Victor Navasky (1932-2023): Η επιτομή της προοδευτικής αμερικανικής δημοσιογραφίας

Στο μακρινό 1994 το διαδίκτυο υπήρχε αλλά δεν ήταν ακριβώς διαδεδομένο. Αυτό σήμαινε ότι η πρόσβαση στη διεθνή ενημέρωση σήμαινε πρόσβαση σε έντυπα μέσα. Κοινώς την αγορά ξένων περιοδικών και ξένων εφημερίδων.

Ήταν η εποχή που έπρεπε να κατέβεις στα εξειδικευμένα στον ξένο Τύπο περίπτερα και σημεία πώλησης εφημερίδων στο Σύνταγμα ή σε άλλα σημεία (π.χ. στη Σόλωνος απέναντι από τη Νομική), για να πάρεις το απαραίτητο υλικό. Τον Monde Diplomatique (έναν πραγματικό θησαυρό αναλύσεων), τον Economist, το London Review of Books, τους Financial Times και οι γερμανομαθείς την πάντα χορταστική Die Zeit. Βεβαίως εκεί ανακάλυπτες και ότι υπήρχαν και άλλες «φυλές» του ξένου Τύπου, από τους «ψαγμένους» ροκάδες που ήθελαν το NME έως κυρίες και κυρίους που αγόραζαν ανελλιπώς το Point de Vue, έντυπο εξειδικευμένο στην ειδησεογραφία και εικονογραφία των βασιλικών οικογενειών της Ευρώπης τόσο των πραγματικών όσο και αυτών που ανήκαν στην κατηγορία «περασμένα μεγαλεία».

Ένα από τα έντυπα που μπορούσες να βρεις κάθε 15 μέρες (και που καλό ήταν να κάνεις και συνεννόηση ώστε να στο «κρατάει» ο περιπτεράς4) ήταν και το The Nation.

Το Nation είναι ένα ιστορικό περιοδικό. Ιδρύθηκε το 1865 και στην πρώτη του μορφή το είχαν φτιάξει άνθρωποι που ήταν υποστηρικτές της κατάργησης της δουλειάς. Στα χρόνια που πέρασαν και κυρίως από την εποχή του New Deal και μετά το Nation κατάφερε να κατοχυρώσει τη θέση ως ένα έντυπο που εκπροσωπούσε μια προοδευτική και σε ορισμένες περιπτώσεις αριστερή τοποθέτηση. Είχε ως ένα βαθμό μια παράλληλη ιστορία με το The New Republic αν και το τελευταίο μετατοπίστηκε σταδιακά πιο δεξιά, πιο κοντά στις απόψεις της «κεντρικής» γραμμής του Δημοκρατικού Κόμματος, ενώ το Nation πάντα ήταν κάπου ανάμεσα στην αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος και την υπόλοιπη Αριστερά.

Ο Βίκτορ Ναβάσκι στο τιμόνι του The Nation

Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1990 διευθυντής του περιοδικού θα γίνει ο Βίκτορ Ναβάσκι, που είχε αναλάβει τα καθήκοντά του το 1978 και θα συνεχίσει να παίζει σημαντικό ρόλο και αργότερα αναλαμβάνοντας από το 1995 χρέη εκδότη, μέχρι και το 2005.

Ο Ναβάσκι, που έφυγε στις 23 Ιανουαρίου 2023, σε ηλικία 90 ετών, ήταν αυτός που έκανε το Nation να αποκτήσει σημαντική απήχηση, την οποία και διατηρεί ως σήμερα. Άνοιξε το περιοδικό προς τα αριστερά, εξασφάλισε πολύ καλής ποιότητας κομμάτια και εξασφάλισε ότι στο περιοδικό θα είχαν στήλες μερικές από τις καλύτερες πένες της αμερικανικής (και όχι μόνο) δημοσιογραφίας. Αρκεί να σκεφτούμε ότι στη δεκαετία του 1990 μπορούσες να διαβάσεις στήλες από τον Αλεξάντερ Κόκμπερν, τον Κρίστοφερ Χίτσενς, την Πατρίσια Γουίλιαμς, την Κάθα Πόλιτ, τη Τζοάν Βιπιγιέφσκι αργότερα και τη Ναόμι Κλάιν και άλλους. Μπορούσες επίσης (και μπορείς ακόμη) να διαβάσεις τον Κάλβιν Τρίλιν, τον Deadline Poet του περιοδικού.

Και όλα αυτά μαζί με εξαιρετικά άρθρα, πολύ καλογραμμένα και τεκμηριωμένα. Το Nation άνοιγε ουσιαστικά ένα παράθυρο στην «προοδευτική» Αμερική, αυτή που συζητούσε τα προβλήματα των φυλακών και την ανάγκη να σταματήσουν πρακτικές όπως η αντιμετώπιση των ανηλίκων ως ενηλίκων από το ποινικό σύστημα, την επίμονη διατήρηση ανισοτήτων, το ρόλο των πολυεθνικών, τα προβλήματα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Και όλα αυτά με κείμενα υποδειγματικά από τη δημοσιογραφική σκοπιά.

Ο Ναβάσκι σε όλα αυτά έπαιξε σημαντικό ρόλο. Άλλωστε, και ο ίδιος είχε σημαντική δημοσιογραφική και συγγραφική διαδρομή και ένα ιδιαίτερο στύλο. Ήταν επίσης αυτός που εξασφάλισε ότι το περιοδικό είχε βιώσιμα ιδιοκτησιακά σχήματα (στα οποία συμμετείχε εκτός των άλλων και ο γνωστός για τις σταθερά προοδευτικές ιδέες του Πωλ Νιούμαν). Και αυτός που υπερασπίστηκε την αξία να υπάρχουν «περιοδικά γνώμης» όλων των πολιτικών αποχρώσεων.

Αργότερα το Nation πέρασε και αυτό στην ψηφιακή εποχή, αν και στηρίζεται σε μεγάλο στο σημαντικό αριθμό συνδρομητών της έντυπης έκδοσης που διαθέτει. Όμως, εξακολουθεί να διατηρεί ιδιαίτερα μεγάλο κύρος και να προσφέρει υψηλής ποιότητας δημοσιογραφία και γνώμη. Σε μια κίνηση συνάντησης με νέες παραδόσεις στη δημοσιογραφία στη διεύθυνση του πλέον συμμετέχει σε ανώτατη θέση και ο Μπασκάρ Σουνκάρα, ο νεαρός δημιουργός του περιοδικού Jacobin.

Στις μέρες μας βεβαίως λιγότεροι άνθρωποι πηγαίνουν στο Σύνταγμα ή την Ομόνοια για να αγοράσουν ξένο Τύπο. Το διαδίκτυο διαμορφώνει μια νέα σχέση των αναγνωστών με τα κείμενα, με πολύ μεγαλύτερη προσφορά υλικού, αλλά και χωρίς όλη την τελετουργία που περιλάμβανε η ανάγνωση ενός περιοδικού ή μιας εφημερίδας, συμπεριλαμβανομένης της προσμονής για την άφιξη του τεύχους.

Όμως, δεν μειώνει την ανάγκη για καλή δημοσιογραφία, ούτε, δυστυχώς, και τη δυσκολία αυτή να βρει το χώρο που της αναλογεί παρά την αντικειμενική διόγκωση του «δημοσιογραφικού προϊόντος». Γιατί η καλή δημοσιογραφία δεν προσφέρει ποτέ μόνο «πληροφορία». Δεν αφορά ποτέ μόνο την ενημέρωση. Η καλή δημοσιογραφία προσφέρει τρόπους σκέψης, τρόπους να βλέπεις και να κατανοείς τον κόσμο, και γι’ αυτό έχει τελικά και έναν ρόλο βαθιά παιδαγωγικό, διαμορφώνει την ίδια την αντίληψη, το στοχασμό και την πρακτική των αναγνωστών. Και αυτή είναι, ομολογουμένως, μια ευθύνη ιδιαιτέρως βαθιά. Ο Βίκτωρ Ναβάσκι ανήκε σε μια γενιά δημοσιογράφων που αυτή την ευθύνη αποφάσισαν να την αναλάβουν.