Γιάννης Στουρνάρας: Η κόρη του, Νεφέλη, γράφει για τις καθαρίστριες στα ελληνικά νοσοκομεία

Ενα βιβλίο που αξίζει να προσεχθεί από μια συγγραφέα… έκπληξη, παρουσιάζεται την Παρασκευή 27 Ιανουαρίου στις 7.30 το απόγευμα στο roof garden Olympias (Αθηνάς 57).

Ο λόγος για το βιβλίο με τίτλο: «Παραδειγματικές εργάτριες – Μια διαθεματική προσέγγιση σε δύο ελληνικά δημόσια νοσοκομεία». Συγγραφέας η κόρη του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, η Νεφέλη Στουρνάρα η οποία προσεγγίζει ένα σαφώς διαφορετικό θέμα.

Ο εκδοτικός οίκος Παζήση γράφει:

«Η αίσθηση της αντιλαμβανόμενης οντότητας εκφράστηκε μέσω επαγγελματικών στρατηγικών που έγιναν κοινές και κανονιστικές. Οι καθαρίστριες δόμησαν στρατηγικές για την αναδιάρθρωση των εντυπώσεων. Επαναπροσδιόρισαν τη κηλιδωμένη εργασία τους με καταφατικούς όρους, αναδεικνύοντας τη συνοχή της ομάδας τους. Οι στρατηγικές κανονικοποίησης σχεδιάστηκαν για να αμφισβητήσουν όχι μόνο την άποψη των «απ’ έξω», άλλον, οι γυναίκες τις διατύπωσαν για να διεκδικήσουν εκ νέου την έννοια του «βρώμικου» ώστε να δημιουργήσουν μια αίσθηση τάξης μέσα από την αταξία.

Οι στρατηγικές κανονικοποίησης των δύο ομάδων καθαριστριών δεν διέφεραν σαφώς, καθώς όλες κατέδειξαν πώς οι γυναίκες αυτές τιθάσευσαν τις πιο βρώμικες πτυχές, και τις μετέτρεψαν σε πηγή αξίας και αξιοπρέπειας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

Στην παρουσίαση του βιβλίου θα μιλήσουν:

Δημήτρης Παρσάνογλου, Αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας στο τμήμα Κοινωνιολογία του ΕΚΠΑ

Ελένη Ρεθυμνιωτάκη, Αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Δικαίου, πρόεδρος τμήματος Κοινωνιολογίας ΕΚΠΑ

Μαρία Στρατηγάκη, Αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

και η συγγραφέας Νεφέλη Στουρνάρα, Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας.

Την εκδήλωση θα συντονίσει η Ελίζα Μπενβενίστε, δημοσιογράφος, παραγωγός ντοκιμαντέρ.

Οπως γράφει ο Αντώνης Παπαγιαννίδης για το βιβλίο:

Εκείνο που επέλεξε να κάνει η Νεφέλη Στουρνάρα στα πλαίσια έρευνας με κοινωνιολογική βασικά στόχευση, είναι να διαπιστώνει πώς οι καθαρίστριες – και μάλιστα μετανάστριες: Ένα δείγμα Αλβανίδων, ένα άλλο Ελληνικής εθνοτικής ταυτότητας Αλβανίδων («Βορειοηπειρωτισσών»), όλες στο βάθος της κρίσης (η μελέτη βασίστηκε σε δεδομένα που έχουν συλλεγεί το β’ 6μηνο του 2017) και όλες τους στον ιδιαίτερα πιεστικό χώρο των δημόσιων νοσοκομείων στην Ελλάδα – αποτελούν «ένα αόρατο, έμφυλο και εθνοποιημένο εργατικό δυναμικό, το οποίο καθίσταται «παραδειγματικά» φθηνό, ευέλικτο, αναλώσιμο και εύκολα αντικαταστάσιμο». Πλην όμως, αναζητήθηκε ταυτόχρονα το «πώς οι καθαρίστριες βρίσκουν χώρους αντίστασης, ενσωματωμένους στις θεσμικές δομές εξουσίας […] αναδομώντας τις υποκειμενικότητές τους». Ανασύρονται αξιακές έννοιες όπως της αξιοπρέπειας και της ευποληψίας, αξιοποίησης της κοινωνικής ταυτότητας σε αναζήτηση νοήματος από την ίδια τους την εργασία.

Πρώτη ύλη, η αναζήτηση – μετά από μια ανασκόπηση του πώς η μετανάστευση ενσωματώνεται στην τωρινή, παγκοσμιοποιημένη φάση του καπιταλισμού, αλλά και του πώς φύλο, εθνότητα και τοξική ανισότητα συνωμοτούν για την υποτίμηση ανθρώπων – μέσα από συμμετοχική παρατήρηση απαντήσεων στο:

• Πώς οι μετανάστριες καθαρίστριες βιώνουν τις εξουσιαστικές/λειτουργικές δομές των νοσοκομείων.
• Πώς η επισφάλεια δημιουργεί το ίδιο το πλαίσιο της εργασίας και της διαβίωσης στις δυο μελετούμενες ομάδες.
• Πώς οι δυο αυτές ομάδες καθαριστριών βιώνουν την έννοια της καθαριότητας, ως βρώμικη σωματική εργασία, προσπαθώντας να διατηρήσουν/κερδίσουν την αξιοπρέπειά τους.

Προσεγγίσεις μέσω συνεντεύξεων όπως της πρώτης επαφής με το νοσοκομείο σου κρατούν ως αναγνώστη γενικού ενδιαφέροντος την προσοχή (αν δεν σου κόβουν την ανάσα): «Οι γιατροί μου εξηγούσαν συνεχώς τι να κάνω σε περίπτωση που με τρυπούσε μια σύριγγα. Φοβήθηκα πολύ αλλά το συνήθισα», η πάλι: «Δεν φοβάμαι τα μικρόβια, γιατί υπάρχουν εδώ: είναι νοσοκομείο. Απλώς πλένεις τα χέρια σου με οινόπνευμα, βάζεις γάντια και όλα εντάξει. Δεν χρειάζεται να φοβάσαι», «Ως καθαρίστριες πρέπει να γνωρίζουμε πώς να διαχειριζόμαστε τα απόβλητα και να απολυμαίνουμε τον χώρο μας». Και ακόμη: «Κανείς δεν θα αρρωστήσει υπό την επίβλεψή μου […] Έχω μεγάλη εμπειρία, ξέρω την δουλειά μου» . Έτσι διαμορφώνεται μια διαδικασία που εγκαθιστά μια δυνατότητα υιοθέτησης εναλλακτικών ταυτοτήτων, στα πλαίσια της δομής εξουσίας των νοσοκομείων.

Εδώ έρχεται να προστεθεί και άλλο στοιχείο που σημαδεύει ανθρώπινα: Η επαφή με τον θάνατο/το πένθος: «Είναι τόσο δύσκολο να βλέπεις ανθρώπους να πεθαίνουν εδώ. Οι εργαζόμενοι του νοσοκομείου μπαίνουν στα δωμάτιά τους και παίρνουν τα πτώματα και τα πάνε στο νεκροτομείο. Είναι τόσο θλιβερό». «Στην αρχή δεν μπορούσα να διαχειριστώ τον θανάτου κάποιου. Είναι τόσο οδυνηρό, ειδικά όταν βλέπω παιδιά. Προσποιούμαι ότι δεν συμβαίνει τίποτε, γιατί πρέπει να συνεχίσω να εργάζομαι». Από την τριβή αυτή μπορεί να προκύπτουν διαφοροποιημένα αισθήματα. Από τον φόβο της ασθένειας γενικά ή ειδικά («Φοβάμαι πολύ τον καρκίνο […] δεν είναι ένα μακρινό σενάριο, ακριβώς επειδή βλέπω κάθε μέρα ασθενείς που πεθαίνουν») μέχρι την άσκηση κριτικής στην ιατρική βιομηχανία/κλάδο που «υπόσχεται να παρατείνει την ζωή και να επιβραδύνει την διαδικασία γήρανσης έναντι χρημάτων».

Με όλα αυτό το πλέγμα, οι καθαρίστριες δημιουργούν τον δικό τους τρόπο κατανόησης και – καταθέτει η Νεφέλη Στουρνάρα – «πραγμάτωσης του εαυτού τους ως ατόμων».