Αλέξανδρος Υψηλάντης: 195 χρόνια από τον θάνατο του αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας

Δύο αιώνες έχουν περάσει από την Επανάσταση του 1821 και ορισμένα πρόσωπα – πρωταγωνιστές των ταραγμένων εκείνων χρόνων, αλλά και της προεπαναστατικής περιόδου, μένουν αφώτιστα. Κι εν πολλοίς δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτό το μεγαλείο της ψυχής τους, το πάθος για την απελευθέρωση της πατρίδας, το αίσθημα της θυσίας και τα ιδανικά που δεν συναντά κανείς εύκολα.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, όπως και όλη η οικογένειά του, τίμησε όσο λίγοι την καταγωγή του, θυσίασε τα πάντα για την Ελλάδα και έμεινε χαραγμένες στη συλλογική μνήμη ως ήρωας. Στρατιωτικός, λόγιος και αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, γεννήθηκε την 1η Δεκεμβρίου του 1792 και πέθανε σαν σήμερα, πριν 195 χρόνια, στις 19 Ιανουαρίου του 1828, σε ηλικία 36 ετών.

Φλογερός πατριώτης

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης γεννήθηκε στην Πόλη και ήταν πρωτότοκος γιος του Κωνσταντίνου Υψηλάντη. Ανατράφηκε σε περιβάλλον που διαπνεόταν από έντονο πατριωτισμό κι έλαβε εκλεκτή μόρφωση. Σε νεαρή ηλικία κατατάχθηκε στον τσαρικό στρατό. Συμμετείχε στους Ναπολεόντειους Πολέμους και στη μάχη της Δρέσδης το 1813 έχασε το δεξιό του βραχίονα, ενώ διετέλεσε και υπασπιστής του Τσάρου Αλέξανδρου Α΄.

Φλογερός πατριώτης θα γίνει μέλος το 1820 της Φιλικής Εταιρείας μυημένος από τον Εμμ. Ξάνθο που θα του προσφέρει και την αρχηγία της Εταιρείας, δηλαδή το αξίωμα του «Γενικού Εφόρου της Αρχής».

Την αποδέχθηκε στις 12 Απριλίου, αφού πρώτα έγιναν δεκτοί οι όροι που έθεσε, και αμέσως άρχισε την οργάνωση του σχεδίου για την έναρξη της Επανάστασης από την Πελοπόννησο.

Ρίχνεται με ενθουσιασμό στην προετοιμασία και προσπαθεί να συντονίσει τους καπεταναίους και τους άλλους Φιλικούς.

Ο Ιερός Λόχος και η κήρυξη της Επανάστασης

Οργανώνει τον «Ιερό Λόχο» και ελπίζει ότι μαζί με τους Έλληνες θα ξεσηκωθούν και οι υπόλοιποι βαλκανικοί λαοί.

Με την ενθάρρυνση του Ιωάννη Καποδίστρια πείσθηκε ότι έπρεπε να επισπεύσει την προπαρασκευή της και τον Ιούνιο του 1820 εγκαταστάθηκε στη Οδησσό.

Τον Φεβρουάριο του 1821 εισβάλλει στη Μολδαβία με τον «Ιερό Λόχο» και λίγο αργότερα, αργότερα ύψωσε τελικά τη σημαία της Επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και συγκεκριμένα στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, όπου απαγορευόταν η παραμονή του τουρκικού στρατού.

Έτσι, στις 26 Φεβρουαρίου ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κηρύσσει, από το Ιάσιο, την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.

Τα πρώτα λόγια της Επανάστασης

Στις 24 Φεβρουαρίου εκδίδει την περίφημη προκήρυξη με τίτλο «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», ένα φλογερό μανιφέστο για τον επαναστατικό αγώνα. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα:

Οι αδελφοί μας και φίλοι είναι πανταχού έτοιμοι, οι Σέρβοι, οι Σουλιώται, και όλη η Ηπειρος, οπλοφορούντες μας περιμένωσιν· ας ενωθώμεν λοιπόν με Ενθουσιασμόν! η Πατρίς μας προσκαλεί!

Η Ευρώπη, προσηλώνουσα τους οφθαλμούς της εις ημάς, απορεί διά την ακινησίαν μας, ας αντηχήσωσι λοιπόν όλα τα Όρη τής Ελλάδος από τον Ήχον τής πολεμικής μας Σάλπιγγος, και αι κοιλάδες από την τρομεράν κλαγγήν των Αρμάτων μας. Η Ευρώπη θέλει θαυμάση τας ανδραγαθίας μας, οι δε τύραννοι ημών τρέμοντες και ωχροί θέλουσι φύγει απ’ έμπροσθέν μας.

Οι φωτισμένοι λαοί της Ευρώπης ενασχολούνται εις την αποκατάστασιν της ιδίας ευδαιμονίας· και πλήρεις ευγνωμοσύνης διά τας προς αυτούς των Προπατόρων μας ευεργεσίας, επιθυμούσι την ελευθερίαν της Ελλάδος.

Ημείς, φαινόμενοι άξιοι της προπατορικής αρετής και του παρόντος αιώνος, είμεθα Εύελπεις, να επιτύχωμεν την υπεράσπισιν αυτών και βοήθειαν πολλοί εκ τούτων φιλελεύθεροι θέλουσιν έλθη, διά να συναγωνισθώσι με ημάς».

Το ηρωϊκό Δραγατσάνι

Τον Μάιο του 1821 οι Οθωμανοί ανακατάλαβαν το Γαλάτσι που προσωρινά είχαν κατακτήσει οι Έλληνες και ύστερα από μια σειρά από συγκρούσεις στις οποίες οι ελληνικές δυνάμεις δεν πέτυχαν κάποια σημαντική νίκη, τον Ιούνιο, έφτασε η στιγμή που ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και οι άνδρες του θα αντιμετώπιζαν τους Τούρκους στο Δραγατσάνι της Ρουμανίας.

Στις 7 Ιουνίου 1821 ο στρατός του Υψηλάντη καταστράφηκε στη μάχη του Δραγατσανίου και υποχώρησε προς τα αυστριακά σύνορα.

Η σύλληψη, ο θάνατος και η τελευταία του επιθυμία

Ο Υψηλάντης  και η συνοδεία του, δύο αδέρφια του και στενοί τους συνεργάτες,  παγιδεύτηκαν από τους Αυστριακούς και φυλακίστηκε στα κάτεργα του Μούγκατς, στο σημερινό Μουγκάτσεβο της δυτικής Ουκρανίας.

Εκεί βρίσκονταν φυλακισμένοι, οι πιο γνωστοί επαναστάτες της Ευρώπης, όμως τους Έλληνες τους επέτρεπαν να προαυλίζονται μόνο την νύχτα για μην έρχονται σε επαφή με τους υπόλοιπους.

Όταν, τον Νοέμβριο του 1827, αποφυλακίστηκε η κατάσταση της υγείας του ήταν πολύ επιβαρυμένη. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης πέθανε δύο μήνες αργότερα, στις 19 Ιανουαρίου του 1828, στη Βιέννη, σε ηλικία 36 ετών.

Ως τελευταία του επιθυμία, ζήτησε να ταριχευθεί η καρδιά του και να μεταφερθεί στην αγαπημένη του πατρίδα, που δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει ελεύθερη.