Η Αθήνα χωρίς Παρθενώνα

Νωρίτερα σήμερα, με άρθρο του στη στήλη των Απόψεων, ο Οδυσσέας Ιωάννου, άνθρωπος πέραν πάσης αμφιβολίας πνευματώδης, έθεσε ένα ενδιαφέρον ερώτημα: «Τι θα άλλαζε αν ξυπνούσαμε ένα πρωί και έλειπε ο Παρθενώνας, αν στη θέση του έμενε σκέτος ο βράχος;»

Για μια Αθήνα χωρίς Παρθενώνα, για μια Ελλάδα και μια Ευρώπη χωρίς Παρθενώνα, είχε γράψει ήδη από τη δεκαετία του ’60 ο Γιώργος Θεοτοκάς, στο μυθιστόρημά του «Οι καμπάνες» (το ακόλουθο απόσπασμα προέρχεται από την εφημερίδα «Το Βήμα», όπου είχε πρωτοδημοσιευτεί σε συνέχειες το εν λόγω μυθιστόρημα, λίγον καιρό μετά το θάνατο του Θεοτοκά):

Αιωνιότητα! Ποιος δε μίλησε για αιωνιότητα εμπρός στην Ακρόπολη της Αθήνας; Έτσι είχα μιλήσει κι εγώ, αμέτρητες φορές, στα περασμένα. Αλλά τη μέρα εκείνη η λέξη, αναβλύζοντας στην ψυχή μου, με τρόμαζε αναπάντεχα, μου έδωσε δέος. Μου φάνηκε τόσο ελαφρό, τόσο ευκολόσπαστο το μαρμάρινο έργο που ορθωνότανε μπροστά μου, μες στο εξαίσιο φως, ώστε δε θα τολμούσα να τ’ αγγίξω ούτε με την άκρη των δαχτύλων. Είναι μπορετό, αναρωτήθηκα, τούτο το πράμα το μικρό, το λεπτεπίλεπτο, να στέκεται εκεί, αγονάτιστο, δυόμισι χιλιάδες χρόνια, σαν ιδέα που δε φοβάται τη φθορά, σαν πρώτη αρχή, που σ’ αυτήν προορίζεται να επιστρέφει ολοένα το πνεύμα και να βρίσκει την ελευθερία του, τη νιότη του, τη δημιουργική του ορμή; Είναι δυνατό το απλό, γεωμετρικό αυτό σχήμα να ατενίζει τα μελλούμενα με τέτοια σιγουριά; Έσφιξα την καρδιά μου γιατί αισθάνθηκα πως ξανάρχιζαν να με ταράζουν έντονοι και ακανόνιστοι παλμοί.

Τότε σηκώθηκε ο μπάτης. Ένας αρκετά συνηθισμένος μπάτης του Σαρωνικού, δυνατός βέβαια, μα όχι και για να καταπλήξει κανέναν. Με άγγισε απότομα στην πλάτη και σήκωσε το γύρο του καπέλου μου, που το άρπαξα μηχανικά για να μη μου φύγει. Ύστερα απλώθηκε σ’ ολόκληρη την κατοικημένη περιοχή, για να χτυπηθεί στις πλαγιές των βουνών. Είταν, κατά τα φαινόμενα, ο λεγόμενος «καμπανάτος» άνεμος γιατί άκουσα, από διάφορα σημεία, να σημαίνουν οι καμπάνες των εκκλησιών της Αθήνας. Τα νεύρα μου τεντώθηκαν σαν χορδές. Ως ότου όμως προφτάσω να συλλογιστώ το γεγονός, έτσι που λένε εν ριπή οφθαλμού, ο μπάτης είχε κιόλας χτυπήσει την Ακρόπολη ολάκερη, σ’ όλο της το ύψος και το πλάτος. Αισθάνθηκα έναν πόνο μες στα μάτια και πάλι τις φλέβες μου έτοιμες να σπάσουν. Έφριξα.

Όλα συνετελέστηκαν μέσα σε δευτερόλεπτα. Πρώτα ο αέρας σώριασε καταγής, σε μιαν άμορφη στοίβα υλικού, το σύμπλεγμα των κτισμάτων στα αριστερά. Ο Παρθενώνας αντιστάθηκε μερικές στιγμές. Παρ’ όλην την ελαφρότητά τους, είχαν, όπως αποδείχτηκε, οι κολόνες του περισσότερη αντοχή από τις άλλες οικοδομές του Ιερού Βράχου, κάποια δύναμη που μου φάνηκε σαν μετάλλινη. Η εντύπωσή μου όμως είταν απατηλή. Αμέσως σχεδόν, όλα τα πήρε ο άνεμος και τα σκόρπισε σαν πούπουλο, στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, κι έμεινε ο Βράχος ολόγυμνος και ξερός, κρανίου τόπος.

Το θέαμα που πρόβαλε μπροστά μου  δε θα το είχα ονειρευτεί ποτέ στη ζωή μου, αν δεν το έβλεπα με τα ίδια μου τα μάτια· η Αθήνα χωρίς Παρθενώνα. Τι είταν πια δεν ξέρω εκείνη η ασχημάτιστη, μεγάλη πόλη, η στραμμένη προς τη θάλασσα και ζωσμένη από μενεξεδένια βουνά, σε ποιαν άκρη της Μεσογείου βρισκότανε ή και σε άλλην περιοχή του κόσμου, στην Καλιφορνία, να πούμε, στην Αργεντινή ή στην Αυστραλία. Δεν είταν, οπωσδήποτε, η Αθήνα που είχα μέσα μου. Αλλά ούτε και η Ελλάδα, ολόγυρα, είταν πια η Ελλάδα. Το πιο παράξενο, μάλιστα, είταν πως κ’ η ίδια η Ευρώπη είχε πάψει να είναι Ευρώπη.

Οιαδήποτε δική μας προσθήκη ή σχόλιο στα ανωτέρω σαφώς περιττεύει.