Grandma Moses: Η γυναίκα που ξεκίνησε να ζωγραφίζει στα 77 της και έγινε σπουδαία

Ως καλλιτεχνικό παιδί που μεγάλωσε σε μια φάρμα τη δεκαετία του 1860 και στις αρχές της δεκαετίας του 1870, η Anna Mary Robertson χρησιμοποίησε ώχρα, γρασίδι και χυμό μούρων αντί για τα παραδοσιακά υλικά τέχνης.

Ήταν τόσο μικρή, που αναφερόταν στις προσπάθειές της ως «lambscapes» αντί για «landscapes» (μπερδεύοντας τη λέξη lamb, που σημαίνει αμνός με τη λέξη land, που σημαίνει γη). Ο πατέρας της, για τον οποίο η ζωγραφική ήταν επίσης χόμπι, προμήθευε την ίδια και τα αδέλφια της με χαρτί: «Του άρεσε να μας βλέπει να ζωγραφίζουμε, ήταν μια δεκάρα το φύλλο και διαρκούσε περισσότερο από τις καραμέλες».

Στη βιοπάλη από παιδί

Εγκατέλειψε το σπίτι και το σχολείο στα 12 της χρόνια, υπηρετώντας ως οικονόμος πλήρους απασχόλησης, ζώντας σε διάφορα σπίτια για τα επόμενα 15 χρόνια. Θαύμαζε τόσο πολύ τις εκτυπώσεις Currier & Ives που κρέμονταν σε ένα από τα σπίτια όπου εργαζόταν, ώστε οι εργοδότες της της χάρισαν κηρομπογιές και κιμωλία, αλλά τα καθήκοντά της άφηναν ελάχιστο χρόνο για ψυχαγωγικές δραστηριότητες.

Ο ελεύθερος χρόνος ήταν ακόμη πιο λίγος μετά τον γάμο της και τη γέννηση δέκα παιδιών – πέντε από τα οποία επέζησαν μετά τη βρεφική ηλικία. Η δημιουργική της παρόρμηση περιοριζόταν στη διακόσμηση οικιακών αντικειμένων, στο πάπλωμα και στο κέντημα δώρων για την οικογένεια και τους φίλους.

Σε ηλικία 77 ετών (περίπου το 1937), χήρα, συνταξιούχος και πάσχουσα από αρθρίτιδα που την εμπόδιζε να κάνει τις συνηθισμένες οικιακές εργασίες, στράφηκε και πάλι στη ζωγραφική.

«Εάν δεν τα καταφέρετε στα 20 και τα 30 μπορείτε στα 40 και τα 50 ή και τα 80» έλεγε

Έχοντας εγκατασταθεί στο υπνοδωμάτιό της, δούλευε με λάδι σε μασονίτη που είχε προετοιμαστεί με τρεις στρώσεις λευκής μπογιάς, αντλώντας θέματα από νεανικές αναμνήσεις, όπως το πάπλωμα των μελισσών, το θερισμό και την ετήσια συγκομιδή ζάχαρης σφενδάμου, ξανά και ξανά.

Το φαρμακείο Thomas’ Pharmacy στο Hoosick Falls της Νέας Υόρκης εξέθεσε μερικά από τα έργα της, μαζί με άλλα τοπικά γυναικεία χειροτεχνήματα. Δεν κατάφερε να προσελκύσει μεγάλη προσοχή, μέχρι που ο συλλέκτης έργων τέχνης Louis J. Caldor περιπλανήθηκε κατά τη διάρκεια μιας σύντομης παραμονής του από το Μανχάταν και τα απέκτησε όλα σε μια τιμή 4 δολαρίων.

Την επόμενη χρονιά (1939), η κυρία Moses, όπως ήταν τότε γνωστή, ήταν μία από τις πολλές «νοικοκυρές» των οποίων τα έργα συμπεριλήφθηκαν στην έκθεση του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης «Σύγχρονοι άγνωστοι Αμερικανοί ζωγράφοι» δίνοντας έμφαση στους αμόρφωτους αουτσάιντερ.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα, η Anna Mary Robertson Moses είχε μια ατομική έκθεση στην ίδια γκαλερί που θα έδινε στον Gustav Klimt και τον Egon Schiele τις πρώτες αμερικανικές ατομικές εκθέσεις τους, την Galerie St. Etienne του Otto Kallir.

Κατά την αξιολόγηση της έκθεσης του 1940, ο κριτικός της New York Herald Tribune αναφέρθηκε στο λαϊκό παρατσούκλι («Grandma Moses») που προτιμούσαν ορισμένοι από τους γείτονες της καλλιτέχνιδας.

Η «αγροτική της υπόληψη» δημιούργησε απροσδόκητη αίσθηση. Το κοινό συνέρρευσε για να δει ένα τραπέζι στρωμένο με τα σπιτικά της κέικ, τα ψωμάκια, το ψωμί και τις βραβευμένες κονσέρβες της, στο πλαίσιο μιας συνάντησης με θέμα την Ημέρα των Ευχαριστιών με την καλλιτέχνιδα στο πολυκατάστημα Gimbels τον επόμενο μήνα.

Η «γιαγιά» της τέχνης

Όπως παρατηρεί η κριτικός και ανεξάρτητη επιμελήτρια Judith Stein στο δοκίμιό της «The White Haired Girl: Μια φεμινιστική ανάγνωση»:

«Γενικά, ο Τύπος της Νέας Υόρκης απομάκρυνε την καλλιτέχνιδα από τη δημιουργική της ταυτότητα διαμορφώνοντας μια πλούσια δημόσια εικόνα που ξεχείλιζε από ανθρώπινο ενδιαφέρον…».

Παρόλο που η οικογένεια και οι φίλοι της καλλιτέχνιδας την προσφωνούσαν εναλλάξ ως «Mother Moses» και «Grandma Moses», ο Τύπος προτιμούσε την πιο οικεία και συμπαθητική μορφή προσφώνησης. Και έγινε «γιαγιά» σε όλες σχεδόν τις μετέπειτα δημοσιευμένες αναφορές.

Οι λάτρεις της τέχνης ξετρελάθηκαν με την απλή, ογδοντάχρονη χήρα αγρότισσα, η οποία σκανδαλίστηκε από τις «εκβιαστικές τιμές» που πλήρωναν για τα έργα της στην Galerie St. Etienne. Όπως γράφει ο Tom Arthur σε ένα ιστολόγιο αφιερωμένο στους ιστορικούς δείκτες της Πολιτείας της Νέας Υόρκης:

«Οι κάτοικοι της Νέας Υόρκης διαπίστωσαν ότι, μόλις έληξε το δελτίο βενζίνης κατά τη διάρκεια του πολέμου, η Γέφυρα του Αετού αποτελούσε έναν ωραίο εκδρομικό προορισμό για ένα ταξίδι του Σαββατοκύριακου. Οι ντόπιοι κάτοικοι ήταν συνήθως πρόθυμοι να μιλήσουν στους ξένους για την τοπική τους διασημότητα και να δώσουν οδηγίες για το αγρόκτημά της. Εκεί συναντούσαν την καλλιτέχνιδα, με την οποία ήταν ευχάριστο να μιλάει κανείς, και είτε αγόραζαν είτε παρήγγειλαν πίνακες ζωγραφικής από αυτήν. Ο τραγουδοποιός/εμψυχωτής Cole Porter έγινε τακτικός πελάτης, παραγγέλνοντας αρκετούς πίνακες κάθε χρόνο για να τους χαρίσει σε φίλους του γύρω στα Χριστούγεννα».

Στις δυόμισι δεκαετίες που μεσολάβησαν μεταξύ της επαναφοράς του πινέλου της και του θανάτου της σε ηλικία 101 ετών, δημιούργησε πάνω από 1600 πίνακες, ξεκινώντας πάντα από τον ουρανό και προχωρώντας προς τα κάτω απεικόνιζε τακτοποιημένα χωράφια, καλοδιατηρημένα σπίτια και μικροσκοπικές, σκληρά εργαζόμενες φιγούρες που ενώνονταν ως κοινότητα.

Προτιμούσε να καταγράφει σκηνές στις οποίες όλοι φαίνονταν να συμπεριφέρονται σωστά.

Είναι αξιοσημείωτο ότι το MoMA εξέθεσε το έργο της Grandma Moses την ίδια εποχή με τη Γκουέρνικα του Πικάσο.

Δείτε την