Σπάνιες γαίες: Ποιες είναι και γιατί είναι στρατηγικής σημασίας [Γράφημα]

Η είδηση ότι στη Σουηδία ανακαλύφθηκε ένα κοίτασμα με σπάνιες γαίες, έχει κάνει τον γύρο του κόσμου και συγχρόνως έχει πυροδοτήσει μεγάλο κύμα συζητήσεων για το πόσο σημαντική είναι αυτή η ανακάλυψη για την Ευρώπη.

Τι είναι όμως οι σπάνιες γαίες και γιατί θεωρούνται τόσο σημαντικές και στρατηγικής σημασίας;

17 σπάνια μέταλλα

Οι σπάνιες γαίες έχουν ονομασθεί έτσι διότι πρόκειται για μια ομάδα 17 μετάλλων τα οποία είναι εξαιρετικά σπάνια και βρίσκονται σε ελάχιστα σημεία ανά τον πλανήτη.

Αυτά είναι τα εξής: Νεοδύμιο (Nd), Πρασεοδύμιο (Pr), Σαμάριο (Sm), Δυσπρόσιο (Dy), Τέρβιο (Tb), Λανθάνιο (La), Λουτέτιο (Lu), Κέριο(Ce), Ύττριο (Y), Eυρώπιο (Eu), Γαδολίνιο (Gd), Χόλμιο (Ho), Σκάνδιο (Sc), Θούλιο (Tm), Υτέρβιο (Yb), Προμέθιο (Pm) και Έρβιο(Er).

Κάτι περισσότερο από το 85% της παγκόσμιας παραγωγής προέρχεται από την Κίνα, ενώ μικρά κοιτάσματα υπάρχουν στη Νότια Αμερική, στην Αυστραλία και στη Αφρική. Το περασμένο καλοκαίρι ανακαλύφθηκε ένα μεγάλο κοίτασμα στην Τουρκία με 694 εκατ. τόνους, στο οποίο βρίσκονται 10 από τις 17 σπάνιες γαίες και ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα στον κόσμο.

Οι σπάνιες γαίες εξαιτίας της σύνθεσής τους έχουν μεγάλη ανοχή στις υψηλές θερμοκρασίες και έτσι βρίσκουν εφαρμογή και χρησιμοποιούνται ευρέως στην υψηλή τεχνολογία, από τα κινητά τηλέφωνα και τα τάμπλετ, έως τις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και τα αμυντικά πυραυλικά συστήματα.

Ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ – Κίνα

Οι σπάνιες γαίες ήρθαν στο προσκήνιο, όταν οι ΗΠΑ και η Κίνα επιδόθηκαν σε έναν εμπορικό πόλεμο, επιβάλλοντας εκατέρωθεν δασμούς η μία στα προϊόντα της άλλης.

Στην κορύφωση του εμπορικού πολέμου το 2019, ο Κινέζος πρόεδρος έκανε μια επίσκεψη σε κοίτασμα και μονάδα εξόρυξης και επεξεργασίας σπάνιων γαιών. Στις δηλώσεις στο πλαίσιο της επίσκεψής του, ο Σι Τζιπίνγκ άφησε σαφείς αιχμές ότι η Κίνα με τα κοιτάσματα που διαθέτει αφενός έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα, αφετέρου μπορεί ανά πάσα στιγμή να αναθεωρήσει τη διάθεσή τους.

Συναγερμός σε ΗΠΑ και Ευρώπη

Οι δηλώσεις αυτές λειτούργησαν ως σήμα κινδύνου, με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη να τίθενται σε κατάσταση συναγερμού.

Κατόπιν των αιχμών του Κινέζου προέδρου και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού συγχρονισμένα οι κυβερνήσεις συνειδητοποίησαν ότι η μεγάλη εξάρτηση από την Κίνα είναι επικίνδυνη και μπορεί να αποβεί και καταστροφική.

Σχεδόν το 98% της ζήτησης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλύπτεται από την Κίνα, ενώ για τις ΗΠΑ το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται στο 80%.

Αδιέξοδο

Πίσω στο 2019 όταν ακόμη δεν είχε ανακαλυφθεί το κοίτασμα την Τουρκία πόσο μάλλον στη Σουηδία, τόσο η Ευρώπη όσο και οι ΗΠΑ επιδόθηκαν σε καταρτισμό σχεδίων για απεξάρτηση από την Κίνα.

Επισημάνθηκε η ανάγκη για την κατασκευή μονάδων επεξεργασίας των σπάνιων αυτών μετάλλων.

Ωστόσο, η κατάσταση στην αγορά των σπάνιων γαιών μοιάζει με μονόδρομο. Η επεξεργασία να γίνεται επί ευρωπαϊκού ή αμερικανικού εδάφους. Όμως οι πρώτες ύλες από πού θα προμηθεύονται όταν περί του 80% εξ αυτών προέρχεται από την Κίνα;

Να σημειωθεί ότι και για την κυβέρνηση Μπάιντεν η απεξάρτηση των ΗΠΑ από την Κίνα έχει χαρακτηρισθεί ως ύψιστης σημασίας για την εθνική ασφάλεια. Οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται ευρέως τόσο στις πλακέτες σε συστήματα ελέγχου πυραύλων, όσο και σε αυτές των πολεμικών αεροσκαφών, όπως και στα ραντάρ.

Γυρίζει σελίδα η Ευρώπη;

Στο κοίτασμα στο ορυχείο Περ Γκάιγερ στη Σουηδία εκτιμάται ότι βρίσκονται περί του 1 εκατ. τόνων οξειδίων σπάνιων γαιών. Καταλαβαίνει κανείς ότι ο όγκος αυτός μπορεί να καλύψει ένα μέρος των αναγκών των ευρωπαϊκών χωρών.

Πέραν του περιορισμένου όγκου, σύμφωνα με τις πρώτες πρόχειρες εκτιμήσεις θα χρειασθούν περί των 10 με 15 ετών, προκειμένου η Ευρώπη να παρουσιάσει τις σπάνιες γαίες ως μέταλλο έτοιμο προς χρήση.

Η σπανιότητα των μετάλλων αυτών, απαιτεί υψηλής τεχνολογίας εξόρυξη, επεξεργασία και παραγωγή. Είναι δεδομένο ότι από τη στιγμή που στην Ευρώπη έως σήμερα δεν υπήρχαν σπάνιες γαίες, μοιραία δεν υπάρχει και η τεχνογνωσία για να παραχθούν.

Μακρύς ο δρόμος

Εντέλει, ο δρόμος για να καταστεί η Ευρώπη αυτόνομη καλύπτοντας τις ανάγκες της έστω και εν μέρει για σπάνιες γαίες δείχνει ότι θα είναι ακόμη μακρύς.

Πηγή: ΟΤ