Παύλος Μάτεσις: Κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε στην ώρα του, κήδεψέ το, ξέχασέ το

Στις 29 Ιανουαρίου 1990, λίγες ημέρες αφότου είχε τιμηθεί το έργο του «Περιποιητής φυτών» με το βραβείο «Κάρολος Κουν», ο συγγραφέας Παύλος Μάτεσις παραχώρησε μια συνέντευξη στην εφημερίδα «Τα Νέα». Απαντώντας στις ερωτήσεις που του είχε θέσει η Έλενα Χατζηιωάννου (έφυγε από τη ζωή το 2013, σε ηλικία 64 ετών), ο Μάτεσις είχε αποκαλύψει αρκετά για τον τρόπο ζωής και σκέψης του, για την ενδιαφέρουσα το δίχως άλλο προσωπικότητά του.

Σχολιάζοντας αρχικά τη βράβευσή του, ο Μάτεσις είχε τοποθετηθεί ως εξής:

«Το σημαντικό είναι να γράφονται έργα που να τα βραβεύει το κοινό με τη ζεστή αποδοχή του. Ήδη μ’ έχει βραβεύσει το κοινό. Αλλά και άνθρωποι όπως η Μελίνα, ο Χορν, ο Ευαγγελάτος κ.ά. Και τελικά ήρθε κι αυτό το ευχάριστο γεγονός του βραβείου. Το ενδεχόμενο ουσιαστικό κέρδος είναι αν με ορισμένα απ’ αυτά τα έργα βοηθηθεί το κοινό να συνειδητοποιήσει πως η λεγόμενη ευτυχία δεν έγκειται στο κυνηγητό ενός οικοπέδου ή δύο, αλλά στο ότι μπορεί να την ανακαλύψουν, αυτή την ενδεχόμενη ευτυχία, στον καλλιτεχνικό χώρο. Αυτή θα μπορούσε να είναι η προσφορά και του έργου και του βραβείου. […] Προσωπικά, φυσικά χάρηκα. Αλλά την άλλη μέρα το είχα κιόλας ξεχάσει, επειδή αναλογίζομαι τη δουλειά που έχω μπροστά μου. Κατέχω ένα χώρο πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη και πρέπει συνεχώς να δικαιολογώ την ύπαρξή μου, για να μη μου κάνουν έξωση».

«ΤΑ ΝΕΑ», 29.1.1990, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Όσο για τη σχέση του ιδίου αλλά και των συγγραφέων εν γένει με το κοινό, ο Μάτεσις, ένας άνθρωπος που αποσιωπούσε επιμελώς –κατά τη διατύπωση της Χατζηιωάννου– τα γεγονότα της ζωής του, είχε δηλώσει τα ακόλουθα:

«Το κοινό έχει μια λατρεία για τους αστέρες. Τους αστέρες όμως του αθλητισμού ή της σκηνής. Αγαπάει να ξεσκεπάζει την ιδιωτική τους ζωή και υποσυνειδήτως χαίρεται όταν το ίνδαλμά του πάθει κάτι κακό. Επειδή και τα ινδάλματα πρέπει να πληρώνουν. Εγώ δεν εντάσσομαι στα ινδάλματα και στους αστέρες βέβαια. Η σχέση μου με το κοινό είναι απόμακρη και ξεκάθαρη. Προσφέρω κάτι. Όποιος θέλει το παίρνει και έχει καλώς, όποιος θέλει δεν το παίρνει και πάλι έχει καλώς. Ούτε νομίζω ότι ο συγγραφέας γίνεται ποτέ σταρ».

«Η αγάπη ζεσταίνει τον άνθρωπο», είχε υποστηρίξει ο Μάτεσις συμπληρώνοντας το συλλογισμό του για το κοινό και την περίφημη αγάπη του, «η αγάπη όμως σε σχέση με το πλήθος δεν είναι πραγματώσιμη. Η αγάπη αφορά άτομα, όχι ομάδα. Μπορώ να αγαπάω κάποιους ανθρώπους, δεν μπορώ να αγαπάω οκτώ εκατομμύρια ανθρώπους. Θα ήταν θεωρητικό. Η αγάπη προϋποθέτει προσωπική επαφή. Και την έχεις ανάγκη. Κι επειδή την εκτιμώ πολύ, δεν τη ζητιανεύω, γιατί τότε την εξευτελίζω. Όταν όμως μου τη δώσουν, αυτό είναι το μέγα βραβείο».

Για το χρόνο που περνάει και τα χρόνια που περνάνε μαζί του, καθώς για τη νοσταλγία που αυτά ενδεχομένως γεννούν, ο Μάτεσις ήταν στις απαντήσεις του αφοπλιστικά ειλικρινής:

«Με τα χρόνια που περνάνε μαθαίνεις ότι δύναμή σου είναι η εξυπνάδα. Για τον άνθρωπο κάθε χρόνος που περνάει είναι κέρδος. Επειδή αποδέχεται τη γνώση, η οποία μπορεί να είναι και οδύνη και αγαλλίαση. Για τον βλάκα κάθε χρόνος που περνάει είναι βάρος. […] Όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος σοβαρεύει. Κι αυτή η πορεία στη ζωή προς το τέλος της, μέσα από τη γνώση ή τη μύηση, σου προσδίδει μια θλίψη. Ίσως στο τέλος, μετά από τη θλίψη, σε περιμένει κάποια ευφροσύνη, αγαλλίαση, δεν ξέρω.

»Το συναίσθημα της νοσταλγίας δεν το ξέρω. Αυτά που πέρασαν, γεγονότα, χρόνια, αισθήματα, παραμένουν μέσα μου. Τα ευγνωμονώ για όσα μου έδωσαν, οδυνηρά ή όχι. Μου αρέσει το σήμερα και περιμένω ένα ανοιχτό αύριο. Ακόμα κι όταν χτυπάει το τηλέφωνο προσδοκώ κάτι ευχάριστο. Φυσικά, αποδέχτηκα όσα έχω χάσει με το χρόνο. Το λάθος μας είναι να προσποιούμεθα ότι δεν έχουμε χάσει πράγματα. Νιάτα, δυνάμεις, ενθουσιασμούς, πλάσματα. Σφάλμα μας είναι να κάνουμε πλαστικές εγχειρήσεις ψυχικές. Είναι γελοίο να επιμένεις στα ενδιαφέροντα που στο παρελθόν σε γοήτευαν. Πρέπει να έχεις τη γενναιότητα και την ευφυΐα να εντοπίζεις τα εκάστοτε παρόντα και εφικτά ενδιαφέροντά σου. Κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε στην ώρα του, κήδεψέ το, ξέχασέ το. Αλλιώς θα καταντήσεις ένας αστείος γέρος».

Σε συνάρτηση με τα ανωτέρω, η άποψη που είχε καταθέσει ο Μάτεσις για τις τρεις ανθρώπινες ηλικίες που κατά κανόνα δεν ισορροπούν μεταξύ τους, τη ληξιαρχική, την ψυχική και την πνευματική:

«Πιστεύω ότι υπάκουσα στις προσταγές της ληξιαρχικής μου ηλικίας και πήρα στα χέρια μου τα χαλινάρια των δύο άλλων ηλικιών. Αυτές τις κουμαντάρω εγώ, ανάλογα με τις αντιστάσεις μου και την αξιοπρέπειά μου. Δεν αναφέρομαι σε μια αξιοπρέπεια κοινωνικοκοσμική. Αξιοπρέπεια εννοώ να μη φορτώνω τον πλησίον μου με τα προβλήματά μου, έστω κι αν ο πλησίον μου είναι ο αδελφός μου. Δεν επιβάλλω τα κατεβασμένα μου μούτρα στον συνομιλητή μου. Φυσικά, κινδυνεύω να με θεωρήσουν άνθρωπο χωρίς προβλήματα και βάσανα και να μείνω αβοήθητος. Αλλά αυτό επιζητώ εν τέλει. Να μείνω αβοήθητος. Είναι ένα είδος νίκης για έναν άκρως εγωιστικό άνθρωπο».

Τέλος, ο Μάτεσις είχε απαντήσει με τον ακόλουθο τρόπο στην ερώτηση που του είχε υποβάλει η Χατζηιωάννου αναφορικά με τα γεγονότα που είχαν σημαδέψει τη ζωή του:

«Τα κορυφαία γεγονότα της ζωής μου είναι θάνατοι. Ένα γεγονός μεγαλοπρεπές, που δεν επιδέχεται κλάψα – όχι κλάμα. Η κλάψα τα υποτιμά. Αυτά παραμένουν ιερά και όχι αντικείμενα συζήτησης, ούτε και θέματα για έργα».

Ο συγγραφέας Παύλος Μάτεσις γεννήθηκε στο χωριό Λάμπεια (Δίβρη) Ηλείας τον Ιανουάριο του 1933 και απεβίωσε στην Αθήνα στις 20 Ιανουαρίου 2013.