Ζάκρος: Μια ταινία αφιέρωμα στο μινωϊκό πολιτισμό

Επίκεντρο είναι η ανασκαφή της Ζάκρου, του μινωικού πολιτισμoύ της Ζάκρου που άνθησε στο νοτιοανατολικότερο άκρο της Κρήτης από το 1900 -1450 π.Χ. και τα χνάρια της οποίας έμεινα ασύλητα ώσπου η εξ’ ολοκλήρου ελληνική αρχαιολογική σκαπάνη να φέρει στο φως από τα τέλη της δεκαετίας του εξήντα ως τα μέσα του ογδόντα.

Ο μαγικός τόπος

Ο Κουτσαφτής που είχε μάθει για την ανασκαφή ήδη από τη δεκαετία του ογδόντα από την κόρη του αρχαιολόγου Νικόλα Πλάτωνος (του ανθρώπου που ανέσκαψε το Παλάτι της Ζάκρου), μαγεύτηκε από τον τόπο και τον αρχαίο αυτό πολιτισμό και με πυρήνα την ανασκαφή ύφανε μία ιστορία πλέκοντας μονοπάτια που πάνε τόσο μακριά όσο στην άλλη άκρη του κόσμου, φτάνουν στον ουρανό, όμως ξεκινούν και καταλήγουν από τη γη της Ζάκρου και στους ανθρώπους της· όλα όσα διατηρούν ίσως ασυνείδητα από τότε ως τώρα.

«Ο άνθρωπος που πάτησε στο φεγγάρι, η απόληξη του πολιτισμού που ξεκίνησε από τη Ζάκρο… εκεί αισθάνεσαι ότι είσαι στη στέγη του κόσμου», ακούγεται να λέει χαρακτηριστικά ο Κουτσαφτής.

35 χρόνια πέρασαν για την ολοκλήρωση της ταινίας

Το ιδιαίτερο στοιχείο του χρόνου εντοπίζεται και στην ίδια τη διαδικασία δημιουργίας της ταινίας. Διαγράφει και αυτή μία μεγάλη χρονική τροχιά, αφού ολοκληρώθηκε μέσα σε 35 χρόνια από την αρχική γνωριμία του Κουτσαφτή με τον τόπο. Αιτίες όπως η απόσταση από τη Ζάκρο και η δυσκολία μετακίνησης υπήρξαν μάλλον δευτερεύουσες. Διότι από το μέχρι τώρα αξιόλογο έργο του, είναι σαφές ότι ο Κουτσαφτής παράγει μέσα από το βίωμα, την κατεργασία που θέλει χρόνο, μελέτη και ενσυναίσθηση. Κατά κάποιον τρόπο δουλεύει και αυτός σαν ένας αρχαιολόγος, διαρκώς σκάβοντας στα στρώματα του χρόνου και φωτίζοντας το σήμερα μέσα από το χθες.

Παρότι λοιπόν η Zάκρος θα προβληθεί για πρώτη φορά φέτος, ίσως και με αφορμή την έκδοση του πρώτου τόμου των πορισμάτων της ανασκαφής το 2021 (υπολογίζεται ότι θα χρειαστούν άλλοι 15 τόμοι και πολλά χρόνια ακόμα), το ξεκίνημα της ταινίας έρχεται μεν μετά την ταινία Σεμνών Θεών, μία ταινία και αυτή για ανασκαφή, στην περιοχή του Κολωνού αλλά ξεκινά πριν την ιδέα της πολυβραβευμένης ταινίας Aγέλαστος Πέτρα.

Kαθώς όμως οι ταινίες δουλεύονται κατά διαστήματα παράλληλα, έχουν μεταξύ τους κοινά στοιχεία. «Η δική μας προσπάθεια δεν είναι παρά στιγμές πάνω στην ατέλειωτη γραμμή του χρόνου», ακούμε στο Χαίρε Αρκαδία (2013), σκέψη που επανέρχεται και στη Zάκρο. Ανατέμνουν τον χρόνο, την ιστορία και το αποτύπωμά της στους τόπους και στους ανθρώπους, τιμούν τη μνήμη κι εξυμνούν τη φύση. «Ο άνθρωπος, μία δέσμη μνήμες καμωμένες από δεκάδες πράγματα», «η γη ένα παλάτι της μνήμης»: είναι ορισμένες φράσεις από το σενάριο της ταινίας.