Γεράκι: Ο «Μικρός Μυστράς» της Λακωνίας

Στους πρόποδες του Πάρνωνα και σε απόσταση 40 περίπου χιλιομέτρων ανατολικά της Σπάρτης, σε μια περιοχή όπου καλλιεργούνται ως επί το πλείστον ελιές, βρίσκεται ο «Μικρός Μυστράς» της Λακωνίας, το ιστορικό Γεράκι.

Περίτεχνα σπίτια και αρχοντικά, πλακόστρωτα σοκάκια, μνημεία μεγάλης αξίας, παραδοσιακά καφενεία και μια όμορφη πλατεία στολίζουν τη γραφική κωμόπολη, που κατέχει τη θέση του ομώνυμου μεσαιωνικού οικισμού, αλλά και των Γερονθρών (ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται σε λόφο πάνω από το Γεράκι). Οι Γερόνθραι ήταν πόλη των Αχαιών στη Λακωνία, που κατακτήθηκε και αποικίστηκε από το σπαρτιάτη βασιλιά Τήλεκλο.

Το Γεράκι φημίζεται για τη μακρά παράδοσή του στην οικιακή υφαντουργία. Τα ονομαστά «γερακίτικα κιλίμια», που υφαίνονται στο χαρακτηριστικό «όρθιο αργαλειό», ξεχωρίζουν για την πρωτοτυπία των σχεδίων τους, την ποικιλία των χρωμάτων και των διακοσμητικών μοτίβων τους, την ιδιαίτερη τεχνική τους, που μεταλαμπαδεύεται έως σήμερα αναλλοίωτη από γενιά σε γενιά.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι το παλαιότερο σωζόμενο υφαντό του Γερακίου χρονολογείται στα μέσα του 17ου αιώνα, ενώ τα γερακίτικα χαλιά αναφέρονται σε προικοσύμφωνα διαφόρων περιοχών της Πελοποννήσου ήδη από το 18ο αιώνα.

Στα εξαίρετα θρησκευτικά μνημεία του Γερακίου συγκαταλέγονται οι εκκλησίες της Κοίμησης της Θεοτόκου, του Αγίου Αθανασίου (με τοιχογραφίες 13ου-14ου αιώνα), του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου (με τοιχογραφίες 13ου-15ου αιώνα), της Ευαγγελίστριας (με τοιχογραφίες 12ου-13ου αιώνα), του Αγίου Σώζοντος (με τοιχογραφίες 12ου-13ου αιώνα) και του Αγίου Νικολάου (με τοιχογραφίες 13ου αιώνα).

Μια ξεχωριστή ενότητα αποτελεί το μεσαιωνικό κάστρο του Γερακίου, που δεσπόζει σε γειτονικό λόφο με πανοραμική θέα. Το κάστρο οικοδομήθηκε το 13ο αιώνα, όταν η περιοχή είχε παραχωρηθεί στο φράγκο βαρόνο Γκυ ντε Nιβελέ, μετά τη Δ’ Σταυροφορία. Στα κατοπινά χρόνια πέρασε στην κυριαρχία των Βυζαντινών, των Τούρκων και των Ενετών.

Λείψανα τειχών και κτιρίων, καθώς και βυζαντινές εκκλησίες, εντυπωσιάζουν τους λάτρεις της ιστορίας και του πολιτισμού. Ακολουθώντας το μονοπάτι προς την κορυφή του κάστρου, οι επισκέπτες συναντούν κατά σειρά την Αγία Αικατερίνη, με λιγοστές φθαρμένες τοιχογραφίες, την Αγία Παρασκευή, με έξοχη αρχιτεκτονική και ενδιαφέροντα ζωγραφικό διάκοσμο, τον Άγιο Δημήτριο, ερειπωμένο ναό με λιγοστές τοιχογραφίες, τη Ζωοδόχο Πηγή (Ελεούσα), με σημαντικές τοιχογραφίες, και, τέλος, τον Άγιο Γεώργιο, με μαρμάρινο τέμπλο, μοναδικό φράγκικο προσκυνητάρι και τοιχογραφίες 13ου-14ου αιώνα.

Στην κορυφογραμμή, στη διαδρομή προς τη θέση «Πέρα Εκκλησιές», βρίσκονται ο Προφήτης Ηλίας, με ζωγραφικό διάκοσμο συγγενή προς εκείνον της Ζωοδόχου Πηγής, τα Θεοφάνια και ο Ταξιάρχης, με σπάνια τοιχογραφία της Αλώσεως της Ιεριχούς.

Στην ευρύτερη περιοχή του Γερακίου βρίσκονται τα χωριά Καλλιθέα (με τη βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας), Καρίτσα («μπαλκόνι» της Λακωνίας με θαυμάσιο κλίμα) και Αλεποχώρι (παραδοσιακό χωριό με εξαίρετα δείγματα αρχιτεκτονικής).

*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, στο μονοπάτι προς την κορυφή του μεσαιωνικού κάστρου (πηγή: Γιάννης Τούντας).