Ηθοποιοί: «Εκδικητική» απαξίωση των καλλιτεχνών με πλήγμα στο εργασιακό και «κερκόπορτα» σε ιδιωτικά κολλέγια

«Οι γέροι χωριστά, οι νέοι άλλο πράμα. Όποιος τους θέλει αντάμα πληρώνει ακριβά.» λέει στην Παράβαση ο Διονύσης Σαββόπουλος. Για το τίμημα αυτό ήταν έτοιμοι όσοι συμμετείχαν στην ανοιχτή συζήτηση στο ΒΟΞ το Σάββατο το βράδυ με κεντρικό θέμα την υποβάθμιση των πτυχίων των καλλιτεχνικών σχολών.

Οι παρεμβάσεις των νέων παιδιών, σπουδαστών των καλλιτεχνικών σχολών, οι μεστές σε ουσία ομιλίες των κεντρικών ομιλητών και οι ερωτήσεις – τοποθετήσεις από το διαφόρων ηλικιών, επαγγελμάτων, ιδεολογικών τοποθετήσεων κοινό, συνέβαλαν σε μια ουσιαστική συζήτηση που φώτισε προβλήματα, οπτικές, προβληματισμούς και φόβους που συνήθως μένουν στο σκοτάδι λόγω της επιφανειακής προσέγγισης των θεμάτων.

Οι καλλιτέχνες που μίλησαν δεν εξήγησαν μόνο τα πρακτικά θέματα και το πλήγμα που επιφέρει το επίμαχο Προεδρικό Διάταγμα στα εργασιακά δικαιώματα πολλών καλλιτεχνών. Εξέφρασαν κυρίως την απογοήτευσή τους και την αγωνία τους, μιλώντας για άλλη μία απόδειξη ότι η τέχνη και οι άνθρωποι που την υπηρετούν απαξιώνονται και υποτιμώνται από το επίσημο κράτος, κρούοντας κώδωνα κινδύνου για τις επιπτώσεις της αντίληψης αυτής στην κοινωνία και τον πολιτισμό.

Πεταμένοι στην άκρη και παραγκωνισμένοι αισθάνθηκαν και κατά τη διάρκεια της έξαρσης της πανδημίας που χρειάστηκαν αγώνες για να πάρουν από τους τελευταίους μια στήριξη, όταν ήταν αδύνατο να εργαστούν λόγω lockdown. Τις έντονες κινητοποιήσεις τότε αλλά και την μεγάλη στήριξη του κινήματος metoο, με πολλούς ηθοποιούς να «καταγγέλλουν» το υπουργείο Πολιτισμού για την υπόθεση Λιγνάδη, πολλοί τις συσχετίζουν με την τωρινή εξέλιξη και τον αιφνιδιασμό με το ΠΔ.

«Πληρώνουμε τα πανό που σηκώσαμε στα θέατρα ‘’βιαστής είναι’’», ειπώθηκε με πολλούς να κουνούν καταφατικά το κεφάλι από τη Δώρα Χρυσικού, ηθοποιό, στη συγκινησιακά φορτισμένη ομιλία της για τη ζωή του ηθοποιού από τη στιγμή που αποφασίζει τι θέλει να κάνει στη ζωή του μέχρι που σβήνουν τα φώτα της σκηνής.

«Ποιος είναι ο επείγοντας χαρακτήρας στο ζήτημα του προσοντολογίου που να δικαιολογεί το ΠΔ;» ήταν ένα ακόμη επιχείρημα προς επίρρωση του εκδικητικού χαρακτήρα της κυβερνητικής απόφασης.

Σημαντική παρατήρηση πάντως που πρέπει να σταθμίσει κανείς είναι και η συγκυρία ότι έρχονται εκλογές σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στις 500 ειδικότητες που καθορίζει το εν λόγω ΠΔ υπάρχουν και αρκετές που ευνοούνται από τις προβλέψεις του, με το γεγονός ότι στρώνεται το έδαφος για ιδιωτικά κολέγια που θα παρέχουν αναβαθμισμένα πτυχία καθώς και με τις πιέσεις πανεπιστημίων που προσπαθούν να περιχαρακώσουν το χώρο τους. Με άλλα λόγια με το ΠΔ εκπέμπονται σήματα και μηνύματα προς διάφορες κατευθύνσεις που δεν θα ήταν σώφρον να περάσουν απαρατήρητα.

Προβολή στο μέλλον

Αναντίρρητη πραγματικότητα είναι όμως και ότι με ένα Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ), μια fast track διαδικασία που παρακάμπτει τη νομοθετική, φέρνουν προ τετελεσμένου έναν ολόκληρο κλάδο, υποβαθμίζοντας τους σε ΔΕ, απόφοιτους λυκείου.

Αυτή είναι η αντιμετώπιση των εργατών της τέχνης, και αποτελεί προβολή στο μέλλον και για τους υπόλοιπους εργαζόμενους, τόνισε η Μαργαρίτα Συγγενιώτου, λυρική τραγουδίστρια και μέλος της Πανελλήνιας Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος (ΠΟΘΑ).

Υπερβολή; Όχι, γιατί, όπως εξήγησε, την εργασιακή ανασφάλεια με καταπάτηση δικαιωμάτων και απώλεια κατακτήσεων, μαύρη και απλήρωτη εργασία, που διογκώθηκε τα πέτρινα μνημονιακά χρόνια για όλους τους εργαζόμενους και αποτελεί πλέον τη νέα τάξη πραγμάτων, ηθοποιοί και καλλιτέχνες την ζουν εδώ και χρόνια.

Σαφώς η φύση του επαγγέλματος είναι τέτοια που δεν προσφέρει ασφάλεια και σίγουρη δουλειά, και όποιος το επιλέγει πρέπει να το γνωρίζει εκ των προτέρων, αλλά κάποια βασικά δικαιώματα πρέπει να είναι εξασφαλισμένα. Δεν είναι χόμπυ και ‘’ψώνιο’’, όπως προσπαθούν να το παρουσιάσουν πολλοί, είναι σκληρή δουλειά τονίστηκε σωστά πολλές φορές και από πολλούς.

«Δεν βελτιώνονται τα πράγματα για εμάς, απλώς παθαίνουν και οι άλλοι με μια χρονοκαθυστέρηση ό,τι εμείς», είπε χαρακτηριστικά δίνοντας την αφορμή για πολύ ουσιαστικές τοποθετήσεις από τους συμμετέχοντες περί επιβολής ενός ιδιότυπου «μεταφασιστικού μοντέλου εργασίας» σε πολλούς εργασιακούς κλάδους με τον τόνο της λέξης δουλειά να ανεβαίνει ταχύτατα στη παραλήγουσα και περί διαχωρισμού επαγγελματικών και κοινωνικών ομάδων ώστε να μην εντοπίζονται τα κοινά σημεία και κατ’ επέκταση οι διεκδικήσεις να μην είναι μαζικές.

«Δεν υπάρχει μεγαλύτερη τρομοκρατία από την εργοδοτική» είπε χαρακτηριστικά ο Χάρης Τζωρτζάκης, ηθοποιός μέλος του ΣΕΗ και εκ των βασικών ομιλητών, περιγράφοντας γλαφυρά περιστατικά εκφοβισμού από παραγωγούς, διευθυντές θεάτρων και θεατράρχες. Ως ηθοποιός βέβαια, που μένουν άνεργοι τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο και αναγκάζονται να κάνουν και άλλες δουλειές είχε και άλλα παραδείγματα εργοδοτικής αυθαιρεσίας και εκβιασμού, πχ ως εργαζόμενος σε μεγάλο εμπορικό κέντρο.

«Όταν δεν υπάρχουν επαγγελματικά δικαιώματα ασκείται βία» συνόψισε ο Χάρης Τζωρτζάκης, η ομιλία του οποίου έδωσε επίσης έναυσμα για να ανοίξει η συζήτηση γενικά για την ελληνική αγορά εργασίας και τον τρόπο αντιμετώπισης των εργαζομένων.

Το ΠΔ ήρθε να υπογραμμίσει χρονίζοντα προβλήματα, ήταν η τοποθέτηση νεαρής κοπέλας, σπουδάστριας στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου που τελεί υπό κατάληψη ενάντια στην κυβερνητική απόφαση. «Όλη αυτή η υποβάθμιση του επαγγέλματός μας είναι στο πλαίσιο της γενικότερης εξαθλίωσης που υπάρχει στην κοινωνία, στο πλαίσιο της εργατικής εκμετάλλευσης, της υποβάθμισης των ζώων μας. Σε αυτό το σύστημα η μόνη τέχνη που έχει αξία είναι αυτή που μπορεί να φέρει χρήματα» τόνισε και το άκουσμα των λόγων αυτών από ένα νέο παιδί που τώρα ξεκινάει έχει ξεχωριστή σημασία, αντανακλώντας μια εικόνα όχι τιμητική για την κοινωνία.

Τα νέα παιδιά όμως -και αυτό είναι παρήγορο- την απογοήτευσή τους την αντιμετωπίζουν με μαχητικότητα. «Ακόμη και αν αποσύρουν το ΠΔ ο αγώνας μας για τη διεκδίκηση της αναγνώρισης των εργατών της τέχνης και ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για αυτούς πρέπει να συνεχιστεί», είπε η νεαρή κοπέλα.

Στήριξη στον αγώνα τους ζήτησαν οι σπουδαστές των καλλιτεχνικών σχολών, όπου βέβαια ο διαχωρισμός μεταξύ κρατικών και ιδιωτικών, σοβαρών και «της πλάκας» δεν επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ τους, την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων, τη διεκδίκηση πάγιων αιτημάτων όπως το να αντιμετωπίζονται ως φοιτητές με τα προνόμια και τις διευκολύνσεις που έχουν οι φοιτητές άλλων σχολών. Το μόνο που δικαιούνται οι φοιτητές των δραματικών σχολών είναι μια ατέλεια για θέατρα, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται τις ελάχιστες ώρες που τους μένουν από τα μαθήματα, τις εξαντλητικές πρόβες, το διάβασμα να δουλεύουν ως επί το πλείστον σε μπαρ και μεζεδοπωλεία προκειμένου να βγάλουν τα προς το ζην.

Μπείτε μπροστά

Οι τοποθετήσεις των νέων παιδιών, σπουδαστών δραματικών σχολών στην πλειοψηφία τους, αλλά και αυτό το «άνοιγμα» των καλλιτεχνών στην κοινωνία χωρίς καμία διάθεση διαχωρισμού και ελιτισμού απέναντι σε άλλες επαγγελματικές ομάδες εκτιμήθηκε πολύ από τους συμμετέχοντες στη συζήτηση.

«Πριν πάει κάποιος στην διαδήλωση ακούει το αγαπημένο επαναστατικό συνήθως τραγούδι του και όταν γυρίζει διαβάζει το ποίημα ή βλέπει την ταινία που του αρέσει», σημείωσε ο Γιώργος Καλαϊτζίδης, ζητώντας από τους καλλιτέχνες να μπουν μπροστά στους αγώνες για τη βελτίωση του επιπέδου ζωής καθώς. όπως χαρακτηριστικά είπε, δεχόμαστε «πόλεμο» σε πολλά επίπεδα.

Η τέχνη ήταν πάντα στρατευμένη και η επιρροή των καλλιτεχνών τεράστια στην κοινωνία πρόσθεσε, προτρέποντας τους έλληνες καλλιτέχνες να αναλάβουν την ευθύνη που τους αναλογεί.

Παίρνοντας το λόγο, ο ηθοποιός Μάριος Αθανασίου, εκ των βασικών ομιλητών, και ζητώντας συγγνώμη από το κοινό γιατί θα έκανε «διάλογο με τον Γιώργο», εισπράττοντας χαμόγελο ανοχής από τους παρευρισκόμενους και ένα «θα βρεις τον δάσκαλό σου, αγαπημένε μου» από τον Καλαϊτζίδη, υπερασπίστηκε τον κλάδο του, τονίζοντας ότι ήδη οι καλλιτέχνες έχουν βγει μπροστά σε πολλά κρίσιμα ζητήματα, όπως το metoo.

«Αυτό που έγινε δεν ήταν καθόλου δεδομένο και δεν θα συνέβαινε τη δεκαετία του ’90» πρόσθεσε, μιλώντας για βαθιά συντηρητική κοινωνία που σταδιακά όμως αλλάζει. Με αργούς μη ικανοποιητικούς ρυθμούς, αλλά αλλάζει.

Ο Μάριος Αθανασίου και στην αρχική τοποθέτησή του σημείωσε την αξία της παιδείας και της αναγνώρισης ότι η τέχνη είναι αναγκαία για τη ζωή μας. Κανείς από όσους αποφασίζουν δεν ξέρουν τι είναι και την σημασία της τέχνη για τη ζωή, είπε χαρακτηριστικά, εξού και αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους που την υπηρετούν με απαξίωση.

Θέτοντας μάλιστα τα πολύ ουσιαστικά προβλήματα του κλάδου μεταξύ των οποίων η έλλειψη συλλογικής σύμβασης εργασίας και η ανυπαρξία άδειας ασκήσεως επαγγέλματος είπε ότι το ΠΔ ήρθε ως κερασάκι στην τούρτα να επιδεινώσει την κατάσταση.

Το ΠΔ δεν «υπερασπίζεται» τη μόρφωση

Το ζήτημα της ποιότητας σπουδών που προσφέρουν οι δραματικές σχολές δεν παρακάμφθηκε ούτε είναι κάτι που οι συμμετέχοντες στη συζήτηση το θεωρούν μικρής σημασίας. Αντιθέτως. Όμως σίγουρα αυτό δεν είναι ευθύνη των παιδιών που πηγαίνουν να σπουδάσουν και να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους, με πολλά από αυτά μάλιστα να πληρώνουν καθόλου ευκαταφρόνητα ποσά στις ιδιωτικές δραματικές σχολές. Όλες οι δραματικές σχολές τελούν υπό την εποπτεία του υπουργείου Πολιτισμού. Και όποιος έχει την εποπτεία πρέπει να ελέγχει και την ποιότητα.

Εν προκειμένω το υπουργείο Πολιτισμού, που παρεμπιπτόντως σε αυτό το ΠΔ δεν έχει καμία συμμετοχή αφού υπογράφεται από τα υπουργεία Παιδείας και Εσωτερικών. Ο μόνος άχαρος ρόλος που πήρε, όπως σχολιάστηκε στη συζήτηση, είναι να το υπερασπιστεί ενώ επί της ουσίας «τους ακύρωσαν, τους άδειασαν» όπως χαρακτηριστικά είπαν οι επίσημοι ομιλητές με καθόλου θετικά σχόλια για την στάση του υφυπουργού Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη. «Και σε εμάς αερολογίες είπε. Δεν τον αφήσαμε να μπει στην κατάληψη του δώσαμε μόνο τα αιτήματά μας και κείνος μας είπε τι τα θέλετε τα πτυχία αφού από οντισιόν περνάτε» ήταν το σχόλιο της σπουδάστριας στη δραματική σχολή του Εθνικού που τελεί υπό κατάληψη εδώ και 15 ημέρες.

Ο καλλιτεχνικός χώρος και δη οι ηθοποιοί πληρώνουν ακριβά, και όχι μόνο σε επίπεδο κύρους τους επαγγέλματος, την εισχώρηση ανθρώπων που «ούτε ξέρουν τι είναι Τσέχωφ».

Η ανυπαρξία πανεπιστημίου για παραστατικές τέχνες αλλά και η ανυπαρξία άδειας ασκήσεως επαγγέλματος είναι χρονίζοντα και σημαντικά προβλήματα, που πρέπει να αντιμετωπιστούν, επισημάνθηκε με έμφαση από τους ομιλητές και τον πρόεδρο της ΠΟΘΑ Κώστα Κεχαγιόγλου που παρακολουθούσε τη συζήτηση.

Το εν λόγω ΠΔ όμως δεν λύνει κανένα από τα προβλήματα. Αντιθέτως είναι προσβλητικό σε ουσιαστικό και συμβολικό επίπεδο, τόνισε ο ίδιος.

Η κυβέρνηση δεν το κάνει για ακαδημαϊκούς λόγους, αλλά για επαγγελματικούς πλήττοντας όλους τους αποφοίτους καλλιτεχνικών σχολών κυρίως όσους έχουν σχέση με το Δημόσιο, εξήγησε η κυρία Συγγενιώτου, τη στιγμή που η ανεργία στον κλάδο φθάνει το 90%.

Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στο ότι το υπουργείο υποβιβάζει το ζήτημα με έωλες υποσχέσεις, για νομοθετική ρύθμιση που θα εξαιρεί από το ΠΔ τις ειδικότητες καλλιτεχνών, αλλά και επιχειρηματολογία του επιπέδου ο ηθοποιός κρίνεται στη σκηνή όχι στο πτυχίο. «Και ο χειρουργός στο τραπέζι του χειρουργείου, αλλά δεν θα τους κάνουμε ΔΕ» είπε χαρακτηριστικά η κυρία Συγγενιώτου.