Γεβγκένι Πριγκόζιν: Ο πρώην… πωλητής χοτ ντογκ που βρέθηκε στην κορυφή της ρωσικής πολεμικής μηχανής

Σε μακροσκελές άρθρο του, ο Guardian περιγράφει την πορεία του Γεβγκένι Πριγκόζιν, ενός ανθρώπου που ξεκίνησε τη νοσηρή καριέρα του από τη θέση του… πωλητή χοτ ντογκ, μέχρι την κορυφή της ρωσικής πολεμικής μηχανής.

Ένα περιστατικό από τις ημέρες της ίδρυσης του ιδιωτικού στρατού του, του διαβόητου Wagner Group, που έφερε για πρώτη φορά στο φως η βρετανική εφημερίδα, είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό για την ποιότητα του χαρακτήρα του.

Σύμφωνα με έναν πρώην υψηλόβαθμο αξιωματούχο του ρωσικού υπουργείου άμυνας, το καλοκαίρι του 2014 μια ομάδα σημαντικών στελεχών της κυβέρνησης συναντήθηκαν στα γραφεία του υπουργείου για να συναντηθούν με τον Πριγκόζιν που είχε ένα… ιδιαίτερο αίτημα: ζητούσε εκτάσεις που ανήκαν στο υπουργείο για την εκπαίδευση «εθελοντών» χωρίς επίσημους δεσμούς με τον ρωσικό στρατό, οι οποίοι όμως θα χρησιμοποιούνταν σε πολέμους της Ρωσίας.

Ο Πρεγκόζιν και ο… μπαμπάς του

Πολλά στελέχη του υπουργείου δυσαρεστήθηκαν από τους τρόπους του, όμως εκείνος τους αποστόμωσε λέγοντας ότι «είναι εντολές του μπαμπά». «Μπαμπάς», προφανώς, ήταν ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν και, με αυτό το παρατσούκλι, ο Πρεγκόζιν ξεκαθάριζε τους στενούς του δεσμούς μαζί του.

Οι αξιωματούχοι δεν έδωσαν μεγάλη σημασία στον παράξενο αυτό άνδρα, όμως λίγα χρόνια αργότερα θα συνειδητοποιούσαν το λάθος τους. Μετά και από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το Wagner Group πλέον μετρά περίπου 50.000 μισθοφόρους, σύμφωνα με τις δυτικές μυστικές υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων και χιλιάδες πρώην κρατούμενοι, τους οποίους φέρεται να στρατολογεί σε πολλές περιπτώσεις ο ίδιος ο Πριγκόζιν.

Έχοντας κερδίσει τον τίτλο του πιο βάναυσου διοικητή που δρα αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία, ο Πριγκόζιν κατάφερε να αναδυθεί από τις σκιές σε έναν από τους πιο πολύτιμους συνεργάτες του Πούτιν. Αρκετοί από τους ανθρώπους που μίλησαν για εκείνον στον Guardian υποστηρίζουν ότι δεν καθοδηγείται ούτε από την επιθυμία για δόξα, ούτε από το χρήμα, αλλά από την ίδια τη «χαρά του κυνηγιού», την πεποίθηση ότι μάχεται ενάντια σε διεφθαρμένες ελίτ και την επιθυμία του να τσακίσει τους εχθρούς του.

Οι τελευταίοι δεν είναι λίγοι – και σε πολλές περιπτώσεις είναι επίσης ισχυροί. Όμως ο Πρεγκόζιν έχει κατορθώσει να κρατήσει την εύνοια εκείνου που έχει σημασία: του ανθρώπου που αποκαλεί «μπαμπά».

Ο ληστής που έφερε το fine dining στην Αγία Πετρούπολη

Γεννημένος στο Λένινγκραντ (νυν Αγία Πετρούπολη) το 1961, εννένα χρόνια μετά τον Πούτιν, ο Πρεγκόζιν έμεινε ορφανός από πατέρα σε νεαρή ηλικία. Επεδίωξε να γίνει επαγγελματίας αθλητής, δεν τα κατάφερε και στράφηκε στη μικροπαραβατικότητα.

Σύμφωνα με δικαστικά έγγραφα που επικαλείται ο Guardian, το 1981 δικάστηκε για ληστείες που διέπραττε επί μήνες μαζί με τρεις φίλους του και καταδικάστηκε σε 13 χρόνια κάθειρξης. Πέρασε την υπόλοιπη δεκαετία στη φυλακή, πριν αποφυλακιστεί το 1990, λίγο πριν την οριστική πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, οπότε και επέστρεψε στη γενέτειρά του.

Η Αγία Πετρούπολη μεταμορφωνόταν ριζικά, προσφέροντας εξαιρετικές ευκαιρίες πλουτισμού στους καιροσκόπους. Ο Πριγκόζιν ξεκίνησε από χαμηλά, πουλώντας χοτ ντογκ, την προετοιμασία για τα οποία έκανε στην κουζίνα της μητέρας του. Κατά τα λεγόμενά του, η επιχείρηση ήταν πολύ επικερδής.

Λίγους μήνες αργότερα, ο Πριγκόζιν θα αγόραζε αλυσίδα σουπερμάρκετ και το 1995 θα άνοιγε μαζί με τους συνεταίρους του ένα εστιατόριο. Στην αρχή, για να προσελκύσει πελάτες, το μαγαζί προσέφερε και… στριπτίζ, όμως σύντομα έγινε γνωστό ότι σέρβιρε επίσης και εξαιρετικό φαγητό. Κάπως έτσι, οι στρίπερ απολύθηκαν και η προώθηση του καταστήματος εστίασε στις εκλεπτυσμένες γεύσεις του, συστήνοντας την Αγία Πετρούπολη στην τέχνη του fine dining. Στο πελατολόγιό του περιλαμβάνονταν τοπικοί σταρ, επιχειρηματίες, αλλά και ο δήμαρχος της πόλης Ανατόλι Σόμπτσακ, μαζί με τον αντιδήμαρχό του. Τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Μαγειρεύοντας τη Wagner

Στα πρώτα χρόνια της προεδρίας του, ο Πούτιν συνήθιζε να δέχεται ξένους επισήμους στη γενέτειρά του. Συχνά επέλεγε τα – δύο ως τότε – εστιατόρια του Πριγκόζιν ως τον τόπο των κοινών τους γευμάτων. Σύντομα, άρχισε να του αναθέτει το catering για σημαντικές κυβερνητικές εκδηλώσεις, μέσω της Concord, μιας εταιρείας που ο μελλοντικός «κύριος Wagner» είχε ιδρύσει στα ‘90s. Ακολούθησαν τεράστιες συμβάσεις προμηθειών στο δημόσιο. Το 2012, για παράδειγμα, ανέλαβε τη σίτιση των σχολείων της Μόσχας, με τις συνολικές συμβάσεις να ξεπερνούν τα €200 εκατ.

Το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία και υποστήριξε τους ρωσόφωνους αυτονομιστές στα ανατολικά της Ουκρανίας, ο Πριγκόζιν διέκρινε μια νέα ευκαιρία. Το Κρεμλίνο αρνούνταν την εμπλοκή ρώσων στρατιωτών σε αυτές τις υποθέσεις και έψαχνε τρόπους να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς του. Αν και οι ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες είναι παράνομες στη Ρωσία, στη χώρα εμφανίστηκαν αρκετές ομάδες που φαίνονταν να δρουν υπό την καθοδήγηση του υπουργείου άμυνας, χωρίς όμως να συνδέονται μαζί του επισήμως. Η Wagner, η ομάδα του Πριγκόζιν, θα γινόταν η πιο διάσημη από αυτές.

Ο πρώην αξιωματούχος του υπουργείου, μάλιστα, υποστήριξε στον Guardian ότι η ιδέα του μισθοφορικού στρατού πιθανότατα ανήκε στον Πριγκόζιν ή τουλάχιστον δεν προήλθε από τις μυστικές υπηρεσίες του ρωσικού στρατού.

Το υπουργείο παραχώρησε στον Πριγκόζιν την έκταση που ζήτησε, την οποία εκείνος χρησιμοποίησε ως βάση εκπαίδευσης πολεμιστών, πίσω από τη βιτρίνα μιας… παιδικής κατασκήνωσης. Τη σύνδεσή του με το στρατόπεδο Μολκίνο αποκάλυψε το Reuters το 2019.

Για τον Πριγκόζιν, αυτά ήταν μόνο η αρχή.

Ο Πριγκόζιν δείχνει την αξία του

Το 2015 οι εταιρείες του κερδίζουν συμβάσεις τροφοδοσίας του ρωσικού στρατού αξίας άνω του €1 δισ., σύμφωνα με έρευνα του Forbes Russia.

Η άνοδός του αρχίζει να εκνευρίζει αξιωματούχους του υπουργείου άμυνας, αισθήματα που μόνο θα επιδεινώνονταν στα επόμενα χρόνια.

Όμως στα τέλη του 2015, ο Πριγκόζιν πετυχαίνει μια μεγάλη επέκταση των δραστηριοτήτων του. Ο Πούτιν αποφασίζει τη στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία με στόχο τη στήριξη του καθεστώτος Άσαντ. Ο Πριγκόζιν όχι απλώς αναλαμβάνει την τροφοδοσία του στρατού, αλλά αποστέλλει και τους δικούς του πολεμιστές στο πεδίο.

Εκεί, η Wagner αποκτά για πρώτη φορά τη σκοτεινή της φήμη, δρώντας σε καθεστώς ατιμωρησίας και προχωρώντας, σύμφωνα με καταγγελίες, σε πολυάριθμα εγκλήματα πολέμου. Μεταξύ άλλων, πολεμιστές της Wagner έχουν καταγραφεί σε βίντεο να αποκεφαλίζουν και στη συνέχεια να διαμελίζουν έναν Σύρο. Η ομάδα επίσης υπέστη σημαντικές απώλειες, οι οποίες ωστόσο αποσιωπήθηκαν επειδή επισήμως δεν βρίσκονταν καν στη χώρα.

Ταυτόχρονα, ο Πριγκόζιν έχει κατηγορηθεί και ως επικεφαλής των… πολεμιστών του πληκτρολογίου ή αλλιώς των «ρωσικών τρολ» που φέρονται να πλημμύριζαν τα κοινωνικά δίκτυα με αναρτήσεις υπέρ του Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές του 2016. Μάλιστα, ο ίδιος όχι μόνο δεν αρνήθηκε τις κατηγορίες, αλλά τον περασμένο Δεκέμβρη δήλωσε:

«Κύριοι, παρεμβήκαμε, παρεμβαίνουμε και θα παρεμβαίνουμε. Προσεκτικά, με ακρίβεια, χειρουργικά και με τον δικό μας τρόπο, όπως ξέρουμε να το κάνουμε. Στη διάρκεια των επεμβάσεών μας, θα αφαιρέσουμε και τα δυο νεφρά και το συκώτι ταυτόχρονα».

Μακάβρια δώρα

Κάποια στιγμή, οι πολυποίκιλες δραστηριότητες του Πριγκόζιν βρέθηκαν στο επίκεντρο των ερευνών του Αλεξέι Ναβάλνι, ο οποίος τον κατηγόρησε ως διεφθαρμένο, λέγοντας ότι του ανατίθενται παράτυπα κρατικές συμβάσεις μέσω των οποίων χρηματοδοτεί ένα lifestyle πνιγμένο στη χλιδή.

Λίγο αργότερα, ο σύζυγος της Λιούμποφ Σόμπολ, στην οποία ο Ναβάλνι είχε αναθέσει τη συγκεκριμένη έρευνα, θα κατέρρεε από την επίθεση ενός άνδρα που τον περίμενε έξω από το σπίτι τους και τον κάρφωσε στο πόδι με μια βελόνα. Όπως δήλωσε η ίδια στον Guardian, ακολούθησαν διαρκείς νομικές πιέσεις αλλά και εκφοβισμός, μεταξύ άλλων με τη μορφή μπράβων που την ακολουθούσαν επιδεικτικά όποτε έβγαινε από το σπίτι της.

Αντίστοιχες απειλές αντιμετώπισαν και ρώσοι δημοσιογράφοι που επιχείρησαν να ερευνήσουν τις δραστηριότητες του Πριγκόζιν. Όταν η Novaya Gazeta διερεύνησε τον αρχηγό της Wagner το 2018, έλαβε στα γραφεία της το κομμένο κεφάλι ενός τράγου. Ο δημοσιογράφος που πραγματοποιούσε στην έρευνα δέχτηκε ένα στεφάνι κηδείας στην πόρτα του σπιτιού του.

Η Wagner στην Αφρική

Το πιο σοκαριστικό περιστατικό αφορούσε τρεις δημοσιογράφους που ερευνούσαν τη σκιώδη δράση της στρατιωτικής οργάνωσης στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, και οι οποίοι δολοφονήθηκαν σε ενέδρα που φαινόταν προσεκτικά σχεδιασμένη και συντονισμένη, στην οποία ενεπλάκη ένας εκπαιδευτής ασφαλείας που συνδέεται με τη Wagner. Ο Πριγκόζιν αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή στις δολοφονίες.

Πάντως ως τότε η δράση της Wagner απλωνόταν σε τουλάχιστον 10 αφρικανικές χώρες, στις οποίες προσέφερε υπηρεσίες ασφαλείας και στρατιωτικής εκπαίδευσης, εξασφαλίζοντας ως αντάλλαγμα άδειες εξόρυξης και άλλες επιχειρηματικές ευκαιρίες.

Ο ρώσος… Σόρος

Αν και δεν είχε καμιά επίσημη θέση, ο Πριγκόζιν παρευρισκόταν σε συναντήσεις υψηλού επιπέδου] που αφορούσαν αμυντικά συμβόλαια, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την παρουσία του στη διάρκεια συνάντησης του Πούτιν με τον πρόεδρο της Μαδαγασκάρης, Χέρι Τατζαοναριμαμπιανίνα στο Κρεμλίνο τον Απρίλιο του 2018. Σύμφωνα με τους Times της Νέας Υόρκης, λίγο αργότερα στη Μαδαγασκάρη θα μετέβαιναν πολιτικοί σύμβουλοι που συνδέονταν με τον Πριγκόζιν.

Και παρόλα αυτά, τόσο ο ίδιος, όσο και ο Πούτιν, επέμεναν ότι ο Πριγκόζιν δεν είχε την παραμικρή σχέση με παρασκηνιακές διεργασίες προς όφελος του Κρεμλίνου. Μάλιστα, ο Πούτιν ειρωνεύτηκε σχετικά δημοσιογράφους της αυστριακής τηλεόρασης, λέγοντάς τους ότι «εστιατόριο έχει, αυτή είναι η δουλειά του. Πρόκειται για έναν εστιάτορα της Αγίας Πετρούπολης». Αργότερα θα παρομοίαζε τη δράση του με εκείνη του… Τζορτζ Σόρος ισχυριζόμενος ότι και οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν τον δεύτερο για να κάνει υπογείως εκείνα που δεν θέλουν να φανεί ότι πράττει η κυβέρνηση.

Θάνατος ή ελευθερία

Πέρσι τον Φεβρουάριο, η εισβολή στην Ουκρανία κατέρριψε κάθε προηγούμενη διάψευση, όταν κυκλοφόρησε βίντεο που παρουσιάζει τον «εστιάτορα» στο εσωτερικό μιας φυλακής, να εξηγεί στους κρατουμένους τους λόγους που θα έπρεπε να πολεμήσουν στην Ουκρανία.

Ο Πριγκόζιν ακούγεται να τους λέει ότι το πιθανότερο είναι να πεθάνουν στο μέτωπο. Όμως, αν κατάφερναν να επιβιώσουν για έξι μήνες, θα τους απονεμόταν χάρη, ενώ θα λάμβαναν και παχυλό μισθό. Σύμφωνα με έναν κρατούμενο που ήταν παρών σε μια από τις φυλακές που επισκέφθηκε ο Πριγκόζιν και ο οποίος μίλησε στον Guardian, το γεγονός ότι ο «κύριος Wagner» πέρασε μια δεκαετία στη φυλακή ήταν ο λόγος που τόσο πολλοί φυλακισμένοι του έδειξαν εμπιστοσύνη.

Αν και οι περισσότεροι εξ αυτών έγιναν τροφή για τα κανόνια, σύμφωνα τουλάχιστον με το Κίεβο, ο Πριγκόζιν προσπαθεί να αποδείξει ότι είναι ικανότεροι από τον τακτικό ρωσικό στρατό. Καυχιέται για την «υπερβολικά αυστηρή πειθαρχία» της Wagner, που σύμφωνα με τον Αντρέι Μεντβέντεφ, έναν πρώην διοικητή της που υποστηρίζει ότι πολέμησε κοντά στο Μπαχμούτ, περιλαμβάνει τις εκτελέσεις εκείνων που δεν ακολουθούν τις όποιες εντολές. Όπως δήλωσε στη βρετανική εφημερίδα, έχει ενημερωθεί τουλάχιστον για 10 τέτοια περιστατικά, ενώ έχει δει ορισμένες εξ αυτών με τα μάτια του.

«Οι διοικητές τους μετέφεραν σε ένα σκοπευτήριο και τους πυροβολούσαν μπροστά σε όλους. Κάποιες φορές σκότωναν μόνο έναν, άλλες φορές τους εκτελούσαν σε ζευγάρια», υποστήριξε από τη Νορβηγία, όπου έχει διαφύγει.

Ένας μεγιστάνας… κατά των ελίτ

Όσοι, πάντως, καταφέρουν να επιβιώσουν για ένα εξάμηνο, έχουν να προσδοκούν επιβραβεύσεις που δεν περιλαμβάνουν μόνο την ελευθερία τους και τα οικονομικά οφέλη. Ο Πριγκόζιν έχει ζητήσει από τα κορυφαία ρωσικά πανεπιστήμια να τους προσφέρουν υποτροφίες, ενώ ένας ρώσος αξιωματούχος πρόσφατα υπονόησε ότι ορισμένοι εξ αυτών θα έπρεπε να γίνουν βουλευτές.

Τις τελευταίες εβδομάδες, ο Πριγκόζιν εκδίδει διαρκώς ανακοινώσεις μέσω των οποίων επιτίθεται σε υποτιθέμενους προδότες της ελίτ, που κάνουν τις διακοπές τους στο εξωτερικό και ονειρεύονται η Ρωσία να χάσει τον πόλεμο. Κάπως έτσι, έχει μετατραπεί στον επικεφαλής του «πουτινισμού εναντίον της ελίτ».

Πολλοί από τους ανθρώπους που τον γνωρίζουν από τα πρώτα του βήματα λένε ότι πράγματι αντιμετωπίζει τον εαυτό του ως υπερασπιστή των μικρών ανθρώπων, χωρίς να τον κάμπτει η αντίφαση με την τεράστια περιουσία που έχει συσσωρεύσει.

Αυτού του είδους οι δημόσιες δηλώσεις του, έχουν κάνει πλέον αρκετούς να αναρωτιούνται ποιο είναι το «ταβάνι» των φιλοδοξιών του.

«Άνρωποι των μυστικών υπηρεσιών είναι εξοργισμένοι με την περίπτωσή του και τον αντιμετωπίζουν ως απειλή για τη συνταγματική τάξη», είπε στον Guardian πηγή προερχόμενη από την πολιτική ελίτ της Ρωσίας. «Έχει αυτή τη μεγάλη στρατιωτική οργάνωση που δεν ελέγχεται από το κράτος. Μετά τον πόλεμο όλοι αυτοί θα περιμένουν ανταμοιβές, και κάποιες από αυτές τις ανταμοιβές θα είναι πολιτικές».

Άλλοι αναρωτιούνται αν ο Πριγκόζιν έχει ήδη ξεπεράσει τα όρια. Οι επανειλημμένες οργισμένες δηλώσεις του ότι το υπουργείο άμυνας προσπαθεί να «κλέψει» τη νίκη του στη Σολεντάρ, ακούγεται σε ορισμένους ως αδυναμία και όχι ως προβολή ισχύος. Στο κάτω-κάτω, η Wagner στηρίζεται στην υποστήριξη του υπουργείου άμυνας τόσο σε επίπεδο εφοδίων, όσο και για την πληροφόρηση που της επιτρέπει να συνεχίζει τον πόλεμο – και ο Πριγκόζιν εξαρτάται απόλυτα από την εύνοια του Πούτιν.

Ένας επιχειρηματίας που τον γνώριζε στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 δήλωσε σίγουρος μόνο για ένα πράγμα, μιλώντας στον Guardian: ο Πριγκόζιν πλέον δεν μπορεί να κάνει πίσω.

«Καταλαβαίνει ότι πολλοί στο σύστημα τον μισούν… επομένως ξέρει ότι αν σταματήσει, αυτό θα είναι και το τέλος του. Δεν έχει επιλογή. Δεν μπορεί να κάνει πίσω».