Χέλμουτ Νιούτον: Ένας διεστραμμένος ρομαντικός

Το να είναι «επικίνδυνος» ήταν πάντα το θέμα του Νιούτον από τη δεκαετία του ’60, όταν οι φωτογραφίες μόδας του έφεραν το γυμνό και τις απροκάλυπτα σεξουαλικές εικόνες στις γυαλιστερές σελίδες της γαλλικής Vogue και του γερμανικού Stern. Οι εικόνες του είναι γνωστές για την ψυχρή, ηδονοβλεπτική τους διάθεση και ακόμη και τώρα έχουν τη δύναμη να σοκάρουν.

Ωστόσο, η επαγγελματική μακροζωία του Νιούτον – και η θρυλική του φήμη – δείχνουν κάτι περισσότερο. Οι φωτογραφίες του είναι όμορφες, δυνατές και ενοχλητικές επίσης. Τα πορτραίτα είναι κομψά και ψυχρά αποκαλυπτικά, και στις φωτογραφίες μόδας ξεδιπλώνονται ανεξήγητα δράματα που απεικονίζονται σε νυχτερινά σκηνικά ενώ κατοικούνται από κομψές, αμαζόνες.

Ο ίδιος και η σύζυγός του Τζουν (επίσης φωτογράφος – το επαγγελματικό της όνομα είναι Άλις Σπρινγκς) έχουν αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα τους στην αισθητική της εικόνας.

Η γυναίκα μου είπε κάποτε θα πει αυτός: «Όταν κοιτάς τις φωτογραφίες σου, δεν μπορείς να αρνηθείς το παρελθόν σου».

Photo: Wikimedia Commons

Όταν κατάλαβε ότι θέλει να φωτογραφίζει

Ο ίδιος παραδέχεται ότι η παρακμή που τόσο περίφημα διαπέρασε το Βερολίνο της δεκαετίας του ’30 άφησε το σημάδι της στη νεανική του ψυχή. Ο Νιούτον γεννήθηκε εκεί το 1920 και ήταν 12 ετών όταν δοκίμασε για πρώτη φορά τη φωτογραφία, με ένα Box Brownie. Αρχικά, δοκίμασε κάποιες νυχτερινές λήψεις στο σκοτεινό μετρό του Βερολίνου, αλλά δεν βγήκαν. Στη συνέχεια, τράβηξε, με επιτυχία, τον Πύργο Ραδιοφώνου της πόλης («έναν μίνι Πύργο του Άιφελ») στο φως της ημέρας. Ως παιδί, η μητέρα του τον πήγαινε σε χορούς τσαγιού σε μεγάλα ξενοδοχεία, κάτι που του άρεσε πολύ. Σύντομα, άρχισε να φωτογραφίζει τη μητέρα του και τις φίλες του και σε λίγο καιρό έγινε αποδεκτό ότι δεν θα πήγαινε να εργαστεί στο εργοστάσιο κουμπιών του πατέρα του.

Το 1936, μαθητεύει στον Yva, έναν κοσμικό φωτογράφο. Λατρεύει τις νυχτερινές φωτογραφίες του Μπρασάι – οι δυο τους έγιναν φίλοι. Μια άλλη έμπνευση είναι το έργο του Βερολινέζου φωτογράφου ντοκιμαντέρ Erich Salomon, ο οποίος πέθανε στο Άουσβιτς. Οι δίκες, τα πολιτικά συνέδρια και τα ρεβεγιόν πρεσβειών ήταν οι ειδικότητες του Salomon, που συχνά φωτογραφίζονταν σε σκοτεινό φως και μέσα σε επιβλητική αρχιτεκτονική. Μια αίσθηση έντονου αλλά ανεξήγητου δράματος διαπερνούσε το έργο του – όπως και του Νιούτον.

Photo: Flickr

Photo: Flickr

«Με πάταξαν έξω»

Σαν Εβραίοι, ο έφηβος Χέλμουτ και οι γονείς του έφυγαν από τη Γερμανία το 1938, οι γονείς του στη Νότια Αμερική και ο ίδιος στη Σιγκαπούρη, όπου εργάστηκε για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ως φωτογράφος ειδήσεων – «με πέταξαν έξω μετά από δύο εβδομάδες γιατί δεν ήμουν καλός, χα χα χα!», – στη συνέχεια, για λίγο καιρό, είχε ένα στούντιο πορτραίτων.

Από εκεί πήγε στην Αυστραλία, υπηρέτησε στον αυστραλιανό στρατό ως οδηγός φορτηγού και εργάστηκε ως φωτογράφος μόδας στη Μελβούρνη, πριν επιστρέψει στην Ευρώπη το 1957.

Αισθάνεται ακόμα Γερμανός; «Φυσικά και δεν αισθάνομαι!» θα πει. «Μου αρέσει το Βερολίνο, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα». Αισθάνεται Εβραίος; «Είμαι αυτό που λένε κακός Εβραίος». Έχει να πατήσει το πόδι του σε συναγωγή από τότε που ήταν μαθητής.

Δείτε το βίντεο με τις εικόνες του

Το Βερολίνο τον επηρέασε βαθιά

Υπάρχει σίγουρα μια αίσθηση του Βερολίνου της δεκαετίας του ’30 στις σκηνές σκοτεινής παρακμής του. Υπάρχει επίσης ένα μαύρο πνεύμα. Έχεις την αίσθηση ότι με πολλές από τις φωτογραφίες μόδας του διακωμωδεί την ίδια την έννοια της μόδας ή τη ματαιοδοξία και την επιτήδευσή της. Στα περίτεχνα και κομψά σκηνικά του, τα οποία γυρίζονται πάντα σε τοποθεσία και όχι στο στούντιο, υπάρχει πάντα μια πονηρή ανατροπή – συχνά μια υπενθύμιση της πραγματικής ζωής.

Δύο μοντέλα με εξαιρετικά λαμπερή βραδινή ενδυμασία ποζάρουν νωχελικά σε μια δημόσια πισίνα, ενώ οι λουόμενοι παρακολουθούν. Ένα μοντέλο – πανέμορφο, αλλά και ελαφρώς παράλογο – τρέχει στο δρόμο με το εσώρουχό της, περνώντας δίπλα από σαστισμένους θεατές, ή τρέχει κατά μήκος ενός διαδρόμου αεροπλάνου, προφανώς καταδιωκόμενη από ένα αεροπλάνο που πετάει χαμηλά.

Η σειρά φωτογραφιών «X-Ray» είναι επίσης σκοτεινά πνευματώδης – αν και ο Νιούτον ισχυρίζεται ότι δεν έχουν σκοπό να διασκεδάσουν- ήθελε να δει τι συμβαίνει «κάτω από τη σάρκα» και πήγε μερικά από τα μοντέλα του, ντυμένα με κοσμήματα Van Cleef και Arpels αξίας εκατομμυρίων δολαρίων, σε έναν ακτινολόγο.

Τα κοσμήματα εξαφανίστηκαν, αφήνοντας μόνο τα κρανία και τα μεταλλικά πλαίσια. Επανήλθε στην τεχνική το 1994, με μια ακτινογραφία ενός ποδιού με αλυσίδα στον αστράγαλο και γόβα στιλέτο (ο ίδιος είχε φετίχ τα ψηλοτάκουνα) που είναι ιδιαίτερα μακάβρια, αλλά και όμορφη. Η εικόνα των χεριών ενός μοντέλου, επίσης από το 1994, που είναι στολισμένα με διαμάντια Bulgari και διαμελίζουν ένα κοτόπουλο, εξόργισε την εταιρεία κοσμημάτων, η οποία απείλησε να αποσύρει τη διαφήμισή της από τη γαλλική Vogue ως αποτέλεσμα.

Photo: Flickr

Πορνογραφία ή τέχνη στα άκρα του γκλάμουρ;

Φυσικά, δεν είναι μόνο οι εύθραυστες ευαισθησίες της βιομηχανίας της μόδας που έχει προσβάλει ο Νιούτον. Τη δεκαετία του ’70, όταν χάραξε το μονοπάτι του «porno-chic» με τις ακραίες φωτογραφίες του – γυναίκες ντυμένες μόνο με ψηλά τακούνια και τιράντες ή κάποιο εξάρτημα ιππασίας – τον έκαναν ένα από τα ξακουστά brand names του φωτογραφικού κόσμου.

Η εξωφρενική φωτογραφία του 1976, όπου ένα μοντέλο γονατίζει σε ένα κρεβάτι με μια σέλα Hermès στην πλάτη της, εξόργισε πολλές γυναίκες. Ο ίδιος λέει ότι την έβλεπε ως μια παιχνιδιάρικη ανατροπή: «Βλέπεις τόσες πολλές εικόνες με γυναίκες να καβαλάνε άνδρες» θα πει και σε κάνει να αναρωτηθείς τι είδους περιοδικά διαβάζει.

Ίσως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι επικριτές του τον κατηγορούν ότι οδήγησε τη φωτογραφία μόδας στα όρια της πορνογραφίας, απ’ όπου, όπως πιστεύουν, δεν επέστρεψε ποτέ πραγματικά.

Ακόμα και στα μέσα της δεκαετίας του ’90, μια έκθεσή του λερώθηκε με μπογιά από διαδηλωτές.

Σίγουρα, η φωτογραφία του είναι θέμα γούστου, και μερικές από τις πιο ακραίες, φετιχιστικές εικόνες του είναι, για πολλούς δυσάρεστες. Στην πραγματικότητα, ο ίδιος χαιρόταν που δεν άρεσε σε όλους, αν και εξοργιζόταν με όσους πίστευαν ότι η δουλειά του είναι υποτιμητική για τις γυναίκες.

Photo: Flickr

«Είμαι φεμινιστής»

«Απ’ όσο μπορώ να ξέρω, και μου το έχουν πει φίλες γυναίκες, το φεμινιστικό κίνημα έχει εξελιχθεί σε κάτι πιο σοβαρό. Είμαι ενάντια σε αυτό το γκέτο που βάζουν τις γυναίκες, «γυναίκες φωτογράφοι», «γυναίκες καλλιτέχνιδες», αυτό που μετράει είναι το έργο» θα πει ενώ δηλώνει φεμινιστής.

«Θριαμβευτικές» είναι ο τρόπος με τον οποίο περιγράφει τις γυναίκες στη δουλειά του, και διαφωνούσε έντονα με την κατηγορία ότι τις κάνει να φαίνονται παράλογες ή αντικειμενοποιημένες.

Είναι σίγουρα αλήθεια, ωστόσο, ότι οι άνδρες που εμφανίζονται σε πολλές από τις μίνι αφηγήσεις του είναι σε δουλικούς ρόλους – σερβιτόροι, σοφέρ ή ηλικιωμένοι, εύθραυστοι sugar daddies.

Οι γυναίκες του Νιούτον, στο σύνολό τους, είναι απειλητικές, συχνά ατίθασες femmes fatales. Επικίνδυνες είναι μια λέξη που του αρέσει.

«Κοιτάξτε επικίνδυνα» αναφωνούσε.

 *Ο Χέλμουτ Νιούτον γεννήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1920 στο Βερολίνο και απεβίωσε στις 23 Ιανουαρίου του 2004 στο Cedars-Sinai Medical Center του Λος Άντζελες

Photo: Flickr

*Με στοιχεία από theguardian.com