Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο: Όλες οι λεπτομέρειες για την δημιουργία του

Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας θα πάρει σάρκα και οστά τα επόμενα χρόνια και όπως φαίνεται το θέμα θα απασχολήσει πολύ έντονα τη δημόσια σφαίρα.

Ο Σύλλογος Αρχαιολόγων έχει ήδη εκφράσει τις διαφωνίες του για τον τρόπο που έγινε ο κλειστός διαγωνισμός και η Λίνα Μενδώνη στην χθεσινή συνέντευξη τύπου προσπάθησε να δώσει απαντήσεις.

Όπως έχει ήδη ανακοινωθεί τα αρχιτεκτονικά γραφεία των Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ και Αλέξανδρου Τομπάζη κέρδισαν τον κλειστό διαγωνισμό και όλοι αναμένουμε με αγωνία τις μακέτες που δεν είδαμε δυστυχώς χθες.

Το τελικό σχέδιο θα δοθεί στη δημοσιότητα στις 15 Φεβρουαρίου από τον πρωθυπουργό αλλά ας δούμε τι στοιχεία έχουμε μέχρι τότε. Στην συνέντευξη τύπου, εκτός από την Λίνα Μενδώνη, ήταν ο πρόεδρος της διεθνούς επιτροπής επιλογής της αρχιτεκτονικής πρότασης, καθηγητής Ανδρέα Κούρκουλα και ο αρχιτέκτονας Γιάννης Βεντουράκης που είναι ο project manager που έχει επιλέξει η δωρήτρια εταιρεία. Ο διεθνής κλειστός διαγωνισμός για την επιλογή αρχιτεκτονικού προσχεδίου, έγινε χάρη στη δωρεά ύψους 650.000 της οικογενείας Λαιμού.

Αντιδράσεις για τον κλειστό διαγωνισμό

Όσο για τους λόγους που δεν επιλέχθηκε η διαδικασία του ανοιχτού διαγωνισμού -κάτι που προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις, ο κ. Κούρκουλας ανέλαβε να δώσεις απαντήσεις.

«Υπάρχουν διάφορα είδη διαγωνισμών και υπάρχει το ερώτημα, γιατί δεν ήταν ανοιχτός ο διαγωνισμός. Η εμπειρία που υπάρχει, και στις δύο περιπτώσεις, και έχει ακολουθηθεί σε πολλούς διαγωνισμούς ανά την υφήλιο, είναι ότι σε ανοιχτό διαγωνισμό, οι συμμετοχές θα υπερέβαιναν τις 600 με 1000. Αυτό, αποκαρδιώνει σημαντικά γραφεία, λόγω του κόστους αλλά και του χαώδους, αν θέλετε, αυτής της διαδικασίας, να πάρουν μέρος. Και εν πάση περιπτώσει, επιλέξαμε τη στρατηγική, με αυστηρά κριτήρια, επιλογής γραφείων ανά τον κόσμο».

Ο ίδιος στη συνέχεια πρόσθεσε: «Είπαμε από την αρχή ότι ένα μουσείο δεν έχει μόνο τουριστική διάσταση, να φέρουμε τουρίστες στην περιοχή, αλλά έχει πολύ σημαντική επέμβαση στην πόλη, γενικότερα. Και το στοίχημα το μεγάλο, πέρα από το δεδομένο των τουριστών, είναι πόσο οι κάτοικοι μπορούν να επισκέπτονται τους χώρους του μουσείου. Ουσιαστικά να αποτελέσει το μουσείο ένα σημείο συνάντησης του ευρύτερου κέντρου. Να μπορεί να είναι οικολογικά πρωτότυπο, να έχει δηλαδή μια ευαισθησία, γύρω από την σύγχρονη προβληματική. Να απαντήσει με έναν στέρεο τρόπο, στην σχέση έκθεσης πραγμάτων, κυρίως τρισδιάστατων αντικειμένων, με το background, το φόντο, όπου εκτίθενται. Να μπορεί να μας μιλήσει για το θέμα του φωτισμού, του φυσικού φωτισμού, και ιδιαίτερα του κατακόρυφου φωτισμού, μια που μιλάμε για μια μεγάλη επιφάνεια, που θα καταλάβει τον σημερινό κήπο μπροστά από το μουσείο. Επισήμανε δε ότι η ομοφωνία της επιτροπής σε σχέση με την τελική επιλογή αποτελεί ιδανική επισφράγιση της όλης διαδικασίας».

Πρακτικά η επιτροπή κάλεσε δέκα γραφεία του εξωτερικού τα οποία έπρεπε να συνεργαστούν με δέκα γραφεία της χώρας μας για να καταθέσουν κοινή πρόταση.

Χωρίς υπόγεια σύνδεση με το Ακροπόλ

Ένα από τα θέματα που εντυπωσίασε στη χθεσινή ανακοίνωση ήταν ότι τελικά δεν θα υπάρχει υπόγεια σύνδεση του νέου Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με το Ακροπόλ.

Όπως εξήγηση ο κ. Κούρκουλας: «Όλες οι ομάδες που πήραν μέρος θεώρησαν ότι δεν χρειάζεται η ένταση αυτής της υπόγειας σύνδεσης και πρότειναν το πέρασμα και η σύνδεση με το «Ακροπόλ» να γίνει επιφανειακά. Άρα αυτό που έμεινε ως ερωτηματικό είναι η σύνδεση με τα ιστορικά κτίρια του Πολυτεχνείου, τα οποία μπήκαν στο σχεδιασμό ως εν δυνάμει σύνδεση και ώσμωση αυτών των κτιρίων με το μουσείο. Μέχρι εκεί σταμάτησε η ιστορία δηλαδή και αυτά τα τρία κτίρια τα ιστορικά μπροστά, προφανώς θα μπορούν να παίξουν ένα διαφορετικό ρόλο σε σχέση με το ανακαινισμένο μουσείο. Ολη η γειτονιά θα αλλάξει και η ιδέα ήτανε από την Επιτροπή, αν η ιδιοκτησία του Πολυτεχνείου, αυτά τα ιστορικά κτίρια, θα μπορούσαν να είναι σε συνεργασία με το μουσείο και το Δήμο της Αθήνας, ώστε να αποτελέσουν κάποιο κομμάτι εξωστρέφειας της Αρχαιολογικής Σχολής, προς την πόλη. Αυτό όμως μένει σε ένα δεύτερο στάδιο.

Ολες οι μελέτες πήραν υπόψη τους την εν δυνάμει σχέση με αυτά τα τρία ιστορικά κτίρια, τα οποία θα παραμείνουν κτίρια του Πολυτεχνείου και μπορεί να αποτελέσουνε σημαντικό κόμβο σχέσης μουσείου-πολυτεχνείου-δήμου. Να γίνονται εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, εδώ ή δίπλα, εκθέσεις αρχιτεκτονικής εδώ ή δίπλα, πάρτε υπόψη σας ότι τα τρία αυτά κτίρια δεν αντιστοιχούν σαν δομή στον τρόπο διδασκαλίας της αρχιτεκτονικής σήμερα, επειδή είναι τεράστιες αίθουσες, ψηλοτάβανες, ενώ θαυμάσιες για εκδηλώσεις, εκθέσεις.

Η ιδέα λοιπόν ήτανε να μπορέσουμε προχωρώντας, υλοποιώντας το μουσείο, να καταλάβουνε  τις αλλαγές που θα επιφέρει στο γενικότερο κέντρο της Αθήνας και τη συμβολή του Πολυτεχνείου, όπως και το ΑΚΡΟΠΟΛ σε αυτή την δημιουργία μιας νέας συνθήκης σχέσης αρχιτεκτονικής. Δεν νομίζαμε ότι υπάρχει πιο ωραίο όνειρο, να σας το πω αλλιώς, οι φοιτητές της αρχιτεκτονικής, να περνάνε μέσα από το μουσείο για να πάνε στη σχολή τους. Σήμερα το Πολυτεχνείο βρίσκεται δίπλα στο μουσείο και η σχέση τους, η επαφή τους είναι σαν να παίρνεις πούλμαν για να πας εκεί.

Επιπλέον τα κτίρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, οι χώροι του οποίου επίσης αποκαθίστανται, προβλέπεται να συλλειτουργούν με την έννοια ότι θα αναβαθμίζουν πολιτιστικά τη συγκεκριμένη περιοχή».

Η ανακοίνωση της πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων

Το ΔΣ του ΣΑΔΑΣ – Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων σε συνέχεια της από τον Φεβρουάριο του 2022 ανοικτής επιστολής του μαζί με τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΑΠ. 67274/28.02.2022), σχετικά με τις αμφιλεγόμενες διαδικασίες που έχουν ανακοινωθεί από το ΥΠΠΟΑ και αφορούν στην ανέγερση του ΝΕΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ, θεωρεί ότι:

• Η από 09/01/2023 ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ με τα «αποτελέσματα της επιλογής μελέτης αρχιτεκτονικών προσχεδίων» για την ανέγερση του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου από την ορισθείσα Διεθνή Επιτροπή Αξιολόγησης, δεν μπορεί να αναγνωριστεί ως αποτέλεσμα μιας θεσμοθετημένης Διαγωνιστικής Διαδικασίας, ούτε ως τμήμα ενός συμβουλευτικού σταδίου προετοιμασίας, καθώς δεν ακολουθεί όσα ορίζει η ελληνική νομοθεσία. Συγκεκριμένα, βάσει της Υπουργικής Απόφασης (άρθρο 1, παρ. 3α), το ίδιο το Υπουργείο είναι υπεύθυνο να προκηρύξει έναν Διεθνή Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό σε συνεργασία και σύμφωνα με τις προδιαγραφές της UIA-UNESCO.

• Κρίνουμε την έμμεση συνεργασία του ΥΠΠΟΑ με ιδιωτικό Ίδρυμα για τη «δωρεά» μελετών απαράδεκτη, καθώς προσπαθεί να παρακάμψει την ελληνική νομοθεσία, ενώ οι διαδικασίες που ακολουθούνται για την επιλογή των μελετών απέχουν κατά πολύ από τις προδιαγραφές που αναφέρουμε (κλειστός χαρακτήρας του Διαγωνισμού, συμμετοχή μόνο ξένων γραφείων σε ετεροβαρή συνεργασία με ελληνικά, σύνθεση επιτροπής αξιολόγησης με μόνο δύο μέλη αρχιτέκτονες).

• Οι συμμετέχοντες στην προβληματική αυτή διαδικασία Έλληνες αρχιτέκτονες, είτε ως μέλη της επιτροπής αξιολόγησης, είτε ως μελετητές, συμβάλλουν στην απαξίωση του Θεσμού των Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών, στην υποβάθμιση της Αρχιτεκτονικής και στον αθέμιτο επαγγελματικό ανταγωνισμό.

Το ΔΣ του ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ, γνωρίζοντας τη σημασία και την αξία του συγκεκριμένου έργου, καλεί το ΥΠΠΟΑ να ακολουθήσει τη θεσμική διαδικασία που προβλέπει η ελληνική νομοθεσία για τους Διεθνείς Αρχιτεκτονικούς Διαγωνισμούς, ώστε να εξασφαλίσει ένα αποτέλεσμα αντάξιο της ιστορίας και διεθνούς εμβέλειας του ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ.
Παράλληλα καλεί όσους αρχιτέκτονες συμμετείχαν στις διαδικασίες αυτές να συμβάλλουν δια της αποχής τους στην προάσπιση της αρχιτεκτονικής δεοντολογίας και του κύρους του κλάδου μας.