Από τα πρωτόκολλα και το τελετουργικό, στην ουσία που αξίζει να συζητήσουμε για το Τατόι

Ο θάνατος του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου και η επιλογή του Τατοΐου ως χώρου ενταφιασμού του είναι ένα από αυτά τα γεγονότα του σήμερα που επικεντρώνουν το ενδιαφέρον των ΜΜΕ και αναδεικνύουν ζητήματα, ή μάλλον αδυναμίες, της σύγχρονης Ελλάδας.

Είναι το έλλειμμα πολιτισμού -ή και η αδιαφορία-, η ανικανότητα του κράτους στην διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην ιεράρχηση προτεραιοτήτων αναφορικά με την λήψη αποφάσεων για το παρόν και το μέλλον των πολιτιστικών μας πόρων.

Η ορθολογική αξιοποίηση της κρατικής περιουσίας δεν είναι απλά μια προϋπόθεση για να ενεργοποιηθεί ένας μοχλός ανάπτυξης, ενισχύοντας ταυτόχρονα την απασχόληση, αποφέροντας έσοδα στο κράτος και αποτελώντας φορέα διαχείρισης και διάχυσης της πολιτιστικής -και όχι μόνο- κληρονομιάς.

Στις μέρες μας είναι πολλά περισσότερα.

Είναι ο στενός συσχετισμός της με το εθνικό μας προϊόν: τον τουρισμό, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τον συνδυασμό αυτών (σ.σ., βιώσιμος τουρισμός), αλλά και την ίδια την πολιτική, τις (περιορισμένες) ενέργειες στο πλαίσιο της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς, τα (ελλιπή αλλά επιβεβλημένα) ερεθίσματα που συνδέονται με την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ώστε να επιτευχθεί η ευαισθητοποίηση και η αυξανόμενη εμπλοκή του κοινού σε θέματα προστασίας, αλλά και η κριτική στήριξη από πλευράς πολιτών των ενεργειών διαχείρισης της κρατικής περιουσίας.

Όμως το «ιδανικό» απέχει πολύ από το «ιδιότυπο» ελληνικό καθεστώς.

Υπάρχει μια έντονη αντίθεση ανάμεσα στις διεθνείς και εθνικές πρακτικές διαχείρισης μνημείων -και γενικότερα της κρατικής περιουσίας-, η οποία εκδηλώθηκε με ξεκάθαρο τρόπο ιδίως την τελευταία εικοσαετία.

• Για το πόσο παραμελήθηκε και δεν αξιοποιείται σήμερα η τέως βασιλική περιουσία, η οποία μάλιστα περιήλθε στο κράτος με χρήματα από την φορολόγηση των Ελλήνων πολιτών πριν από δύο δεκαετίες.
• Για την εγκατάλειψη μεγάλου αριθμού ολυμπιακών ακινήτων και εγκαταστάσεων που επίσης κατασκευάστηκαν με χρήματα από τη φορολόγηση των πολιτών, οι οποίοι σήμερα βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανεπάρκεια της πολιτειακής εξουσίας σε όλα τα επίπεδα.
• Για την άνοδο και την πτώση των ξενοδοχείων Ξενία, που όταν ξεκίνησαν είχαν σαν στόχο να στηρίξουν την τουριστική ανάπτυξη της χώρας και γι’αυτό ανεγέρθηκαν σε σημεία ιδιαίτερου κάλλους αποτελώντας ταυτόχρονα δείγμα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, ενώ σήμερα η εικόνα τους είναι ταυτόσημη με την έννοια της εθνικής μιζέριας και παρακμής. Και τόσο άλλα παραδείγματα…

Δεν είναι αργά να καταλάβουμε την αναγκαιότητα ανάδειξης και εν τέλει προστασίας όλων εκείνων των διαχρονικών τοποσήμων που διαμορφώνουν την σημερινή μας ταυτότητα. Εξάλλου, χωρίς τη γνώση των μαύρων σελίδων της ιστορίας, όπως εκείνων των πολιτικών στιγμών της μεταπολεμικής Ελλάδας, πως θα αναγνωρίζουμε κινδύνους που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τη σημερινή εποχή και να πορευόμαστε σεβόμενοι τους δημοκρατικούς θεσμούς;

Χανόμαστε. Αλλοιωνόμαστε, διχαζόμαστε και τελικά ετεροπροσδιοριζόμαστε, σε μια εποχή που, για την Ελλάδα και για το συγκεκριμένο ζήτημα, αποτελούν παράδειγμα πρωτεύουσες ακόμα και λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών (π.χ., Σκόπια, Βουκουρέστι, Κάιρο) με υποδειγματική αξιοποίηση ανάλογων ακινήτων που εδράζονται στην εύκολα προσβάσιμη, πολύτιμη περιαστική ζώνη.

Η Δρ. Ελισσάβετ Φελώνη είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής