιλία της, αφού αναφέρεται πρώτα στις γυναίκες και μετά στον πολιτισμό της Μεσογείου, καταλήγει στον Elgin: «…Ο λόρδος Elgin είχε ισχυρισθεί, ότι η πράξη του είχε σαν κίνητρο τον ιδεαλισμό, γιατί θεώρησε αναγκαίο να σώσει τα μάρμαρα αυτά «από χέρια άξεστα και πνεύματα αδιάφορα». Θα σας πω μια μικρή ιστορία: Η Ακρόπολη κατεχόταν από οθωμανικές δυνάμεις, πολιορκημένες από τον ελληνικό εθνικοαπελευθερωτικό στρατό. Οι οθωμανοί κατακτητές της Ακρόπολης έμειναν από πολεμοφόδια και άρχισαν να καταστρέφουν τους κίονες για να αφαιρέσουν το μολύβι να κάνουν μ’ αυτό βόλια κανονιών. Οι Ελληνες τους έστειλαν ένα μήνυμα, που το βρίσκω ιστορικό: «Μην αγγίξετε τους κίονες της Ακρόπολης. Θα σας στείλουμε βόλια». Και το έκαναν. Ηταν αυτά τα άξεστα χέρια που βάσταξαν τα βόλια και τα αδιάφορα πνεύματα, που αντάλλαξαν τη ζωή τους για να περισώσουν την κληρονομιά τους».

1983

Η Μελίνα είναι καλεσμένη από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Λονδίνου για να δώσει μια διάλεξη με θέμα «Η δημοκρατία στην Τέχνη». Εκεί συναντά τυχαία τον τότε διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου σερ Ντέιβιντ Ουίλσον. Και οι κάμερες καταγράφουν μια μεταξύ τους συνομιλία με την ελληνίδα υπουργό Πολιτισμού να του κουνά το δάχτυλο όταν εκείνος της λέει ότι υπάρχουν πολλά μοναδικά μνημεία στον κόσμο: «Εσείς το λέτε αυτό; Υπάρχουν, δηλαδή πολλοί Παρθενώνες στον κόσμο;». Ακόμη και βρετανικά κανάλια αναφέρονται ειρωνικά στον διευθυντή του Μουσείου που «κλήθηκε να αντιμετωπίσει» τη Μελίνα Μερκούρη.

1986

Η Μελίνα καλείται από το Oxford Union, τον παλαιότερο φοιτητικό σύλλογο στον κόσμο επικεφαλής του οποίου τότε ήταν ο Μπόρις Τζόνσον, να μιλήσει για το θέμα. Και η ομιλία της προκαλεί ενθουσιασμό: «Υπάρχουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα» λέει μεταξύ άλλων. «Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. Οπως υπάρχει ο Δαυίδ του Michael Angelo, υπάρχει ο Μυστικός Δείπνος του Da Vinci, υπάρχει ο Ερμής του Πραξιτέλη, υπάρχουν οι Ψαράδες στη θάλασσα του Turner, υπάρχει η Capella Sixtina. Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. …Ξέρετε, λένε ότι εμείς οι Ελληνες είμαστε ένας θερμόαιμος λαός. Να σας πω κάτι, είναι αλήθεια. Και είναι γνωστό πως δεν αποτελώ εξαίρεση. Γνωρίζοντας τι σημαίνουν τα Γλυπτά αυτά για τον ελληνικό λαό δεν είναι εύκολο να μιλήσω ψύχραιμα για το πώς πάρθηκαν από την Ελλάδα, αλλά θα προσπαθήσω. Το υπόσχομαι».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ