Η συγκλονιστική, πολυβραβευμένη ταινία Στρέλλα (2009) του Πάνου Χ. Κούτρα, μια ταινία-σταθμός στον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο, γίνεται όπερα δωματίου μετά από ανάθεση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στον συνθέτη Μιχάλη Παρασκάκη. Μια ταινία εμβληματική για την ορατότητα των τρανς και της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, εμπνέει για πρώτη φορά ένα ελληνικό λυρικό έργο.
Η νέα όπερα δωματίου Στρέλλα, σε λιμπρέτο της Αλεξάνδρας Κ* και μουσική διεύθυνση Κωνσταντίνου Τερζάκη, έρχεται, μέσα από τη φρέσκια και ανατρεπτική ματιά του περιζήτητου θεατρικού σκηνοθέτη Γιώργου Κουτλή, από την Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ, όπου και θα παρουσιαστεί για εννέα συνολικά παραστάσεις έως τις 12 Φεβρουαρίου 2023. Τον ρόλο της Στρέλλας θα ερμηνεύσει η διεμφυλική καλλιτέχνις Λέττα Κάππα, στην πρώτη της εμφάνιση στο λυρικό θέατρο.
Η όπερα πραγματεύεται τη συνάντηση του Γιώργου, ένας σαρανταοκτάχρονου άνδρα που μόλις αποφυλακίστηκε, με τη Στρέλλα, μια νεαρή τρανς πόρνη που λατρεύει τη Μαρία Κάλλας. Το μέλλον φαντάζει ανοιχτό και για τους δυο τους για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό. Καθώς, όμως, εκκρεμούν ακόμα οι λογαριασμοί του Γιώργου με το παρελθόν, η ιστορία του επανέρχεται για να τον στοιχειώσει. Μαζί με τη Στρέλλα, θα πρέπει να βρουν ένα δρόμο προς τη λύτρωση.
Η κινηματογραφική ιστορία της Στρέλλας, όπως εκτυλίσσεται στο σενάριο των Πάνου Χ. Κούτρα και Παναγιώτη Ευαγγελίδη, μοιάζει να έχει όλα τα στοιχεία ενός ρεαλιστικού μουσικοθεατρικού δράματος, καθώς ακουμπάει στην αρχαία τραγωδία με ευθείες αναφορές στον μύθο του Οιδίποδα και όρους οπερατικού βερισμού.
Δεκατρία χρόνια μετά, η θεματική της ταινίας παραμένει εξίσου επίκαιρη με την εποχή της δημιουργίας της. Στη σύγχρονη πραγματικότητα, όπου η τόλμη και η αλήθεια είναι απολύτως αναγκαίες, τα πρόσωπα της ταινίας, και συνακόλουθα της όπερας, αντιμετωπίζονται όχι ως καρικατούρες αλλά ως άνθρωποι που ερωτεύονται, αγαπούν και πονούν.
«Με λένε Στέλλα… Οι φίλοι όμως με φωνάζουν Στρέλλα. Λένε πως είμαι λίγο τζαζ…»
Ο νέος κύκλος αναθέσεων έργων μουσικού θεάτρου και όπερας που βασίζονται σε διάσημες κινηματογραφικές ταινίες συνεχίζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ με την όπερα δωματίου του Μιχάλη Παρασκάκη Στρέλλα, το λιμπρέτο της οποίας βασίζεται στην ομώνυμη κινηματογραφική ταινία του Πάνου Χ. Κούτρα, που τάραξε τα νερά όταν βγήκε στους κινηματογράφους το 2009.
Μια τολμηρή μεταγραφή του μύθου του Οιδίποδα, η ταινία Στρέλλα αποτελεί ένα μοντέρνο αριστούργημα του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου για την αγάπη, την αποδοχή και την τρέλα τού να ονειρεύεσαι και να απαιτείς την ευτυχία με κάθε τίμημα. Η ταινία, σε σενάριο των Πάνου Χ. Κούτρα και Παναγιώτη Ευαγγελίδη, γυρίστηκε στην Αθήνα και την Πελοπόννησο και αφηγείται τη σχέση ενός πρώην καταδίκου με μια τρανς γυναίκα. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο ερμήνευσε η τρανς ηθοποιός Μίνα Ορφανού. Ο τίτλος της είναι συνδυασμός του τίτλου της μυθικής ταινίας Στέλλα του Μιχάλη Κακογιάννη και της λέξης «τρέλα». Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο 59ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου τον Φεβρουάριο του 2009 προκαλώντας αίσθηση σε κοινό και κριτικούς.
Στη νέα, φιλόδοξη όπερα δωματίου Στρέλλα που θα παρουσιαστεί στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, τη μουσική υπογράφει ο Μιχάλης Παρασκάκης, δραστήριος και τολμηρός συνθέτης στην παράδοση της λεγόμενης «νέας» μουσικής. Ο Μιχάλης Παρασκάκης αναλαμβάνει το στοίχημα να γράψει μια μουσική φρέσκια και αιχμηρή, διατηρώντας τον ρεαλισμό και τη δραματικότητα του κινηματογραφικού έργου. «Ελάχιστες φορές έχει μεταφερθεί κινηματογραφική ταινία στην οπερατική σκηνή, γίνεται όμως ολοένα και πιο συχνά. Η Στρέλλα ωστόσο είναι ήδη, κατά κάποιον τρόπο, μια κινηματογραφική όπερα. Εμπεριέχει όλα εκείνα τα στοιχεία του δράματος που υπάρχουν συνήθως στην όπερα, αποκαλύπτοντάς τα όμως μέσα από τη ζωή σημερινών, περιθωριοποιημένων διεμφυλικών ηρωίδων και ηρώων, καθιστώντας την πιο επίκαιρη από ποτέ. Ακροβατώντας στον πυρήνα του αρχαίου μύθου, με αναφορές σε άλλες ταινίες, στο μουσικό θέατρο και σε πραγματικές ή φανταστικές ηρωίδες, η ταινία ξεπερνά ηθικά, κοινωνικά και πολιτικά ταμπού με μια σχεδόν αφοπλιστική ειλικρίνεια. Το μόνο που μένει, λοιπόν, είναι η κινητήριος δύναμη του δράματος να γίνει η μουσική», σημειώνει ο συνθέτης.
Στην οπερατική της μορφή, η Στρέλλα προχωρεί ακόμη περισσότερο στην κατεύθυνση του μαγικού ρεαλισμού χάρη στο λιμπρέτο της Αλεξάνδρας Κ*, που διατηρεί τη βασική δομή και την ουσία της κινηματογραφικής ταινίας. Για την ίδια, η τρυφερότητα είναι το θέμα αλλά και η πρόκληση στην ιστορία, τόσο για τους ήρωες όσο και για τους θεατές. Η ίδια σημειώνει: «Δεν είμαι δυστυχώς η συγγραφέας του έργου. Το 90% όσων θα ακούσετε από σκηνής είναι το πρωτότυπο κείμενο της κινηματογραφικής Στρέλλας. Εγώ πήρα το αριστοτεχνικό σενάριο του Πάνου Κούτρα και του Παναγιώτη Ευαγγελίδη και το μόνο που έκανα ήταν να το μοντάρω με τρόπο θεατρικό, με στόχο να μη χαθεί ούτε μιλιγκράμ απ’ τους χυμούς του. Η Στρέλλα έχει χτυπητά χρώματα, έχει υψηλές θερμοκρασίες, έχει μελόδραμα, έχει μεγάλες χειρονομίες από μεγάλους ήρωες. Μ’ αυτά τα υλικά δεν παίζουμε (αν μη τι άλλο γιατί στις μέρες μας είναι σπάνια)».
Τη μουσική διεύθυνση του απαιτητικού νέου έργου αναλαμβάνει ο ανερχόμενος αρχιμουσικός Κωνσταντίνος Τερζάκης, βοηθός μαέστρος της Συμφωνικής Ορχήστρας της Πόλης του Μπέρμιγχαμ με πείρα στο σύγχρονο ρεπερτόριο και σημαντική πορεία στο εξωτερικό, στην πρώτη του συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή.
Η σκηνοθεσία φέρει την υπογραφή του πολυσυζητημένου θεατρικού σκηνοθέτη Γιώργου Κουτλή, ενός ανήσυχου δημιουργού με δεδηλωμένη έφεση στον ποιητικό, παράδοξο ρεαλισμό και το ύφος του γκροτέσκου. Η όπερα δωματίου Στρέλλα σηματοδοτεί την πρώτη του «αναμέτρηση» με οπερατικό έργο. «Με ευθείες αναφορές στον μύθο του Οιδίποδα και τη Στέλλα του Κακογιάννη, η Στ-ρ-έλλα αποτελεί σταθμό στον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο. Η ερωτική ιστορία ανάμεσα σε έναν πρώην φυλακισμένο και σε μια τρανς γυναίκα, στο πρόσωπο της οποίας ο πρώτος αναγνωρίζει τελικά τον γιο του, τάραξε και εξακολουθεί να ταράσσει την ιδέα της “κανονικότητας”.
Η μεταφορά ενός κινηματογραφικού αριστουργήματος σε όπερα έχει πολλές παγίδες, αλλά βλέποντας το μέγεθος των γεγονότων και των νοημάτων της Στρέλλας κάπως φαντάζει φυσική. Δεκατρία χρόνια μετά την προβολή της ταινίας και μέσα από μια μουσική πλέον φόρμα θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τα όρια της ηθικής, τις εννοιολογικές φυλακές που επιβάλλονται κοινωνικά, τις διαφυλικές/διεμφυλικές ταυτότητες, τη μη ετεροκανονική επιθυμία και στο τέλος τέλος να αφηγηθούμε τη λίγο παράξενη ιστορία μιας θηλυκότητας στην Αθήνα του σήμερα, μια ιστορία που, όπως έχουν πει με χιούμορ και για την ταινία, είναι μια ιστορία “για όλη την οικογένεια”», σημειώνει ο Γιώργος Κουτλής.
Για την ερμηνεία των ρόλων της Στρέλλας, της Μαίρης και της Βίλμας επελέγησαν διεμφυλικές γυναίκες από τις ακροάσεις που πραγματοποιήθηκαν στην ΕΛΣ τον Οκτώβριο του 2022, ενώ την επιμέλεια κίνησης και τη χορογραφία της παραγωγής υπογράφει η διεμφυλική καλλιτέχνις Φένια Αποστόλου. Τον ρόλο της Στρέλλας θα ερμηνεύσει η Λέττα Κάππα, της Μαίρης η Ιωάννα Ζαμ-Πέτρου και της Βίλμας η Βικτωρία Τσιτουρίδου-Μάγια.
Το σκηνικό υπογράφει η Εύα Μανιδάκη, τα κοστούμια η Ιωάννα Τσάμη και τους φωτισμούς ο Νίκος Βλασόπουλος.
Το δεκαμελές μουσικό σύνολο αποτελείται από τους μουσικούς Άνα Κίφου (φλάουτο), Αντώνη Τσαχτάνη (κλαρινέτο), Γκουίντο ντε Φλάβιις (σαξόφωνο), Γιώργο Κρίμπερη (τρομπόνι), Καζούγιο Τσουνεχίρο (κρουστά), Μίσλαβ Ρέζιτς (ηλεκτρική κιθάρα), Κατερίνα Κωνσταντούρου (πιάνο), Κώστα Ράπτη (ακορντεόν), Φανή Βοβώνη (βιολί) και Χάρη Παζαρούλα (κοντραμπάσο).
Σύνοψη
Ο σαρανταοκτάχρονος Γιώργος, καταδικασμένος για φόνο, αποφυλακίζεται μετά από δεκαπέντε χρόνια. Αποχαιρετά τον συγκρατούμενο και εραστή του Νίκο. Σε ένα φτηνό ξενοδοχείο της πλατείας Ομονοίας, ο Γιώργος συναντά τη Στρέλλα, μια νεαρή τρανς πόρνη που λατρεύει τη Μαρία Κάλλας. Ξεκινά μαζί της μια παθιασμένη ερωτική σχέση.
Παρακολουθούμε τη ζωή της Στρέλλας, που τα πρωινά ασχολείται με ηλεκτρολογικά ενώ τα βράδια εμφανίζεται ως τραγουδίστρια στο κλαμπ Κούκλες. Η αυτοσχέδια, συνθετική της «οικογένεια» αποτελείται από τη Μαίρη, μια ηλικιωμένη τρανς που στο παρελθόν περιμάζεψε τη Στρέλλα από τον δρόμο, τη Βίλμα, που φροντίζει την καρκινοπαθή Μαίρη, και τον Άλεξ, που φροντίζει το ανήλικο αδελφάκι του, παραμελημένο από τη ναρκομανή μητέρα τους. Η διεμφυλική κοινότητα λειτουργεί για όλες τους ως γενναιόδωρο, όσο και εκκεντρικό, δίκτυο αλληλοϋποστήριξης.
Πίσω στο χωριό του στην Τρίπολη, ο Γιώργος αναζητά τον χαμένο γιο του, τον Λεωνίδα. Ο ηλικιωμένος αστυνομικός Κουλουκούσης πληροφορεί τον Γιώργο πως ο Λεωνίδας εγκατέλειψε το χωριό όταν ήταν δεκατεσσάρων και έφυγε για την Αθήνα, όπου φημολογείται πως κινείται στους κύκλους των διεμφυλικών. Ανήσυχος, ο Γιώργος ανακρίνει τη Στρέλλα. Εκείνη διηγείται την ιστορία της: Η μάνα της πέθανε όταν η ίδια ήταν πέντε ετών και, κατόπιν, μεγάλωσε με τη γιαγιά της. Ο μέθυσος πατέρας της σκότωσε βάναυσα τον αγαπημένο της θείο αφού τον έπιασε να χαριεντίζεται μαζί της στην ηλικία των εννέα ετών, και μετά φυλακίστηκε.
Σοκαρισμένος, ο Γιώργος καταλαβαίνει την αλήθεια: είναι ο πατέρας της Στρέλλας. Εκείνη ομολογεί πως το γνώριζε ήδη: τον αναζήτησε μόλις αποφυλακίστηκε, από ενδιαφέρον επεδίωξε να τον γνωρίσει, κατόπιν όμως τον ερωτεύτηκε…
Μιχάλης Παρασκάκης
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε γραφικές τέχνες παράλληλα με τη μουσική. Αργότερα αφοσιώθηκε στη σύνθεση και το πιάνο αρχικά στην Αθήνα και μετά στη σύνθεση και το κλασικό και μεσαιωνικό-αναγεννησιακό τραγούδι στο Βασιλικό Ωδείο της Χάγης. Από το 2019 είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με θέμα το σύγχρονο μουσικό θέατρο. Έργα του έχουν παρουσιαστεί σε Νέα Υόρκη, Βιέννη, Γκρατς, Παρίσι, Γάνδη, Άμστερνταμ, Χάγη, Ρόττερνταμ, Αστάνα, Λευκωσία, Ζυρίχη, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Χανιά κ.α. από σημαντικούς ερμηνευτές όπως οι Έννο Πόππε, Μπας Βήχερς, Ιλάν Βολκόφ και μουσικά σύνολα όπως τα Klangforum Wien και Reconcil Αυστρίας, Asko|Schönberg, Nieuw Ensemble, Slagwerk Den Haag Ολλανδίας, κουαρτέτο Momenta (ΗΠΑ) κ.ά. Στην Ελλάδα έχει συνεργαστεί επανειλημμένα με τη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, την Εθνική Λυρική Σκηνή και σημαντικούς μουσικούς όπως οι Κατερίνα Κωνσταντούρου, Γιώργος Ζιάβρας, το μουσικό σύνολο dissonArt Ensemble, τη Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, την Ομάδα Ραφή κ.ά. Είναι συνιδρυτής του μουσικού συνόλου ΤΕΤΤΤΙΞ, με το οποίο δημιουργούν παραστάσεις-θεάματα με επίκεντρο τη σύγχρονη και νέα μουσική.
michailparaskakis.com
Αλεξάνδρα Κ*
Είναι θεατρική συγγραφέας και πεζογράφος. Παράλληλα, εργάζεται ως αρθρογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά, ως κειμενογράφος στη διαφήμιση, ως σεναριογράφος στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Το 2017 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα Πώς φιλιούνται οι αχινοί (εκδ. Πατάκη). Το 2018 ανέβηκε στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το έργο της Επαναστατικές μέθοδοι για τον καθαρισμό της πισίνας σας (εκδ. Πατάκη), που έχει μεταφραστεί σε πέντε γλώσσες και τιμηθεί με το ευρωπαϊκό βραβείο EURODRAM. Το τελευταίο της έργο γάλα, αίμα (εκδ. Νεφέλη) ανέβηκε τον Ιούλιο του 2021 στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου κατόπιν ανάθεσης του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. Παράλληλα συνεχίζει να αρθρογραφεί στη Vogue Greece. Το φθινόπωρο του 2021 υπήρξε φιλοξενούμενη συγγραφέας στο Διεθνές Πρόγραμμα Συγγραφέων (International Writing Program) του Πανεπιστήμιου της Άιοβα ενώ στο παρελθόν έχει διατελέσει μέλος του Δ.Σ. του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Κωνσταντίνος Τερζάκης
Βοηθός μαέστρος της Συμφωνικής Ορχήστρας της πόλης του Μπέρμιγχαμ (2022/23), ζει από το 2019 στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στη διεύθυνση ορχήστρας (με τους Mάρτυν Μπράμπινς, Γκάρρυ Ουώκερ και Άλεστερ Μίτσελ) με πλήρη υποτροφία από το Βασιλικό Ωδείο της Σκοτίας. Το 2021 είχε επιλεχθεί ως μαέστρος του Φεστιβάλ Klangspuren Schwaz με τη Διεθνή Μουσική Ακαδημία του Ensemble Modern, και το 2022 επιλέχθηκε ως υπότροφος μαέστρος της Ακαδημίας του Φεστιβάλ Λουκέρνης. Κατά τη διάρκεια των καθηκόντων του στη Συμφωνική Ορχήστρα του Μπέρμιγχαμ, υπήρξε βοηθός του Λυντοβίκ Μορλό στο Φεστιβάλ Ώλντμπρω και του Καζούκι Γιαμάντα στα BBC Proms 2022. Το 2023 έχει επιλεγεί ως ημιφιναλίστ του Διεθνούς Διαγωνισμού Μαέστρων της Συμφωνικής Ορχήστρας Χάλλε και φιναλίστ του Διεθνούς Διαγωνισμού Ντονατέλλα Φλικ με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου.
Γιώργος Κουτλής
Αποφοίτησε από τη Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης του Ωδείου Αθηνών, από το Τμήμα Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και από το Τμήμα Σκηνοθεσίας του Ρωσικού Ινστιτούτου Θεατρικής Τέχνης της Μόσχας – GITIS (με τους Εβγκένι Καμινκόβιτς – Ντμίτρι Κρίμοφ). Μιλάει αγγλικά, γαλλικά και ρωσικά. Έχει σκηνοθετήσει τις παραστάσεις Το ημερολόγιο ενός απατεώνα (Οστρόφσκι), Talk Show (Σουγιάκο), Ο σκύλος, η νύχτα και το μαχαίρι (Μάγιενμπουργκ) και, σε δική του μετάφραση και διασκευή, τις παραστάσεις Παίζοντας το θύμα (Ολέγκ και Βλαντίμιρ Πρεσνιακόφ), Οι παίχτες (Γκόγκολ), Το όνειρο ενός γελοίου (Ντοστογιέφσκι), Ο άνθρωπος απ’ το Παντόλσκ (Ντανίλοφ) κ.ά., συνεργαζόμενος με το Εθνικό Θέατρο, το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Καλαμάτας, το Θέατρο Κιβωτός, το Θέατρο Πορεία, το Vene Teater στο Τάλλιν της Εσθονίας κ.ά. Από το 2019 διδάσκει υποκριτική στην Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης του Ωδείου Αθηνών. Το 2022 ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της Πειραματικής Σκηνής Νέων Δημιουργών του Εθνικού Θεάτρου.
Όπερα δωματίου • Ανάθεση της ΕΛΣ Μιχάλης Παρασκάκης Στρέλλα 1, 3, 4, 5, 7, 8, 10, 11, 12 Φεβρουαρίου 2023 Ώρα έναρξης: 20.30 (Κυριακή: 19.30) Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Λιμπρέτο: Αλεξάνδρα Κ*, βασισμένο στην ομώνυμη κινηματογραφική ταινία του Πάνου Χ. Κούτρα
Ο Ζέλσον Μαρτίνς σκόραρε κόντρα στη Λαμία και έδωσε το τρίποντο αλλά μέχρι τότε ήταν ο Τζολάκης που κράτησε τον Ολυμπιακό στο παιχνίδι, συνεχίζοντας το σπουδαίο φετινό σερί.
Οι Γλύξμπουργκ επέλεξαν για επίθετο το «De Grece», το οποίο παραπέμπει σε αξίωμα και δείχνει την εμμονή τους με τον τίτλο, τον οποίο ο ελληνικός λαός τους αφαίρεσε με το δημοψήφισμα του 1974.
Ζούμε σε μια εποχή με γρήγορους και έντονους ρυθμούς, που πολλά πράγματα μπορούν να φέρουν την καθημερινότητά μας άνω κάτω. Για αυτό ο αυτοέλεγχος είναι σημαντικός.
