Οι ερασιτέχνες της Ρώμης

Πριν αναλάβει πρωθυπουργός της Ιταλίας, στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, η ηγέτις του μεταφασιστικού κόμματος Fratelli d’ Italia είχε επανέλθει στην ιδέα ενός ναυτικού αποκλεισμού «για να μην έρχονται παράνομοι μετανάστες» στη χώρα. Η λύση ήταν βέβαια εκ των πραγμάτων ανεφάρμοστη, την είχε δοκιμάσει παλαιότερα και ο εταίρος της, ο Ματέο Σαλβίνι, ως υπουργός Εσωτερικών – από πλευράς πολιτικής επικοινωνίας όμως παρέμενε προσοδοφόρα. Ως πρωθυπουργός, η Τζόρτζια Μελόνι θέλησε σε κάθε περίπτωση να κάνει πράξη την υπόσχεσή της για έλεγχο των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη περνώντας σε νέο επίπεδο τον πολύχρονο δικαστικό και πολιτικό πόλεμο του ιταλικού κράτους στις ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στη διάσωση προσφύγων και μεταναστών στην Κεντρική Μεσόγειο. Στις 3 Ιανουαρίου τέθηκε σε εφαρμογή, υπό τη μορφή διατάγματος, ένας νέος «κώδικας συμπεριφοράς» για τα ανθρωπιστικά σκάφη.

Μία από τις καινοτομίες του είναι το υποχρεωτικό τέλος των «ταυτόχρονων» επιχειρήσεων διάσωσης. Από τη στιγμή που οι ιταλικές Αρχές υποδεικνύουν κάποιο λιμάνι αποβίβασης σε ένα σκάφος ΜΚΟ, αυτό οφείλει να κατευθυνθεί εκεί χωρίς καθυστέρηση. Με άλλα λόγια, ένα διασωστικό σκάφος που έχει περισυλλέξει ναυαγούς απαγορεύεται να παρεκκλίνει της πορείας του προκειμένου να προσεγγίσει άλλο πλοιάριο που κινδυνεύει, ό,τι και αν λέει το Δίκαιο της Θάλασσας και οι διεθνείς συμβάσεις που έχει υπογράψει η Ιταλία – εκτός και αν λάβει ειδικό αίτημα από τις Αρχές. Δεύτερη καινοτομία: η κυβέρνηση υποχρεώνει πλέον τις ΜΚΟ να συλλέγουν τις αιτήσεις ασύλου εν πλω, ώστε να αναλαμβάνει τη διοικητική διαδικασία η χώρα της οποίας σημαία φέρει το διασωστικό σκάφος. Πολλοί έχουν προειδοποιήσει πως αυτό αποτελεί συνταγή για νομικές σπαζοκεφαλιές: ποιος θα εμποδίσει, π.χ., μια ομάδα σομαλών μεταναστών που περισυλλέγονται από ιταλικό εμπορικό πλοίο ανοιχτά του Μογκαντίσου να αιτηθούν άσυλο στη Ρώμη;

Κάθε πρόβλημα στον καιρό του, μοιάζει να σκέφτεται η κυβέρνηση Μελόνι. Επί του παρόντος, προέχει ο πόλεμος κατά των ΜΚΟ. Οι τελευταίες κινδυνεύουν με πρόστιμα που φτάνουν και τα 50.000 ευρώ εφόσον δεν συμμορφωθούν. Την πρώτη φορά – γιατί σε περίπτωση υποτροπής οι Αρχές έχουν δικαίωμα κατάσχεσης των σκαφών. Για τις ΜΚΟ, το μήνυμα είναι σαφές: σκοπός δεν είναι απλά να παρεμποδιστούν οι επιχειρήσεις διάσωσης, αλλά και να απομακρυνθούν από την Κεντρική Μεσόγειο. Αυτός είναι ο λόγος που το «Ocean-Viking» της SOS Méditerranée υποχρεώθηκε να αποβιβάσει, παραμονές Πρωτοχρονιάς, τους 113 ναυαγούς που είχε περισυλλέξει σε απόσταση 1.650 χιλιομέτρων από το σημείο της διάσωσης, στο λιμάνι της Ραβέννας. Ενα άλλο σκάφος ΜΚΟ αναγκάστηκε την ίδια περίοδο να αποβιβάσει τους ναυαγούς που μετέφερε στο Λιβόρνο, 1.400 χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές της Λιβύης. Από τις αρχές του χρόνου, όμως, την τιμητική της έχει η Ανκόνα. Εκεί αγκυροβόλησε υποχρεωτικά στις 10 Ιανουαρίου το «Ocean-Viking», με 37 ναυαγούς, εκεί αγκυροβόλησε υποχρεωτικά δυο μέρες αργότερα και το «Geo-Barents» των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (MSF), με 73 ναυαγούς, κυρίως από το Σουδάν και τη Νιγηρία: είχε χρειαστεί θαλάσσιο ταξίδι τεσσάρων ημερών προκειμένου να φτάσει στην Ανκόνα, το κόστος των καυσίμων του διπλασιάστηκε. Η κυβέρνηση Μελόνι επιμένει ωστόσο να πριμοδοτεί λιμάνια πολύ βορειότερα από εκείνα όπου ελλιμενίζονταν συνήθως τα σκάφη των ΜΚΟ.

Επισήμως, στόχος είναι να κατανεμηθεί το βάρος σε όλη την επικράτεια. Να μην «εγκαθιδρυθούν μηχανισμοί ρουτίνας στους μεταναστευτικούς διαδρόμους». Και να περάσει στο κοινό η εικόνα μιας κυβέρνησης που έχει τον έλεγχο και δεν επιτρέπει πια στα σκάφη των ΜΚΟ να λειτουργούν σαν «θαλάσσια ταξί». Ξημερώματα της 13ης Ιανουαρίου, την ημέρα που άρχισαν να αποβιβάζονται, ανά πεντάδες, οι 73 ναυαγοί του «Geo-Barents» στην αποβάθρα 22 του εμπορικού λιμένα της Ανκόνας, τους περίμενε πλήθος εκατοντάδων: ο νομάρχης και ο διοικητής της τοπικής αστυνομίας· μεθοριοφύλακες και άνδρες της Guardia di Finanza· πυροσβέστες και αξιωματούχοι της επιστημονικής αστυνομίας· εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού και της Caritas, υπεργολάβων των ιταλικών δημόσιων υπηρεσιών· και φυσικά πολλοί δημοσιογράφοι και κάμερες που μετέδιδαν τις εικόνες ζωντανά. Στο μεταξύ, τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως μόλις ένα 10% των 100.000 μεταναστών που έφτασαν το 2022 στις ιταλικές ακτές είχε περισυλλεγεί από ΜΚΟ.

Αλλά όλα αυτά είναι ερασιτεχνισμοί σε σύγκριση με τον δικό μας επαγγελματισμό. Ούτε μία ΜΚΟ δεν δραστηριοποιείται πλέον στη διάσωση προσφύγων και μεταναστών στο Αιγαίο. Φρόντισε για αυτό η αυστηροποίηση της ελληνικής νομοθεσίας και οι δικαστικές διώξεις εις βάρος πολλών διασωστών και εργαζομένων σε ανθρωπιστικές οργανώσεις. Το Τριμελές Εφετείο Λέσβου ακύρωσε την Παρασκευή τις πλημμεληματικές κατηγορίες της κατασκοπείας, της πλαστογραφίας και της παράνομης ακρόασης ραδιοσυχνοτήτων εις βάρος 24 εξ αυτών, ανάμεσά τους και της Σάρα Μαρντίνι, της σύριας πρόσφυγος που έγινε μαζί με την αδελφή της διάσημη από την ταινία «Οι κολυμβήτριες» στο Netflix: εκκρεμεί όμως πάντα εις βάρος τους η έρευνα για τις κακουργηματικές κατηγορίες της σύστασης και υποστήριξης εγκληματικής οργάνωσης, της διακίνησης μεταναστών, της απάτης κ.λπ. Κι ας έχει μιλήσει το Ευρωκοινοβούλιο για τη «μεγαλύτερη υπόθεση ποινικοποίησης της αλληλεγγύης στην Ευρώπη». Κανένας τουρκικός δάκτυλος θα φρόντισε και για αυτό.