Ποια κοινωνία;

Φαίνεται άδικο και μίζερο να γκρινιάζει κανείς με πράξεις τόσο ουσιαστικές και συγκινητικές όπως είναι αυτή του ανάδοχου γονέα, πολύ περισσότερο όταν θα ευχόταν από καρδιάς και θα έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του ώστε η θεάρεστη αυτή αναδοχή να αποκτούσε μια επιτακτική αισθηματική προτεραιότητα ακόμη και για ανθρώπους που θα τους ήταν αδύνατον έμπρακτα να την αναλάβουν. Ετερον εκάτερον. Σε ένα πολύ καλά οργανωμένο τηλεοπτικό ρεπορτάζ σχετικό με το θέμα της αναδοχής ακούσαμε μια υποψήφια ανάδοχη μητέρα να λέει επί λέξει για το παιδί που θα αναλάμβανε τη λιγότερο ή περισσότερο μακροχρόνια φροντίδα του «ο ρόλος ο δικός μας (της ίδιας και του άντρα της εννοείται) είναι να το παραδώσουμε ως έναν σωστό πολίτη στην κοινωνία». Μπορεί να πίστευε ειλικρινά πως μιλώντας όπως μίλησε διατηρούσε μια υψηλή συνείδηση των ευθυνών που συνεπαγόταν η πράξη της αναδοχής και, αν και κανείς στη θέση της δεν θα έλεγε ως έναν βαθμό τουλάχιστον κάτι διαφορετικό, η ίδια μπορούσε να φαντάζεται πως υπερτερεί σε σχέση με όλους τους άλλους υποψήφιους ανάδοχους γονείς.

Με την προϋπόθεση πως ακόμη και ένα ασθενέστερο επιχείρημα δεν θα μείωνε σε τίποτε τη σημασία μιας πραγματικά θεάρεστης πράξης, δικαιούται να αναρωτηθεί κανείς για μερικά πράγματα, όπως, για παράδειγμα, για τη μάλλον άστοχη χρήση των λέξεων «ρόλος» και «κοινωνία». Η λέξη «ρόλος» είναι συνώνυμη της λέξης «υποδύομαι», γεγονός που σημαίνει πως ακόμη και αν δεν αισθάνεσαι επιτακτική την ανάγκη να κάνεις κάτι, τελικά το επιχειρείς, χωρίς βέβαια το προσδοκώμενο αποτέλεσμα να μπορεί να είναι στο ύψος μιας αυθόρμητης, αν και καλά οργανωμένης, απόφασης. Βεβαίως είναι σύνηθες το φαινόμενο να ακούμε στην τηλεόραση ανθρώπους που άλλα λένε και άλλα θέλουν να πουν – όταν συμβαίνει με ανθρώπους που γράφουν, θα ήταν δυνατόν να μην είναι ο κανόνας στην τηλεόραση; -, ωστόσο ακόμη και ο πιο αυτοσχεδιαστικός λόγος δείχνει, ως έναν βαθμό τουλάχιστον, το πώς αντιλαμβάνεσαι γενικότερα τον κόσμο και τις ανθρώπινες σχέσεις. «Ο ρόλος μας είναι να το παραδώσουμε ως έναν σωστό πολίτη στην κοινωνία». Ευγενέστατη φιλοδοξία πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για ένα μάλλον ταλαιπωρημένο παιδί, φτάνει όμως να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε όταν λέμε τη λέξη «κοινωνία».

Ποια κοινωνία; Την κοινωνία της Εύας Καϊλή, την κοινωνία του πατέρα Βασιλείου, την κοινωνία των δημοσίων υπαλλήλων που έχουν υπολογίσει τις αργίες του κάθε καινούργιου χρόνου από τον προηγούμενο Οκτώβριο και συμπεριφέρονται σάμπως η μεγαλύτερή τους φιλοδοξία να είναι να συνωθούνται στα διόδια διαμαρτυρόμενοι για την αύξηση της τιμής της βενζίνης, ή την κοινωνία των παραδοσιακών γονιών να συμβουλεύουν τα παιδιά τους, χωρίς να τους εξηγούν το γιατί, πως πρέπει να γίνουν χρηστοί πολίτες για να προκόψει η κοινωνία; Η «κοινωνία» ως φιλοδοξία – ότι προετοιμάζεται δηλαδή κανείς για να ενταχθεί σε αυτήν – δεν σημαίνει απαραιτήτως την ανάγκη να ταυτιστείς με τα υγιέστερα στοιχεία της. Μπορεί και να εννοεί να ισορροπήσεις μέσα σου όλες της τις πλευρές, αφού διαφορετικά σύμφωνα με όσα παρατηρεί κανείς γύρω του, ακόμα και μια στοιχειωδώς ικανοποιητική σταδιοδρομία θα γινόταν προβληματική. Μήπως τελικά μια πολύ μικρότερη φιλοδοξία, όπως το να γνωρίσει κανείς μεγαλώνοντας όσο γίνεται καλύτερα τον εαυτό του, έκανε και την ίδια την κοινωνία, που για χάρη της υποτίθεται πως γίνονται όλα, λιγότερο καταπιεστική;